Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti hisoblash usullari
Download 5.01 Kb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Birjinsli tor tebranish tenglamasini qaraymiz
- 13. Puasson tenglamasi uchun ChA Dirixle masalasi. Masalaning qo`yilishi.
Yechish: x argument bo’yicha qadam x =0,1 bo’lsin. 5 . 0 1 2 h . Shunga ko’ra t argument bo’yicha qadam 005 . 0 5 . 0 2 h l bo’ladi. Chegara qiymatlari simmetrik. Shu sababli jadvalga x 0; 0,1; 0,2;…..;0,5 ga mos qiymatlarni kiritamiz. Hisoblashlar 2 , 1 , 1 1 , j i j i j i u u u formula bo’yicha bajariladi. Hisoblashlardan namunalar: 0 j uchun 5590 , 0 ) 3090 , 0 8090 , 0 ( 5 , 0 ) ( 5 , 0 , 2939 . 0 ) 0 5878 , 0 ( 5 , 0 ) ( 5 , 0 10 30 21 00 20 11 u u u u u u 3-misolga To’rlar usuli j x t 0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0 1 0 0,005 0 0 0,3090 0,2939 0,5878 0,5590 0,8090 0,7699 0,9511 0,9045 1,0000 0,9511 231 2 3 4 5 0,010 0,015 0,020 0,025 0 0 0 0 0,3795 0,2658 0,2528 0,2404 0,5316 0,5056 0,4808 0,4574 0,7318 0,6959 0,6619 0,6294 0,8602 0,8182 0,7780 0,7400 0,9045 0,8602 0,8182 0,7780 ) , ( t x u 0.025 0 0.2414 0.4593 0.6321 0.7431 0.7813 u u 0.025 0 0.0010 0.0019 0.0027 0.0031 0.0033 12. To’lqin tenglamasi uchun qo’yilgan umumiy masalani ChA usuli bilan yechish. Ishdan maqsad: To’lqin tenglamasi uchun chekli ayirmali sxemalar tuzishni va bu tenglama uchun qo`yilgan umumiy masalani ChA usuli bilan yechishni talabalarga o’rgatish Birjinsli tor tebranish tenglamasini qaraymiz 0 , 0 ), , ( 1 1 1 1 2 1 2 2 2 1 2 t l x t x f x u a t u . l at t l x x / , / 1 1 o`lchovsiz kattaliklarni kiritib bu tenglamani quyidagicha yozamiz T t , x ), t , x ( f x u t u 0 1 0 2 2 2 2 . (1) Boshlang`ich momentda ) ( ) 0 , ( ), ( ) 0 , ( 0 0 x u t x u x u x u (2) shartlar berilgan, bu erda u 0 (x) – boshlang`ich chetlashish va ) ( 0 x u - boshlang`ich tezlik. Tor oxirlari quyidagi berilgan qonun bo`yicha harakatlansin ) t ( ) t , ( u ), t ( ) t , ( u 2 1 1 0 . (3) ) 0 , 1 0 ( T t x D sohada isssiqlik o`tkazuvchanlik tenglamasini approksimatsiyalashda qo`llangan to`rga o`xshash h to`g`ri to`rtburchakli to`r kiritamiz , y y y , y y € y , y y , y y € , y y t t j j j 2 1 1 2 2 2 0 2 y y € y y y , y y y € y y y , y y t t t t t t t x x . (1) da hosilalarni quyidagi formulalarga almashtiramiz 232 ~ f , u u ~ x u , u ~ t u x x t t 2 2 2 2 . Quyidagi vaznli sxemalar oilasini qaraymiz , ) x ( u~ ) , x ( y ), x ( u ) , x ( y ), t ( y ), t ( y , ) t , x ( f , ) y y ) ( y € ( y t I j t t 0 0 2 1 0 0 0 2 1 (4) Misol. , 2 2 2 2 x u t u 0 ) , 1 ( ) , 0 ( , 0 ) 0 , ( , sin ) 1 ( 2 , 0 ) 0 , ( t u t u x u x x x x u t masala to’rlar usuli qo’llanilib yechilsin. Yechish: 05 , 0 l h qadam bilan kvadrat to’r yasaymiz. Boshlang’ich shartdan foydalanib, ) 10 ; 0 ( ), ( 5 , 0 , 1 1 1 0 i f f u f u i i i i i Sistemani tuzamiz. Jadvalni to’ldirish tartibi: 1) ) ( 0 i i x f u qiymatlarni hisoblab, birinchi satrga yozamiz. Masalada berilgan ma’lumotlar simmetrik bo’lganidan jadvalni 5 , 0 0 х uchun to’ldirish yetarli. Birinchi ustunga chegara qiymatlari yoziladi. 