Algoritmlash, modellashtirish va dasturlashtirish

Takrorlanishlar soni aniq bo’lmagan davrlar. Bunday davrlarda takrorlanishlar sonini oldindan belgilab bo‘lmaydi. Unda davr ma‘lum bir shart bajarilishigacha davom etadi.
Takrorlanishlar soni aniq bo‘lmagan davrlarga intertsion davrlarni misol qilish mumkin bo‘lib, unda davrdan chiqib ketish aniq bir natijaga erishilgandan keyin amalga oshiriladi. Hisoblashlar erishish kerak bo‘lgan natijaga bosqichma-bosqich yaqinlashib borish orqali bajariladi(iteratsiya usulidir).
Misol. Quyida keltirilgan matematik ifodani hisoblash algoritmi blok-chizmasini tuzing.
_p
y = x
y₁ = 1/p [ ( p – 1) y₀ + (x/y₀^p-1)]
hisoblash xatoligi | y₁ – y₀ | < e,
dastlabki yaqinlashish y₀ = h

• 
  berilgan e qiymatiga bosqichma-bosqich bilan yaqinlashib borish asosida
  
• 
  berilgan formula ildizining qidirilayotgan qiymati topiladi.
  

H isoblash jarayonlari amalga oshirilguncha, davrning takrorlarnishlar soni noma‘lumdir. Davrni boshqarilishini hisoblashlar xatoligi bo‘lmish e belgilaydi. Agar keyingi iteratsiyada xatolik e bo‘lsa, u holda davr keyingi yaqinlashib borish natijasida y₁ qiymatini hisoblaydi, aks holda davrdan chiqib ketiladi. Xatolik |y₁–
y ₀| e bo‘lganda davr davom etadi. 5 blokdagi oldingi iteratsiya asosida olingan y₁ natija keyingi iteratsiyada olingan bilan almashtiriladi. Undan keyin boshqaruv jarayoni 3 blokka berilib, unda ildiz qiymatining talab qilinayotgan natijalarga yaqinlashishi hisoblanadi.
|y₁–y₀|<e aniqlikka erishilgandan so‘ng davrdan chiqib ketilib, 4 blokdan 6 blokka boshqarish beriladi.

4 5
6
13 – rasm. Takrorlanishlar soni aniq bo‘lmagan davrlar bo‘yicha algoritmning blok-chizmasi.
Biz ushbu bobda dasturlashning asosiy negizi bo‘lmish algoritmlarni tuzish qonun-qoidalari bilan yaqindan tanishtirishga harakat qildik. SHuni aytish joizki, algoritm asosida turli xildagi iqtisodiy va ijtimoiy masalalarni ifoda etish mumkin.
Bu esa o‘sha hal qilinishi mumkin bo‘lgan masalani tizimli yondashuv asosida kompleks ravishda echishni ta‘minlab beradi.

Adabiyotlar ro’yhati

1. 
   O‘zbekiston Respublikasining «Axborotlashtirish to‘g‘risida»gi Qonuni, «Xalq so‘zi» gazetasi, 2004 yil, 11-fevral.
   
2. 
   O‘zbekiston Respublikasining «Elektron tijorat to‘g‘risida»gi Qonuni, «Xalq so‘zi» gazetasi, 2004 yil, 21-may.
   
3. 
   O‘zbekiston Respublikasining «Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi» to‘g‘risidagi Qonuni. Oliy ta‘lim. Me‘yoriy hujjatlari to‘plami: Mualliflar jamoasi. – T.: SHarq, 2001, 672-b.