Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti huquqshunoslik fakul

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

68 

 

XULOSA 

Jinoyat-protsessual  huquqiga  oid  ilmiy-nazariy  va  yuridik  adabiyotlarni,  bu 

boradagi  sud-tergov  amaliyotini  hamda  statistik  ma`lumotlarni  tahlil  qilish  asosida 

dastlabki tergov organlari protsessual hujjatlarini va ularni tuzishni takomillashtirish 

yuzasidan taklif va xulosalarga kelindi:  

1.  Jinoyat  protsessual  hujjat  deganda  vakolatli  mansabdor  shaxs  tomonidan 

qonun bilan o’rnatilgan protsessual shaklga rioya qilgan holda ish uchun ahamiyatga 

ega faktik ma`lumot yoki qarorlar mustahkamlangan hujjat tushuniladi. 

2.  Dastlabki  tergovdagi  protsessual  hujjat  deganda  dastlabki  tergovni  olib 

borishga  vakolatli  mansabdor  shaxsning  jinoyat-protsessual  qonunchilikda 

belgilangan harakat hamda qarorlari protsessual shaklga solingan holda ifodalangan 

protsessual hujjat tushuniladi. 

3.  Protsessual hujjatlashtirish deganda vakolatli shaxslar tomonidan, jinoyat-

protsessual qonunchilik qoidalariga asoslangan, jinoyatlarni ochish va odil sudlovni 

amalga oshirish maqsadida, protsessual harakatlar va qarorlarni, shuningdek, jinoyat 

ishi bo’yicha tergovning butun jarayoni va natijalarini jinoyat-protsessual hujjatlarda 

yoritilishiga qaratilgan faoliyat tushuniladi.  

4.  Ayblov xulosasi deganda dastlabki tergov natijalari asosida chiqariladigan, 

ishning  holatlari  har  tomonloma  va  to’la  o’rganilganligi  hamda  ishdagi  dalillar 

etarligini  tasdiqlovchi  tergovchining  ichki  ishonchiga  asoslangan  ayblov  fikri, 

xulosalari bayon  etiladigan  protsessual hujjat  tushuniladi.  Ayblov  xulosasi  shaxsga 

hamda  ayblov  predmetiga  nisbatan  sud  muhokamasi  doirasini  belgilaydi, 

ayblanuvchiga  sud  muhokamasiga  ishtirok  etish  uchun  o’z  vaqtida  tayyorlanish 

imkonini  berib,  dastlabki  tergovning  barcha  materiallarini  tizimlashtiradi.  Ayblov 

xulosasi  ob`ektiv  bo’lishi,  yuridik  asoslangan  bo’lishi  shuningdek,  stilistik  va 

grammatik talablarga to’liq javob berishi kerak. 

5.   Protsessual  harakatlarda  bayonnomalarni  tuzish  bilan  bog’liq  normalar 

takomillashtirilishi  bayonnomalarni  tuzishni  yanada  osonlashtirishga  va  unga 

nisbatan  qonunchilik  talablarini  yanada  aniqlashtirishga  xizmat  qilishini  xiobga 

 

 

69 

 

olgan  holda  JPKning  90-moddasiga  quyidagi  mazmundagi  4-qismni  quyidagicha 

qo’shicha kiritishni taklif qilinadi:  

“Tergov  harakatlari  bayonnomalari  tergov  harakatini  o’tkazish  jarayonida 

yoki  uning  tugashi  bilanoq  tuziladi.  Bayonnomalar  qo’lda  yoki  texnik  vositalarni 

qo’llash orqali tuzilishi mumkin.”  

