Александр Андреэв Шамбала вақти Дарҳақиқат, Шамбала вақти келди. Н. Рерич и қисм

3. Доктор Блек

1910-йилларда Санкт-Петербургнинг ёш аҳолисини қамраб олган теософия ва буддизмга бўлган иштиёқ тўлқини А.В.Барченкодан зўргʻа қутулиб қолиши мумкин эди, гарчи бу йилларда унинг теософлар ёки буддистлар билан алоқалари ҳақида биз ҳеч нарса билмаймиз. Биз фақат биламизки, дунё кезиб Петербургга қайтиб келган А.В.Барченко ўзини бутунлай адабий ижодга бағишлади – у иштиёқ билан очерклар, ҳикоялар ва ҳикоялар ёзади, улар 1911 йилдан бошлаб Петербургда анча мунтазам пайдо бўлади. журналлар - "Саргузаштлар олами", "Табиат ва одамлар", "Ҳамма учун ҳаёт", "Россия ҳожиси" ва бошқалар. Барченко асарларининг сюжетлари асосан унинг саёҳатларидан илҳомланган ёки тарихдан олинган. Бундан ташқари, унинг баъзи ҳикоялари (масалан, "Бобил минораси", "Шохли ўғри", "Начур қишлоғи", "Метис хизмати" ва бошқалар) мазмуни.^[49]албатта у ташриф буюрган жойларнинг тавсифини ўз ичига олади: Шимолий Америка, Канада, Калифорния. Тахмин қилиш мумкинки, Барченко ўзининг "Ўлик қасоскор" ҳикояси қаҳрамони каби.^[50], Эски ва Янги Дунё ўртасида саёҳат қилган юк ва йўловчи кемасида сузиб кетди. Худди шу даврда саёҳатчи, эҳтимол, Россиянинг иккита асосий буддист минтақасига - Трансбайкалия ва Қалмоқ чўлларига ҳам ташриф буюрган ("Тайгадаги олов" ва "Каспий денгизида" ҳикоялари буни тасдиқлайди)^[51]. Лекин Барченко нафақат ернинг бепоён кенгликларини — қуруқлик ва денгизни кезиб чиқди; у, агар бизнинг тахминимиз тўғри бўлса, у сув остида чўкди ("Петербург ғаввослари" ҳикояси^[52]) ва ҳатто эфирга чиқди ("Блериот ҳақида" ва "Эфир усталари" ҳикоялари^[53]). Ва бу Россия авиатсияси ўзининг биринчи қадамларини қўйган бир пайтда эди!
Барченконинг адабий ва журналистик тажрибаси жуда муваффақиятли бўлди. 1914 йилда пойтахт нашриётларидан бири унинг муаллифнинг ўзи томонидан тасвирланган "Ҳаёт тўлқинлари" ҳикоялари тўпламини нашр этди. Шу билан бирга, "Саргузаштлар олами" журнали ўз саҳифаларида истеъдодли фантастика ёзувчисининг битта сюжет контури билан боғланган иккита йирик романини нашр этди - "Доктор Блек" ва "Зулматдан" (1913, 1-5 ва китоблар). 1914, 1-5 китоблар). Бу иккала асар ҳам биз учун катта қизиқиш уйғотади, чунки улар автобиографик хотиралар билан тўлдирилган ва кўп жиҳатдан Барченконинг ўша пайтда тўлиқ шаклланган теософик-буддавий дунёқарашини акс эттиради.
