Аксиология – қадриятлар фалсафаси

Қадриятлар оламни билиш ва уни амалий ўзгартиришнинг муҳим омилидир

• Қадриятлар оламни билиш ва уни амалий ўзгартиришнинг муҳим омилидир
• Қадриятлар инсон маънавий камолотининг муҳим омили ҳамдир
• Моддий ишлаб чиқариш, маънавий тараққиёт эҳтиёжлари қадриятлар шаклланишининг асосий омилларидир

Қадриятларнинг шаклланиши, уларга амал қилиш мкониятлари кишилар яшаган муҳит, табиий шароитлар, ишлаб чиқариш усули, касб малакалари, меҳнат фаолиятининг асосий йўналишлари, ёши, жинсий жиҳатлари, турмуш тарзи билан ҳам боғлиқдир.

• Қадриятларнинг шаклланиши, уларга амал қилиш мкониятлари кишилар яшаган муҳит, табиий шароитлар, ишлаб чиқариш усули, касб малакалари, меҳнат фаолиятининг асосий йўналишлари, ёши, жинсий жиҳатлари, турмуш тарзи билан ҳам боғлиқдир.

Таъриф

• қадриятлар жамият тарихий тараққиёти жараёнида шаклланган ва ривожланган,ўтмишда, ҳозирги кунда ва келажакда ҳам ижтимоий тараққиётга ижобий таъсир этадиган, кишилар онгига сингиб ижтимоий аҳамият касб этган моддий, маънавий бойликлардир.

объектив ва субъектив томонлари

• Қадриятлар кишиларнинг моддий турмуш даражаси, шароити, имкониятлари асосида шаклланади ва ривожланади. Бу — қадриятларнинг объектив заминидир.
• Қадриятлар ижтимоий, моддий, маънавий ҳодиса бўлса ҳам уларнинг аҳамияти ва моҳияти кишиларнинг уларга нисбатан бўлган муносабати асосида белгиланади.
• Қадрият - ўзи ҳам қадр-қиммат, деган маънони билдиради.

Қадриятларнинг ижтимоий аҳамиятини

• англаш кишиларнинг истиқбол вазифаларини тўғри тасаввур қила билиш имконияти билан ҳам боғлиқ. Жамият аъзоларида етук ижтимоий, миллий онг бўлиши, маънавий камолотнинг юксаклиги қадриятларнинг ривожланиши мкониятларини кучайтирувчи, ижтимоий ва тарбиявий самарадорлигини оширувчи муҳим омилдир.

• XX-асрнинг бошида француз файласуфи
• П.Лапи Қадриятлар назариясини
• ифодалаш учун “Аксиология” юнон.
• ахios-қадрият, logos-фан,
• таълимот атамасини муомалага киритди.

• Қадриятлар

• инсоннинг дунёга бўлган
• муносабатининг алоҳида
• жиҳатини намоён этади

• инсон фаолияти ва
• жамиятнинг ўзига хослигини
• теранроқ англаш имконини
• беради

• инсоннинг ҳаёт тарзини,
• унинг ҳайвонот дунёсидан
• ажралишини тавсифлайди

• одамларни жипслаштиради,
• уларни ҳамжамиятларга
• бирлаштиради

• ФАЛСАФИЙ ДАВРЛАР ВА
• ФАЛСАФИЙ МАКТАБЛАР

• Антик давр

• Уйғониш даври

• Янги давр

• Ўрта асрлар

• қадрият ва борлиқ айнийлаштирилган,
• қадриятга хос бўлган хусусиятлар
• эса унинг мазмунига киритилган

• қадриятлар диний хусусият
• касб этган ва илоҳий
• моҳият билан боғланган

• ижодида инсонпарварлик ва
• ҳурфикрлилик қадриятлари
• биринчи ўринга чиққан

• қадриятлар ҳақидаги таълимотга
• нисбатан ёндашувлар рационализм
• нуқтаи назаридан тавсифланган

• Қадриятлар муаммосининг фалсафий-тарихий таҳлили заминимизда яратилган қадимги нақллар, ривоятлар, афсона, ҳикоят, достонларга, яъни халқ оғзаки ижоди намуналарига бориб тақалади. Халқ оғзаки ижодида кўпроқ умумбашарий ва умуминсоний қадриятларга эътибор берилган, уларнинг моҳияти, мазмуни турлича талқин қилинган. Спетамен, Алпомиш, Тўмарис ва Широқ тўғрисидаги достонларда ватанпарварлик, халқ ва юрт озодлиги учун фидоийлик руҳи бадиий тасвирланган. Қадимги одамлар борлиқ тўғрисида ўйлаганларида, афсона, ҳикоят ёки достонлар сўйлаганларида оламнинг қадри, унинг чексизлиги, коинот ва одамзод алоқалари, инсон умрининг маъноси, мазмуни, мақсади ҳамда ботирлик, оқиллик, ҳокисорлик, яхшилик, вафодорлик, ватанпарварлик каби қадриятларга изоҳ берганлар.