2) Birinchi satrdagi 0 i u qiymatlardan foydalanib, formula bo’yicha 1 i u ni hisoblaymiz va ikkinchi satrga yozamiz. 3) 1 j uchun ij u qiymatlarini hisoblaymiz: , 0050 , 0 0015 , 0 0 0065 , 0 10 01 21 12 u u u u , 0094 , 0 0056 , 0 0028 , 0 0122 , 0 20 11 31 22 u u u u …………………………………………………………… 456 , 0 0500 , 0 0478 , 0 0478 , 0 0 , 10 91 1 , 11 2 , 10 u u u u Shu tartibda 10 ,...., 3 , 2 j uchun hisoblashlar bajariladi. Solishtirish maqsadida eng oxirgi satrda yechimning aniq qiymatlari keltirilgan. j x i t 0 0,05 0,10 0,15 0,20 0,25 0,30 0,35 0,40 0,45 0,50 0 0,05 0,10 0,15 0,20 0,25 0,30 0,35 0,40 0,45 0,50 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 15 28 50 66 74 76 70 58 42 21 -1 56 65 94 124 142 144 134 112 79 42 -1 116 122 139 170 194 200 186 155 112 57 0 186 190 198 209 228 236 221 186 133 70 -2 265 264 260 256 251 249 236 199 144 74 0 340 335 322 302 277 251 227 194 140 74 -2 405 398 377 343 302 255 209 168 124 64 -1 457 447 419 377 321 260 196 139 92 42 -2 489 478 447 397 335 262 190 120 64 26 -2 500 489 456 405 338 265 186 115 54 13 -2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Mashqlar 233 1. O’zgarmas kuch ta’siri ostida kvadrat plastinkaning deformasiyalanish 1 u Puasson tenglamasiga keladi, chegara qiymatlari nolga teng. Tenglama to’rlar usuli qo’llanilib yechilsin. 2. Uchlari A(0;0), V(0;1), S(1;1), D(1;0) nuqtalarda joylashgan kvadrat uchun Laplas tenglamasining yechimini toping. Chegara shartlari jadvalda keltirilgan. Yechim qiymatlarini h=0,25 qadam bilan hisoblang. 13. Puasson tenglamasi uchun ChA Dirixle masalasi. Masalaning qo`yilishi. 2 2 1 1 0 0 0 l x , l x G tomonlari l 1 i l 2 bo`lgan to`g`ri to`rtburchak bo`lsin, G – uning chegarasi. 0 0 G G da Puasson tenglamasi uchun Dirixle masalasini qaraymiz: ) x ( u , G ) x , x ( x ), x ( f u 0 2 1 . (1) 0 G da 1 1 1 N / l h va 2 2 2 N / l h qadamlar bilan h to`rni quramiz, bu erda N 1 >0 va N 2 >0 - butun sonlar. Buning uchun 2 2 2 2 2 1 1 1 1 1 0 0 2 1 N , i , h i x , N , i , h i x ) i ( ) i ( ikki to`g`ri chiziqlar oilasini quramiz. x 2 (i 1 h 1 , i 2 h 2 ) l 2 0 l 2 Bu to`g`ri chiziqlarning i 1 h 1 va i 2 h 2 koordinatalardagi kesishish nuqtasini x=(i 1 h 1 , i 2 h 2 ) tugun deb ataymiz. Umumiy ichki tugunlar soni (N 1 -1)(N 2 -1) ga teng. To`g`ri to`rtburchak chegarasida yotuvchi tugun (i 1 =0,N 1 yoki i 2 =0,N 2 bo`lganda), quyidagi to`rtta (0,0), (0,l 1 ), (0,l 2 ), (l 1 ,l 2 ) nuqtadan tashqari nuqtalarni chegaraviy tugunlar deb ataymiz. Ular ) h , i , h , i ( h 2 2 1 1 to`plamni tashkil qiladi. Barcha ichki va chegaraviy tugunlar to`plamini h h h to`r deb ataymiz. Har bir h x ichki tugunda besh nuqtali «xoch» regulyar shablonni qurish mumkin, bunda ) ( x 1 =1, 2 tugunlar h (ya`ni, yoki h , yoki h ) da yotadi. SHuning uchun u Laplas operatorini barcha ichki tugunlarda 2 2 1 1 x x x x u u u ayirmali operator bilan almashtirish mumkin. 