Akrom abbasovich karimov, zafar avazmuratovich muqumov, mutabar hamidullaevna khodjaeva
Download 3.91 Mb. Pdf ko'rish
|
Akrom abbasovich karimov, zafar avazmuratovich muqumov, mutabar
|
Nomi
Soni CIPA sertifikatini qo’lga kiritganlar (2014 yil 1 yanvar oyi holatiga) 51 CAP sertifikatini qo’lga kiritganlar (2014 yil 1 yanvar oyi holatiga) 1681 O’zbekiston Respublikasida faoliyat yuritayotgan xo’jalik yurituvchi sub’ektlarda ichki audit qonun va me’yoriy hujjatlarga asosan tashkil qilinadi. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining «Qimmatli qog’ozlar bozorini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to’g’risida»gi 2006 yil 27 sentyabrdagi PQ- 391 475-son qaroriga, hamda O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “Ustav fondida davlat ulushi bo’lgan korxonalarning samarali boshqarilishini va davlat mulkining zarur darajada hisobga olinishini ta’minlash chora-tadbirlari to’g’risida»gi 2006 yil 16 oktyabrdagi 215-son qaroriga muvofiq aktivlarining balans qiymati 1 mlrd. so’mdan ortiq bo’lgan korxonalarda ichki auditni tashkil etishga qo’yiladigan yagona talablarni hamda uning ishini tashkil etishning metodologik asoslarini belgilash maqsadida «Korxonalardagi ichki audit xizmati to’g’risida Nizom» qabul qilindi. Hozirgi kunda ushbu Nizom xo’jalik yurituvchi sub’ektlarda ichki auditni tashkil qilish tartibi ko’rsatilgan me’yoriy hujjat hisoblanadi. Bizga ma’lumki, ichki audit korxonaning Kuzatuvchi kengashining qarori bilan korxonaning ichki auditi bo’limi tomonidan amalga oshiriladi. Ichki audit xizmati- mazkur Nizom talablari hisobga olingan holda korxona Kuzatuvchi kengashining qarori bilan tashkil etiladigan korxonaning ichki auditni amalga oshiradigan tarkibiy bo’linmasi. Demak, ichki audit xo’jalik yurituvchi sub’ektning Kuzatuvchi kengashi tomonidan tashkil qilingan tarkibiy bo’linma tomonidan amalga oshiriladi. Ichki auditni amalga oshirishda ichki audit xizmati quyidagi huquqlarga ega: ichki auditni amalga oshirish davomida paydo bo’ladigan masalalar bo’yicha xo’jalik yurituvchi sub’ektning (rahbarning buyruqlari, farmoyishlari, boshqaruv organlari qarorlari, hisob-kitoblar, zarur hujjatlarning tasdiqlangan nusxalari va boshqa hujjatlarni), xo’jalik yurituvchi sub’ekt mansabdor va ma’sul shaxslaridan og’zaki va yozma tushuntirishlar olish; ichki auditni o’tkazishga ko’maklashish uchun xo’jalik yurituvchi sub’ektning tegishli mutaxassislarini jalb etish. Ichki auditni amalga oshirishda ichki audit xizmati quyidagilarga majbur: ichki auditni amalga oshirishda qonun va boshqa me’yoriy hujjatlarga rioya qilish; belgilangan talablarda hisobotlar tuzish; moliya va statistika ko’rsatkichlarining ishochliligini tekshirish; 392 ichki auditni amalga oshirishda olingan axborotlarning maxfiyligiga rioya qilish; xo’jalik yurituvchi sub’ektga uning mansabdor shaxslari va boshqa xodimlari tomonidan zarar etkazilganidan dalolat beruvchi holatlar aniqlangan taqdirda bu haqda darhol xo’jalik yurituvchi sub’ektning kuzatuvchi kengashiga xabar berish va auditorlik hisobotida tegishli yozuvni qayd etish; aktivlarni xatlovdan o’tkazishda va qonunda belgilangan tartibda uning o’z vaqtida amalga oshirilishini nazorat qilishda ishtirok etish. Ichki audit xizmati qonun hujjatlariga va xo’jalik yurituvchi sub’ektning ta’sis hujjatlariga muvofiq boshqa majburiyatlarga ham ega bo’lishi mumkin. Xo’jalik yurituvchi subektlarda ichki auditni tashkil qilishda ichki audit xizmati xodimlari quyidagi talablardan biriga javob berishi kerak: auditorning malaka sertifikatiga; O’zbekistn Respublikasi Oliy ta’lim muassasalarida, yoxud O’zbekiston Respublikasi qonun hujjatlariga muvofiq O’zbekiston Respublikasidagi ta’limga tengligi e’tirof etilgan xorijiy davlat muassasasida olingan oliy ma’lumotga, oxirgi o’n yilning kamida ikki yilida buxgalteriya hisobi, audit, moliya yoki soliq nazorati sohasida amaliy ish stajiga (shu jumladan, o’rindoshlik bo’yicha) ega bo’lish. «Korxonalardagi ichki audit xizmati to’g’risida Nizom»ga muvofiq ichki audit xizmati xodimlari soni ichki audit maqsadlariga samarali erishish va uning vazifalarini hal etish uchun etarli bo’lishi kerak. Ichki audit xizmatiga tegishli auditor sertifikatiga ega bo’lgan uning rahbari boshchilik qiladi. Har yili ichki audit xizmati rahbari ichki audit xizmati xarajatlarining yillik smetasini tuzadi va uni tasdiqlash uchun xo’jalik yurituvchi sub’ektning kuzatuvchi kengashiga taqdim etadi. Ichki audit xizmati xodimlarining kasb darajasi tegishli litsenziyaga ega bo’lgan ta’lim muassasalarida muntazamlilik asosida ularning malakasini oshirish vositasida saqlanishi kerak. 