6. Qayd etishning ilmiy-texnika vositalaridan foydalanishning samaradorligini 

oshirish  va  tartibga  soluvchi  normalarni  takomillashtirish  maqsadida  JPKning  91-

moddasini yangi tahrirda bayon etish taklif etiladi:  

“Dalillarni qayd etish uchun bayonnoma tuzish bilan bir qatorda ovoz yozish, 

videoyozuv,  kinotasvir,  fotosuratga  tushirish,  qoliplar  tayyorlash,  nusxalar  olish, 

rejalar,  sxemalar  tayyorlash  va  axborotni  aks  ettirishning  boshqa  usullari 

qo’llanilishi  mumkin.  Ovoz  yozish,  videoyozuv,  kinotasvirga  olish  vositalari 

shuningdek  gumon  qilinuvchi,  ayblanuvchi,  jabrlanuvchi  va  guvohning  talabiga 

ko’ra 

qo’llanilishi  mumkin.  Surishtiruvchi,  tergovchi,  sud  dalillarni 

mustahkamlashning 

bu 

usullarini 

qo’llanishga 

ko’maklashish 

uchun 

mutaxassislarni jalb etishi mumkin. 

Tergov harakati boshlanishidan oldin ovoz yozish, videoyozuv, kinotasvirga 

olish  vositalari  qo’llanilishi  haqida  ishtirokchilar  xabardor  qilinadi.  Ovoz  yozish, 

videoyozuv, kinotasvirga olish vositalari qo’llanilgan tergov harakati tugaganidan 

so’ng  ishtirokchilarga  yozib  olingan  ovoz  qo’yib  eshittiriladi,  videoyozuv, 

kinotasvir  ko’rsatiladi.  Fonogramma,  videoyozuv,  kinotasvir  yuzasidan bildirilgan 

qo’shimchalar,  tuzatishlar,  fikr-mulohazalar,  e`tirozlar  fonogramma,  videoyozuv, 

kinotasvirga kiritiladi. Ovoz yozish, videoyozuv yoki kinotasvirga olish ishtirokchi-

larning uning to’g’riligini tasdiqlovchi fikrlari bilan tugatiladi. 

Surishtiruvchi,  tergovchi,  sud  tomonidan  dalillarni  qayd  etishning  qanday 

usullari  qo’llangani,  foydalanilgan  apparatlar,  asboblar,  uskunalar,  materiallarning 

texnikaviy tavsifi keltirilib, tegishlicha tergov harakati bayonnomasi yoki sud majlisi 

bayonnomasida aks ettiriladi.  

 

 

70 

 

SHu  bilan  birga,  ovoz  yozish,  videoyozuv,  kinotasvirga  olish  bilan 

o’tkazilgan  tergov  harakati  bayonnomasida  ovoz  yozish,  videoyozuv  yoki 

kinotasvirga  olish  qo’llanilganligi,  bu  haqda  ishtirokchilar  xabardor  qilinganligi, 

texnik vositaning tavsifi, ovoz yozish, videoyozuv, kinotasvirga olish sharoiti, agar 

to’xtalishlar  bo’lgan  bo’lsa  uning  qancha  vaqt  davom  etgani  va  sababi,  yozib 

olingan  ovoz,  videoyozuv,  kinotasvir  ishtirokchilarga  qo’yib  eshittirilganligi, 

ko’rsatilganligi  va  ular  tomonidan  yozib  olingan  ovoz,  videoyozuv,  kinotasvir 

to’g’risida bildirilgan qo’shimchalar, tuzatishlar, fikr-mulohazalar, e`tirozlar qayd 

etiladi.  Fonogramma,  videoyozuv,  kinotasma  ish  materiallarida  saqlanadi  va 

dastlabki tergov tugaganidan so’ng muxrlanadi.  

Tergov  harakatining  faqat  ma`lum  bir  qismini  ovozini  yozib  olish, 

videoyozuv  yoki  kinotasvirga  tushirishga  va  oldin  berilgan  ko’rsatmalarni  ovoz 

yozib  olish,  videoyozuv  yoki  kinotasvirga  tushirish  uchun  takrorlashga  yo’l 

qo’yilmaydi.  

Fonogramma,  videoyozuv,  kinotasma  boshqa  tergov  harakati  jarayonida 

qo’yib  eshittirilsa  yoki  ko’rsatilsa  bu  haqda  tegishli  tergov  harakati 

bayonnomasida belgilab qo’yiladi. 