Романлардаги ҳаракат қисман Россияда, қисман унинг чегараларидан ташқарида - Ҳиндистонда (Бенарес ва Деҳлида) ва Ҳимолойда ёки ҳатто Ҳимолойдан ташқарида, яъни Тибетда содир бўлади. Уларнинг бош қаҳрамони Александр Николаэвич Черний, тиббиёт фанлари доктори, Санкт-Петербург университети физика-математика факултетининг хусусий дотсенти, Ғарбда профессор Ноир номи билан машҳур. У жиддий олим ва шу билан бирга эзотерик, теософик жамиятнинг аъзоси, "эр юзидаги энг буюк ташаббуснинг укаси", "Маҳатмас" нинг энг кичиги. Доктор Черни табиат сирларини билиш йўлида жуда илгарилаб кетди, лекин у ўзининг ғайриоддий билимларини фақат теософиядан олган деб ўйламаслик керак. Аксинча, у энг қатъий, аммо православ фанининг чемпиони. У Европа илмий тафаккурининг сўнгги ютуқлари билан яхши таниш, унинг фикрича, фақат одамни ўтмишдаги тсивилизатсияларнинг яширин билимларига қайтариш. У 11 йилни Тибетда тог ъҳужрасида маҳкам ўралган ҳолда ўтказди. Бу оғир ёгик зоҳидлик натижасида унга коинотнинг кўплаб сирлари очилди. Аммо доктор Черни ҳаётдан узилган идеалист тафаккурчи эмас, балки ўзининг ажойиб қобилиятлари ва билимларини одамлар манфаати учун ишлатадиган реалист ва амалиётчидир. Чунончи, у Ғарб тиббиётига ҳали маълум бўлмаган кобра чақишига қарши дорини билади ва роман қаҳрамонларидан бири, ўз ватандоши шогирди Беляэвни ўлимдан қутқариб қолади. Унинг буйруғи билан бемор Ҳиндистон ва Тибет чегарасида жойлашган кичик тоғ монастирига даволаниш учун кўчирилади. Ушбу монастир тўғридан-тўғри қояда қурилган ва Желюгларнинг "сариқ қалпоқли биродарлиги" га, яъни Тибетда энг кенг тарқалган Гелуғнинг "сариқ қалпоқли" мактабининг роҳибларига тегишли. У эрда, кичик ҳужайраларда ихтиёрий равишда "энг паст даражадаги ташаббуслар" ва "такомиллаштиришнинг ўйчан йўлини танлаган" энг юқори даражали ташаббуслар мавжуд. Биринчиси 6 ҳафтадан 3 йилгача қамоққа олинади, иккинчиси эса ўлимигача камераларини тарк этмайди. Бу бутун тартибни "ҳеч ким кўрмаган, лекин мавжуд бўлган ва ... бу эрдан унчалик узоқ бўлмаган жойда яшайдиганлар" бошқаради.^[54], Ҳимолой Маҳатма биродарлигига аниқ ишора. Черни, Барченко сингари, қадимги даврларда буюк тсивилизатсия - "қизил ирқ" эр юзида ҳукмронлик қилганига амин. Аммо у инсоният жамиятининг тсиклик ривожланиш қонунига кўра, эскирган ва таназзулга учраган. Бугунги кунда яшовчи мулатталар, местизолар ва мисрлик феллалар унинг "бузилган авлодлари"^[55]. Кўплаб қадимий ёдгорликлар бу тсивилизатсияни эр юзидан йўқ қилган фалокатдан далолат беради:
“Энг яхши мисол... Даҳшатли тошқин ҳақидаги афсона Ҳиндистон, Фаластин ва Бобилдаги каби Явада, Алеут оролларида яшайди. Қадимги Америкада Нуҳ Кокс-Кокс шахсида пайдо бўлади. Тинч океани архипелагларининг маорилари, тошқин ҳақидаги афсонанинг ёнида, Ооwэа қуши ҳақидаги афсонада Прометей ҳақидаги афсонани деярли сўзма-сўз такрорлайдилар. Платон геологик инқилоб натижасида океан тўлқинлари остида ҳалок бўлган Атлантисни очиқчасига номлайди. У қитъанинг географик ўрнини аниқ белгилайди, шаҳарлар, бинолар, култлар ва бошқарув усулларини тасвирлайди. Атлантика "шоҳлари" исмларида антик давр учун одатий код - эпонимлар остида биз Атлантика маданияти тарихи билан танишамиз, қадимги Миср Атлантика мустамлакаси бўлганлигини билиб оламиз. Ва бизнинг олимларимиз, антропологлар Топинар ва Песcэ ҳеч қандай ғаразли ниятсиз, қадимги мисрликларнинг қизил авлодлари феллаҳлар эканлигини тасдиқлайдилар.^[56].
Чернининг сўзларига кўра, Атлантиснинг утопия эмаслиги доктор Плангеоннинг Юкатаннинг ёввойи табиатидаги ҳайратланарли изланишларидан далолат беради. Бу олим Юcатаннинг энг қадимги аҳолисининг космогонияси ва тарихи "Миср тарихидаги "афсонавий давр" нинг, сирли қонун чиқарувчи Менесгача бўлган даврнинг такрорланиши" эканлигини ишончли тарзда кўрсатди.
Биз - ҳозирги инсоният - Тўфондан кейинги янги тсивилизатсия - "5-пойга" вакилларимиз, у 6-пойгага йўл бериши керак, ундан кейин эса 7-чи ва охирги пойга келади. Чернийнинг ушбу баёнотида А.В.Барченко жуда таниш бўлган 7 ирқнинг теософик назарияси акс-садосини кўриш қийин эмас. Барченко қаҳрамони ҳам ўқувчига аввалги, яъни Тўфондан олдинги сивилизатсиянинг мукаммал билимлари ҳақида маълумот беради: “Инсоният... қадим замонларда ривожланиш босқичини бошидан кечирган, ундан олдин замонавий илм-фан ютуқлари оқариб кетган. Ва агар шундай бўлса, унда пайдо бўлган янги, ёш инсоният билан муносабатлардан доимо ҳасад билан қочган энг қадимги халқлар орасида бўлмаса, бу ривожланиш ёдгорликларини қаэрдан излашимиз керак?^[57]. Тарихдан олдинги жамият ҳақидаги бу энг юқори билим, доктор Черни бизга аниқлик киритади, ҳали ҳам Тибетнинг "фалсафий" мактабларидан бири томонидан сақланиб қолган. Бироқ, кўпчилик эвропаликлар учун улар мавжуд эмас.
Руҳ Ҳиндистонига қойил қолган доктор Черни, айни пайтда, замонавий ҳинд ҳаётининг қоронғу томонларига кўзларини юммайди. У каста тизимига ва уни ҳимоя қиладиганларга - православ брахминизмига қарши. Шу билан бирга, Черни Теософия Жамияти билан қатъий равишда ажралиб чиқади, чунки у "илм-фаннинг янги уфқларини очадиган калитларни махфий равишда ўраб олиш" истагини қабул қилиб бўлмайди. Бундай қарашлар, афтидан, А.В.Барченконинг ўз позитсиясини акс эттиради. Бу тахминни Черни ирқлар ҳақидаги таълимотни ва "тарихдан олдинги маданият" - мукаммал билим калитларининг сақловчисини очиб берганлиги билан ҳам тасдиқланади. Ҳақиқатан ҳам, романларни диққат билан ўқиб чиққач, Барченко ва Чернийнинг характери, дунёқараши ва ҳатто тақдиридаги маълум бир ўхшашликни сезмаслик мумкин эмас, бу сирли шифокор ўз муаллифининг ўзгарувчан эгоси эканлигини кўрсатади. Шу билан бирга, Эҳтимол, С. А. Барченко ҳам тўғри, машҳур эзотерик П. Д. Успенский Қоранинг прототипи бўлиб хизмат қилган деб ҳисоблайди. А.В.Барченко, у ишонганидек, Успенскийнинг 1910-1912 йилларда Санкт-Петербургдаги Тенишевский залида ўқиган теософия бўйича маърузаларида қатнашиши мумкин эди. Аммо А.В.Барченко бир мунча вақт унинг маърузаларида қатнашган бўлса ҳам, П.Д.Успенскийнинг шогирди бўлмади.
Барченконинг романлари реалистик тарзда ёзилган, уларда тасаввуфий нарса йўқ – агар кимса тасаввуфий Барченконинг романларини реалистик тарзда ёзилган деб ҳисобламаса, уларда ҳеч қандай тасаввуф йўқ – доктор Чернининг “этти ирқ” ва “этти ирқ” ҳақидаги ваҳийларига эътибор бермаса. "қадимги фан" мистик . Бироқ, шифокорнинг фикрининг илмий табиатига қарамай, унинг кўпгина баёнотлари жуда зиддиятли ва Ғарб ҳукуматларига ҳаволалар, диққат билан ўрганилганда, унчалик ишонарли эмас. Бунинг ёрқин мисоли Август Плонгеон (Плангеон) тадқиқотлари ҳақида эслатиб ўтишдир. Бир вақтлар, Америка ва қадимги Миср сивилизатсиялари ўртасидаги қариндошлик ғоясининг қизғин иштиёқчиси бўлган бу франтсуз олими ўттиз йил давомида Юкатан ярим оролидаги кашфиётлари билан шов-шувга сабаб бўлди. рафиқаси Элис Плонгеон Майя шаҳарлари харобаларини ўрганган. Бироқ, унинг изланишлари натижалари олимлар томонидан тан олинмади ва Плонгеон "орзулар ва сохталаштирувчи" обрўсини мустаҳкамлади. Ўзининг асл назарияларига бўлган ҳаддан ташқари иштиёқ Плонгеоннинг кўпинча ҳақиқат туйғусини йўқотиб, ҳақиқатни қабул қилиши ёки хоҳлашига олиб келди. Унинг баъзи баёнотлари бутунлай кулгили кўринади, масалан, Исо ўзининг ўлим сўзларини майя тилида айтгани (!?). Айтганча, Плонгеон майяларнинг нафақат юқори даражада ривожланган илм-фан, балки технологияга ҳам эга эканлигига амин эди. Р.Волкопенинг сўзларига кўра, Плонгеон бир пайтлар қадимий бинонинг дераза панжарасини қандайдир чизиқ кесиб ўтганини ва унинг ёнидан зигзаг ўйиқлари чиқиб кетганини билиб, дарҳол қадимги майяларда электр телеграф (!) бор деган хулосага келади. ва Плонгеоннинг "орзучи ва сохталаштирувчи" обрўси мустаҳкам ўрнатилди. Ўзининг асл назарияларига бўлган ҳаддан ташқари иштиёқ Плонгеоннинг кўпинча ҳақиқат туйғусини йўқотиб, ҳақиқатни қабул қилиши ёки хоҳлашига олиб келди. Унинг баъзи баёнотлари бутунлай кулгили кўринади, масалан, Исо ўзининг ўлим сўзларини майя тилида айтгани (!?). Айтганча, Плонгеон майяларнинг нафақат юқори даражада ривожланган илм-фан, балки технологияга ҳам эга эканлигига амин эди. Р.Волкопенинг сўзларига кўра, Плонгеон бир пайтлар қадимий бинонинг дераза панжарасини қандайдир чизиқ кесиб ўтганини ва унинг ёнидан зигзаг ўйиқлари чиқиб кетганини билиб, дарҳол қадимги майяларда электр телеграф (!) бор деган хулосага келади. ва Плонгеоннинг "орзучи ва сохталаштирувчи" обрўси мустаҳкам ўрнатилди. Ўзининг асл назарияларига бўлган ҳаддан ташқари иштиёқ Плонгеоннинг кўпинча ҳақиқат туйғусини йўқотиб, ҳақиқатни қабул қилиши ёки хоҳлашига олиб келди. Унинг баъзи баёнотлари бутунлай кулгили кўринади, масалан, Исо ўзининг ўлим сўзларини майя тилида айтгани (!?). Айтганча, Плонгеон майяларнинг нафақат юқори даражада ривожланган илм-фан, балки технологияга ҳам эга эканлигига амин эди. Р.Волкопенинг сўзларига кўра, Плонгеон бир пайтлар қадимий бинонинг дераза панжарасини қандайдир чизиқ кесиб ўтганини ва унинг ёнидан зигзаг ўйиқлари чиқиб кетганини билиб, дарҳол қадимги майяларда электр телеграф (!) бор деган хулосага келади. Ўзининг асл назарияларига бўлган ҳаддан ташқари иштиёқ Плонгеоннинг кўпинча ҳақиқат туйғусини йўқотиб, ҳақиқатни қабул қилиши ёки хоҳлашига олиб келди. Унинг баъзи баёнотлари бутунлай кулгили кўринади, масалан, Исо ўзининг ўлим сўзларини майя тилида айтгани (!?). Айтганча, Плонгеон майяларнинг нафақат юқори даражада ривожланган илм-фан, балки технологияга ҳам эга эканлигига амин эди. Р.Волкопенинг сўзларига кўра, Плонгеон бир пайтлар қадимий бинонинг дераза панжарасини қандайдир чизиқ кесиб ўтганини ва унинг ёнидан зигзаг ўйиқлари чиқиб кетганини билиб, дарҳол қадимги майяларда электр телеграф (!) бор деган хулосага келади. Ўзининг асл назарияларига бўлган ҳаддан ташқари иштиёқ Плонгеоннинг кўпинча ҳақиқат туйғусини йўқотиб, ҳақиқатни қабул қилиши ёки хоҳлашига олиб келди. Унинг баъзи баёнотлари бутунлай кулгили кўринади, масалан, Исо ўзининг ўлим сўзларини майя тилида айтгани (!?). Айтганча, Плонгеон майяларнинг нафақат юқори даражада ривожланган илм-фан, балки технологияга ҳам эга эканлигига амин эди. Р.Волкопенинг сўзларига кўра, Плонгеон бир пайтлар қадимий бинонинг дераза панжарасини қандайдир чизиқ кесиб ўтганини ва унинг ёнидан зигзаг ўйиқлари чиқиб кетганини билиб, дарҳол қадимги майяларда электр телеграф (!) бор деган хулосага келади. Исо ўз сўзларини майя тилида гапирган (!?). Айтганча, Плонгеон майяларнинг нафақат юқори даражада ривожланган илм-фан, балки технологияга ҳам эга эканлигига амин эди. Р.Волкопенинг сўзларига кўра, Плонгеон бир пайтлар қадимий бинонинг дераза панжарасини қандайдир чизиқ кесиб ўтганини ва унинг ёнидан зигзаг ўйиқлари чиқиб кетганини билиб, дарҳол қадимги майяларда электр телеграф (!) бор деган хулосага келади. Исо ўз сўзларини майя тилида гапирган (!?). Айтганча, Плонгеон майяларнинг нафақат юқори даражада ривожланган илм-фан, балки технологияга ҳам эга эканлигига амин эди. Р.Волкопенинг сўзларига кўра, Плонгеон бир пайтлар қадимий бинонинг дераза панжарасини қандайдир чизиқ кесиб ўтганини ва унинг ёнидан зигзаг ўйиқлари чиқиб кетганини билиб, дарҳол қадимги майяларда электр телеграф (!) бор деган хулосага келади.^[58]. Бироқ, А.В. Барченко Плонгеоннинг нашрлари ёки унинг Ғарб матбуотидаги "кашфиётлари" билан боғлиқ баҳс-мунозаралар билан деярли таниш эмас эди ва шунинг учун, эҳтимол, франтсуз археологининг назарияларининг ҳақиқатига шубҳа қилмади.
Барченко романларининг шубҳасиз афзалликлари орасида муаллиф Ҳиндистонни тасвирлаган ҳайратланарли ҳақиқийликни ўз ичига олади. Унинг қаҳрамонларидан бири хитоб қилади: “Сиз мутлақо янги ҳаётни кўрасиз! Сиз тарихи ва келиб чиқиши ҳалигача фан учун сир бўлиб қолаётган қабилаларни учратасиз. Ҳақиқий факирларни ўз кўзингиз билан кўрасиз. Фақат бунинг учун сиз ўз ҳаётингизнинг ўн йилини бера оласиз! ”^[59]. Яна бир нарса - Тибет, Барченко бу ҳақда фақат унинг қаҳрамонлари тасодифан тугайдиган ҳермитларнинг тог ъмонастири билан боғлиқ ҳолда эслатиб ўтади. Маълум бўлишича, у Тибет ғорларининг схема-монахлари ҳақида маълумотни икки муаллиф - америкалик В.В.Рокхилл ва инглиз О.Вадделлдан олган.^[60]. Вадделлнинг китобида биз Барченко тасвирлаган тог ъмонастирининг прототипини топамиз. Инглиз сайёҳи, шунингдек, астсетларнинг ўз камераларида "қамоққа олиш" шартларини ҳам номлайди: 6 ой ёки 3 йил, уч ой ва уч кун - муқаддасликнинг 1 ва 2-даражалари ва "бир умрлик ахлоқсизлик" учун қасам ичганлар учун. учинчи, энг юқори даража^[61]. А. В. Барченко Вадделлдан "қўлқоп кийган" зоҳиднинг титраётган қўли қоядаги тор "дераза" орқали бир пиёла овқат излаётгани каби таъсирли тафсилотни ҳам олади. Айтганча, Рокхилл ва Уэддел ўша пайтда Ғарбда кўп гапирилган тибетлик "Маҳатмас" масаласини Ҳ. П. Блаватский таълимоти билан боғлиқ ҳолда индамай ўтишмади. Рокхилл ҳам, Уэдделл ҳам бунга шубҳа билан қарашган. Шундай қилиб, Wадделл "маҳатмас" нинг мавжудлиги ҳақида ҳеч нарса билмаслигини даъво қилган Тибет регентининг ("Кардинал") фикрини келтиради. У шунингдек, "Тибетда эски дунёнинг сирлари сақланиб қолганлигини эшитмади: ламалар фақат Будда дунёси билан қизиқади ва қадимги тарихга ҳеч қандай аҳамият бермайдилар".^[62]. Ушбу баёнотга асосланиб, Wадделл ўз хулосасини чиқаради: “Афсус билан айтаманки, бу ажойиб мамлакатда, номаълум бўлиб қолган Тибетда, дунёнинг илк сивилизатсиясининг бошланиши сирлари ҳанузгача сақланиб қолган деб ўйлайдиган одамлар. , Қадимги Миср ва Оссуриянинг шаклланишидан олдин ва Ғарбий океанда Атлантис билан бирга ҳалок бўлган, биз бунга деярли барча умидлардан воз кечишимиз керак."^[63]. Бироқ, А.В.Барченко ва унинг қаҳрамони Доктор Черний бундай хулосага қўшилмайдилар.