393 Ichki audit xizmati xodimlari xo’jalik yurituvchi sub’ekt kuzatuvchi kengashi tomonidan har yili attestatsiyadan o’tkazilishi kerak. O’zbekiston Respublikasida auditorlik faoliyatini xalqaro darajada rivojlantirish maqsadida ko’pgina me’yoriy-huquqiy hujjatlar qabul qilindi. Bular jumlasiga O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2007 yil 4 apreldagi ”Auditorlik tashkilotlari faoliyatini yanada takomillashtirish hamda ular ko’rsatayotgan xizmatlar sifati uchun javobgarlikni oshirish to’g’risida”gi PQ– 615-sonli Qarori, “Auditorlik tashkilotlarining moliyaviy barqarorligini oshirish yuzasidan qo’shimcha chora-tadbirlar to’g’risida”gi PQ–907-sonli Qarori, “2011- 2015 yillarda respublika moliya-bank tizimini yanada isloh qilish va barqarorligini oshirish hamda yuqori xalqaro reyting ko’rsatkichlariga erishishning ustuvor yo’nalishlari to’g’risida”gi Qarori. 26.11.2010., PQ-1438-son, shuningdek O’zbekiston Respublikasi moliya vazirining 2012 yil 2 apreldagi 90-sonli buyrug’i bilan tasdiqlangan «Ichki audit xizmati xodimlarini sertifikatlash tartibi to’g’risidagi nizom» (O’zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi tomonidan 2012 yil 12 mayda ro’yxatdan o’tkazildi, ro’yxat raqami 2361) va boshqalar. Ushbu hujjatlarning qabul qilinishi O’zbekiston Respublikasida auditorlik faoliyatini yanada rivojlantirishga xizmat qilmoqda. Respublikamizda bozor infratuzilmasi izchil ravishda takomillashtirilib borilishi natijasida auditning qonuniy asoslari shakllantirildi. Auditorlik xizmatlari bozorini takomillashtirish bo’yicha qator qarorlar qabul qilinishiga qaramasdan oxirgi yillarda auditorlik faoliyatining jadal rivojlanishi kuzatilmayapti, auditorlik kasbining halqaro miqyosdagi faoliyatga uyg’unlashuvi past darajada qolmoqda, qabul qilingan chora-tadbirlarning natijalari yangi raqobatbardosh auditorlik tashkilotlari sonining o’sishini etarli darajada ta’minlay olmayapti. Amaldagi normativ-huquqiy hujjatlarning xalqaro audit rivojlanishining zamonaviy tendentsiyalariga mosligi jihatdan tanqidiy o’rganish, xalqaro amaliyotni va chet mamlakatlar qonunchiligini tahlil qilish, buxgalterlar va auditorlarning professional hamjamiyati, auditorlik tashkilotlari vakillari bilan 394 muhokamalar qilish auditorlik faoliyatini tartibga solishning amaldagi tizimini takomillashtirish zarurligini taqqoza qilmoqda. Shu munosabat bilan O’zbekiston Respublikasi Prezidentining «O’zbekiston Respublikasida auditorlik faoliyatini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to’g’risida»gi qaror loyihasi ishlab chiqildi va uning asosiy mazmuni auditorlik xizmatlari bozorining axborotlar ochiqligini, uning barqaror amal qilishini va auditor kasbi nufuzining oshishini ta’minlaydigan xalqaro amaliyotning zamonaviy talablarini hisobga olgan holda auditorlik faoliyatini davlat tomonidan tartibga solish tizimini takomillashtirishga yo’naltirilgan. Bular o’z navbatida auditorlik xizmatlari bozorining barqaror rivojlanishiga va oqibatda respublikamizda ishbilarmonlik muxitining sifat jihatdan yaxshilanishiga asosiy omil bo’lib xizmat qiladi. Qaror loyihasi O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018 yil 22 yanvardagi PF-5308-sonli Farmoni bilan tasdiqlangan 2017-2021 yillarda O’zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo’nalishi bo’yicha harakatlar strategiyasini «Faol tadbirkorlik, innovatsion g’oyalar va texnologiyalarni qo’llab-quvvatlash yili»da amalga oshirishga oid Davlat dasturi doirasida ishlab chiqilgan va O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2016 yil 5 oktyabrdagi PF-4848-sonli Farmonida nazarda tutilgan auditorlik tashkilotlari ko’rsatayotgan xizmatlar sifati va taqdim etayotgan xulosalarining haqqoniyligi uchun javobgarlikni kuchaytirish yuzasidan ular faoliyatining huquqiy asoslarini takomillashtirishga yo’naltirilgan tadbirlarni amalga oshirishning mantiqiy davomi hisoblanadi. Loyihada taklif etilayotgan normalar auditorlik faoliyatini tartibga solishning ilg’or xalqaro amaliyoti printsiplariga asoslangan. Download 3.91 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|