Ish  materiallari  bilan  tanishtirishda  fonogramma,  videoyozuv,  kinotasvir 

ayblanuvchi  va  uning  himoyachisiga,  iltimosnoma  bildirilganda  protsessining 

boshqa ishtirokchilariga qo’yib eshittirilishi yoki ko’rsatilishi mumkin.  

Tergov yoki sud harakatining borishi va natijalari aks ettirilgan fotosuratlar, 

fonogrammalar,  videoyozuvlar,  kinotasvirlar,  qoliplar,  nusxalar,  rejalar,  sxemalar 

va  boshqalar  bayonnomaga  ilova  qilinadi.  Har  qaysi  ilovada  tergov  yoki  sud 

harakatining  nomi,  o’tkazilgan  joyi,  sanasi  ko’rsatilgan  izohlovchi  matn  bo’lishi 

lozim.  Bu  izohlovchi  matnni  surishtiruv  va  dastlabki  tergov  bosqichida 

surishtiruvchi yoki tergovchi va xolislar, sudda esa, raislik qiluvchi va sud majlisi 

kotibi o’z imzolari bilan tasdiqlaydilar.” 

 

 

 

 

71 

 

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI 

I.  Rahbariy adabiyotlar: 

1.1.  Karimov I.A.O’zbekiston demokratik taraqqiyotining yangi bosqichida. 

T.: O’zbekiston, 2005. - 32 b. 

1.2.  Karimov I.A. Bizning bosh maqsadimiz – jamiyatni demokratlashtirish 

va yangilash, mamlakatni modernizatsiya va isloh etishdir. – Toshkent: O’zbekiston, 

2005. – 96 b.  

1.3.  Karimov I.A. Bizning bosh maqsadimiz – jamiyatni demokratlashtirish 

va yangilash, mamlakatni modernizatsiya va isloh etishdir. – Toshkent: O’zbekiston, 

2005. – B. 46-47.  

1.4.  Karimov I.A. O’zbekistonning 16 yillik mustaqil taraqqiyot yo’li. – T.: 

O’zbekiston, 2007. - 34-b. 

1.5.  Karimov  I.A.  YUksak  ma`naviyat  –  engilmas  kuch.  –  Toshkent: 

Ma`naviyat, 2008. – 176 b. 

1.6.   Karimov  I.A.O’zbekiston  Konstitutsiyasi  –  biz  uchun  demokratik 

taraqqiyot yo’lida va fuqarolik jamiyatini barpo etishda mustahkam poydevordir. – 

Toshkent: O’zbekiston, 2009. – 32 b. 

1.7.   Karimov  I.A.  Asosiy  vazifamiz  –  vatanimiz  taraqqiyoti  va  xalqimiz 

farovonligini yanada yuksaltirishdir. – Toshkent: O’zbekiston, 2010. – 80 b. 

1.8.   Karimov  I.A.  Bizning  yo’limiz  –  demokratik  islohotlarni 

chuqurlashtirish  va  modernizatsiya  jarayonlarini  izchil  davom  ettirish  yo’lidir  // 

Prezident  Islom  Karimovning  O’zbekiston  Respublikasi  Konstitutsiyasining  19 

yilligiga  bag’ishlangan  tantanali  marosimdagi  ma`ruzasi.  –  “Inson  va  qonun” 

gazetasi. – 2011 yil 8 dekabr’. 

1.9.   Karimov  I.A.  Xalq  deputatlari  Toshkent  shahar  kengashining 

navbatdan tashqari sessiyasida so’zlagan nutqi. – “Xalq so’zi” gazetasi. – 2012 yil 

17 mart. 

II. Normativ-huquqiy hujjatlar: 

2.1.  O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi. – T.: O’zbekiston, 12. 

 

 

72 

 

2.2.  O’zbekiston Respublikasining Jinoyat-protsessual kodeksi. – T.: Adolat, 

2010.  