234 (1) tenglamaning o`ng qismi- f(x) ni (x) to`r funtsiya bilan shunday approktsimatsiya qilish mumkinki ) ( C ) x ( f , h O ) x ( f ) x ( 2 2 bo`ladi. f(x) funktsiyaning uzluksizligini hisobga olib, (x)=f(x) deb faraz qilamiz. (1) masalaga mos keluvchi ayirmali Dirixle masalasini qo`yamiz: ichki tugunlarda ( h da) 2 2 1 1 x x x x y y y ), x ( f y (2) tenglamani qanoatlantiruvchi h da aniklangan va h chegarada y(x)= (x), x h . (3) qiymatlari berilgan u(x) to`r funktsiyani topish kerak. 2 1 h h da ) G ( h 0 to`r to`g`ri to`rtburchakli, h 1 =h 2 =h da esa kvadrat to`r deyiladi. y uchun kvadrat to`rda to`liq ifodani yozamiz y y y y y h y ) l ( ) l ( ) l ( ) l ( 4 1 2 2 1 1 2 . 0 bo`lsin. 0 y tenglamani u ga nisbatan echamiz: ) l ( ) l ( ) l ( ) l ( y y y y y 2 2 1 1 4 1 . SHablon markazidagi u ning qiymati qolgan to`rtta tugundagi u larning o`rta arifmetik qiymatiga teng bo`ladi. Bu formula garmonik funktsiya uchun o`rta qiymat formulasining chekli ayirmali analogi bo`ladi. Misol. Tekis plastinka tomoni 1 ga teng kvadrat shaklida bo’lib, tashqi muhitdan izolyasiyalangan, chekka nuqtalari esa 1-chizmada ko’rsatilganidek doimiy kattalikdagi temperatura bilan isitiladi. Plastinkaning ichki nuqtalarida temperatura qanday taqsimlanishi aniqlansin. 5000 10000 10000 10000 5000 (1,3) (2,3) (3,3) (1,2) (2,2) (3,2) (1,1) (2,1) (3,1) 1-chizma 0 0 0 0 0 Yechish: Temperatura taqsimotini 0 2 2 2 2 y u x u Laplas tenglamasining ) , ( y x u u yechimi beradi. Koordinatalar boshini A(0;0) nuqtaga joylashtiraylik. To’qqiz ta (1,1),(2,1),…(3,3) ichki nuqtalardagi (tugunlardagi) 33 21 11 ,....., , u u u qiymatlarni topishimiz kerak. Chegaraviy qiymatlar simmetrik ( , , , 33 13 32 12 31 11 u u u u u u ) bo'lganidan , to’qqiz ta emas, balki olti tugun uchun chekli-ayirmali tenglamadan iborat sistema tuzamiz: 235 23 33 22 12 13 23 12 22 23 32 21 12 13 13 22 11 21 22 31 11 11 12 21 4 10000 4 10000 0 4 4 0 4 0 4 0 0 u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u yoki 23 13 22 12 13 23 12 22 23 12 21 12 13 22 11 21 22 11 11 12 21 4 10000 4 10000 4 2 4 4 2 4 u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u Sistemani Gauss usuli Bilan yechib , , 1875 , 982 , 714 32 12 21 31 11 u u u u u 5268 , 4286 , 2500 23 23 13 22 u u u u qiymatlarni topamiz. 14. Integral tenglamalarni yechish usullari Ishdan maqsad: Integral tenglamalarni yadroni “ko`paytma” yadro bilan almashtirish yordamida yechish usuli va ketma-ket yaqinlashishlar bilan yechish usulini o`rgatish Download 5.01 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling