Aksiya va Abligatsiyalar

Aksiya va Obligatsiyalar

EK-84 guruh talabasi Saparova Sitora

Moliya Asoslari fanidan:

Aktsiyalar haqida

Aktsiya

Aktsiya - bu ommaviy kompaniyaga investitsiya.
Aksiya — aksiyador jamiyat chiqargan qimmatbaho qogʻoz. Oʻz egasining aksiyadorlar jamiyati kapitalida hissasi borligini va shunga muvofiq, topilgan foydaning bir qismini dividend shaklida olishini, uni boshqarishda ishtirok etish huquqini tasdiqlaydi.
Aktsiya qimmatli qogʻozlarning keng tarqalgan qismi, hissabay qogʻozlar turkumiga kiradi.
Aktsiya chiqargan jamiyat emitent, uni sotib olganlar esa investorlar deb ataladi. 
Aksiyalar maxsus tovar sifatida sotiladi va sotib olinadi, shu sababli oʻzining narxiga ega. Aksiyada ifodalangan pul summasi uning nominal qiymati deyiladi. Aksiyaning fond bozorida sotiladigan narxi aksiya kursi deb atalib, u olinadigan dividend miqdoriga toʻgʻri mutanosib, foiz miqdoriga esa teskari mutanosiblikda boʻladi. Xaridor aksiyani undan olinadigan daromadi bankka qoʻyilgan puldan keladigan foizdan kam boʻlmagan taqdirdagina sotib oladi.
Aksiya aksiyadorga 2 xil huquqni beradi:
Mulkiy huquq.
Nomulkiy huquq
Aksiyalarni roʻyxatga olish boʻyicha fond bozorida qayd etilgan va qayd etilmagan turlari bor. Aksiyalar investorni quyidagi xususiyatlari boʻyicha jalb qiladi:
Ovoz berish
Keyingi emissiyaga yozilish huquq
 Qoʻshimcha imtiyozlar
Kapitalni oʻsishi
Mulkka egalik qilish huquq

Oddiy aksiyalar

Odatda ovoz berish huquqiga ega. eng keng tarqalgan aktsiya turi
Odatda ovoz berish huquqiga ega emas, lekin ko'pincha yuqori dividendlar to'laydi.

	Oddiy aktsiya	Imtiyozli aksiya
Afzalliklari	Yuqori uzoq muddatli daromad olish imkoniyati. Ovoz berish huquqi.	Dividendlar odatda yuqori, qat'iy va kafolatlangan. Aksiya narxi kamroq o'zgaruvchanlikni boshdan kechiradi. Imtiyozli aktsiyadorlar bankrot bo'lgan taqdirda investitsiyalarning kamida bir qismini qaytarib olish ehtimoli ko'proq.
Kamchiliklari	Dividendlar, agar mavjud bo'lsa, ko'pincha pastroq, o'zgaruvchan va kafolatlanmagan. Qimmatli qog'ozlar narxi va dividendlar ko'proq o'zgaruvchanlikka duch kelishi mumkin. Agar kompaniya bankrot bo'lsa, investitsiyalarni yo'qotish ehtimoli ko'proq.	Uzoq muddatli o'sish potentsialining pastligi. Aksariyat hollarda ovoz berish huquqi yo'q.
uchun eng yaxshisi	Investorlar uzoq muddatli o'sishni qidirmoqdalar.	Daromad qidirayotgan investorlar.

Oddiy va imtiyozli aksiyalar
Obligatsiya (lotincha: obligatio — majburiyat) — qiymatiga nisbatan egasiga (qatʼiy belgilangan daromad keltiruvchi) qimmatli qogʻoz, qarzni qaytarib berish va foiz toʻlashni tasdiqlovchi majburiyatnoma. 
Obligatsiya
Obligatsiya Fond birjalarida sotiladi.
Obligatsiya aholi, korxona va tashkilotlar qoʻlidagi pul mablagʻlarini toʻplab, biror maqsad yoʻlida safarbar etish uchun chiqariladi. 
Obligatsiya, asosan,

• davlat,
• mahalliy
• Korporatsiya

Obligatsiyalariga boʻlinadi. 

Obligatsiya moddiy yoki pul mablagʻi evaziga kafolatlangan yoki kafolatlanmagan, yaʼni Obligatsiya chiqaruvchilarning chin soʻzi va obroʻsi bilan taʼminlangan yoki taʼminlanmagan boʻlishi mumkin. 
Baʼzi Obligatsiyalar konvertirlanadi (Obligatsiya egasi uni boshqa Obligatsiyaga almashtirib olish huquqiga ega boʻladi). Obligatsiyaning bozor narxi uning nominalidan yuqori yoki past boʻladi.
Obligatsiya ilk bora 17-asr boshlarida Angliyada chiqarilgan boʻlib, keyinchalik jahonning bir qancha mamlakatlarida muomalaga kiritilgan. Ular, asosan, davlat hamda aksiyadorlik kompaniyalari tomonidan chiqarilib, ssuda kapitali bozorida erkin muomalada boʻlgan.
Oʻzbekistonda 1996-yildan Moliya vazirligi tomonidan yuridik shaxslarga moʻljallangan davlat qisqa muddatli Obligatsiyalari muomalaga chiqarila boshlandi. Obligatsiyani sotishdan kelib tushgan mablagʻlar davlat byudjeti taqchilligini qoplashga yoʻnaltiriladi

Oʻzbekistonda Obligatsiyalar asosan tijorat banklari va aksiyadorlik jamiyatlari (AJ) tomonidan chiqariladi. Shuningdek, 2020-yilning fevral oyidagi qonunchilikdagi oʻzgarishlarga koʻra mas’uliyati cheklangan jamiyatlar (MChJ) ham korporativ obligatsiyalar chiqarishi imkoni yaratilgan

Aktsiyalar va obligatsiyalar o'rtasidagi asosiy farq shundaki, aktsiyalar sizga korporatsiyada qisman egalik huquqini beradi, obligatsiyalar esa sizdan kompaniya yoki hukumatga berilgan kreditdir. Yana bir katta farq shundaki, ular qanday qilib foyda keltiradi: aktsiyalar qimmatlashishi va keyinchalik fond bozorida sotilishi kerak, aksariyat obligatsiyalar esa vaqt o'tishi bilan belgilangan foizlarni to'laydi.
Aktsiyalar va obligatsiyalar o'rtasidagi farq nima?

Thank you