2.3.  O’zbekiston Respublikasining Jinoyat kodeksi. – Toshkent: O’zbekiston 

Respublikasi Adliya vazirligi, 2012. -384 b. 

2.4.  O’zbekiston  Respublikasining  Jinoyat-protsessual  kodeksiga  sharhlar. 

Mas`ul muharrir: prof. G’.A. Abdumajidov. – T.: TDYUI nashriyoti, 2009. 950 bet. 

2.5.  O’zbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasi organlari faoliyatini tashkil 

qilishga oid normativ-huquqiy hujjatlar va Bosh prokurorning buyruqlari to’plami. – 

T., 2006. - 428-b. 

2.6.  O’zbekiston  Respublikasi  Oliy  sudi  Plenumi  qarorlari  to’plami.  1991-

2006. 2 jildli. – T.: Adolat, 2006. Birinchi jild. – B. 62. 

2.7.  O’zbekiston  Respublikasining  “Prokuratura  to’g’risida  (yangi  tahriri)” 

2001  yil  29  avgust  Qonuni  //  O’zbekiston  Respublikasi  Oliy  Majlisining 

Axborotnomasi. 2001 yil. 9-10-son. 168-modda. 

2.8.  O’zbekiston  Respublikasining  “Sudlar  to’g’risida  (yangi  tahriri)”  2001 

yil 14 dekabr’ Qonuni // O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Axborotnomasi. 

2002 yil. 1-2-son. 

III. Maxsus adabiyotlar: 

3.1.   Abdumajidov G’. Jinoyat-protsessual qonunchiligi, uni takomillashtirish 

– zarurat. Huquq va burch ijtimoiy-huquqiy jurnal. 2009. №4. 52-bet.;  

3.2.  Abdurahmonov 

U.A. 

Dastlabki 

tergovda 

rasmiylashtiriladigan 

protsessual hujjatlar va ularga sharh. –T.: TDYUI, 2007. 317 bet.;  

3.3.  Abdurahmonov  U.A.,  Bazarova  YU.B.  Dastlabki  tergov  va  sud 

boqichlarida 

rasmiylashtiriladigan 

protsessual 

hujjatlar 

va 

ularga  

sharh. –T.: TDYUI, 2010. 388 bet.; 

3.4.  Davletov A.J. O’zbekiston Respublikasining Jinoyat-protsessual kodeksi 

asosida  jinoyat  protsessining  surishtiruv  va  dastlabki  tergov  bosqichida  tuziladigan 

protsessual hujjatlar (talablar va tuzilish tartibi). Uslubiy qo’llanma. T., 1995. 8-b.;  

3.5.  Davletov A.Dj. Prokurorskiy nadzor: Uchebnik.–Nukus, 1999.–169-b. 

 

 

73 

 

3.6.  Dastlabki  tekshirishda  jinoyat  ishini  qo’zg’atish  va  ehtiyot  chorasini 

tanlash to’g’risidagi protsessual aktlar. Mualliflar jamoasi. T., 1985. B. 6 . 

3.7.  Jinoyat  protsessi:  (Maxsus  qism).  YUridik  institut  va  fakul’tetlar 

talabalari 

uchun 

darslik. 

Z.F. Inog’omjonovaning 

umumiy 

tahriri  

ostida. -T.: TDYUI nashriyoti, 2008. 382 bet. 

3.8.  Jinoyat  protsessi:  (Umumiy  qism).  YUridik  institut  va  fakul’tetlar 

talabalari 

uchun 

darslik. 

Z.F. Inog’omjonovaning 

umumiy 

tahriri  

ostida. -T.: TDYUI nashriyoti, 2008. 596 bet. 

3.9.  Jinoyat  protsessi.  Darslik.  Z.F. Inog’omjonovaning  umumiy  tahriri 

ostida. T., 2007. B.382. 

3.10.  Jinoyat  protsessi:  (Maxsus  qism):  YUridik  oliy  o’quv  yurtlari  va 

universitetlarining 

yuridik 

fakul’tetlari  uchun  talabalari  uchun  darslik 

(Z.F. Inog’omjonovaning umumiy tahriri ostida).-T.: “Adolat” 2008. ;  

3.11.  Jinoyat  protsessi:  (umumiy  qism).  YUridik  oliy  o’quv  yurtlari  va 

universitetlarining 

yuridik 

fakul’tetlari  uchun  talabalari  uchun  darslik 

(Z.F. Inog’omjonovaning umumiy tahriri ostida).-T.: “Adolat” 2008. ;  

3.12.   Inog’omjonova  Z.F.  Jinoyat  ishlari  bo’yicha  protsessual  hujjatlar. 

–T.: TDYUI nashriyoti, 2009. 414 bet. 

3.13.  Inog’omjonova  Z.F.;  Abdurahmonov  U.A.  Jinoyat  ishlari  bo’yicha 

protsessual hujjatlar. T:. 2007. 19-b.;  

3.14.  Inog’omjonova Z.F., To’laganova. G.Z. Jinoyat protsessi muammolari. 

O’quv  qo’llanma./  yu.f.d.,  prof  Abdumajidov  G’.A.  umumiy  tahriri  ostida. 

–T.: TDYUI nashriyoti, 2006. –B. 340. 

3.15.  Inog’omjonova  Z.F.,  To’laganova  G.Z.  “Jinoyat-protsessual  huquqi” 

fanidan o’quv-uslubiy qo’llanma. –T.: TDYUI nashriyoti, 2010. 441 bet. 

3.16.  Inog’omjonova  Z.F.,  To’laganova  G.Z.  “Jinoyat  protsessi”  fanidan 

o’quv-uslubiy qo’llanma. –T.: TDYUI nashriyoti, 2008. 401 bet. 

3.17.  Inomjonov SH.X. Dalillar nazariyasi muammolari. O’quv qo’llanma. / 

yu.f.d., prof. G’.A. Abdumajidovning tahriri ostida. -T.: 2006 yil. –B. 25. 

 

 

74 

 

3.18.  Mustafoev S. O’zbekiston Respublikasining inson huquqlari sohasidagi 

xalqaro  hamkorligi  //  Zamonaviy  xalqaro  munosabatlar  va  O’zbekiston 

Respublikasida  islohotlarning  dolzarb  muammolari:  Ilmiy–amaliy  konferentsiya 

materiallari to’plami. – Toshkent, 2007. – B. 60–64.  

3.19.  Muhammadiev  A.A.  Dalillar  nazariyasi  muammolari.  YUridik  oliy 

o’quv  yurtlari  va  universitetlarining  yuridik  fakul’tetlari  talabalari  (magistrantlari) 

uchun  darslik  (yu.f.d.,  prof.  Z.F. Inog’omjonovaning  umumiy  tahriri  ostida).  –T.: 

TDYUI nashriyoti, 2008. –B.39;  

3.20.  Po’latov  YU.S.,  Xidoyatov  B.B.  Surishtiruv  va  dastlabki  tergov 

bosqichida  jinoyatning  sabablari  va  uning  sodir  etilishiga  imkon  bergan  shart-

sharoitlarni aniqlash va ularni bartaraf etish. O’quv qo’llanma. – T.: TDYUI, 2007. 

– B. 30-31. 

3.21.  Raxmonqulov A.X. Ichki ishlar organlarida dastlabki tergov. Darslik. –

T.: - Uz.R. IIV Akademiyasi, 2005. 80-b.;  

3.22.  SHodiev  G’.  Jinoyat  ishlarini  sudga  qadar  yuritish  bosqichida  sud 

nazoratining  ob`ekti  sifatida  shaxsning  huquq  va  erkinliklarini  cheklovchi  tergov 

harakatlari  //  Sud-huquq  islohotlari:  hozirgi  holati  va  takomillashtirish  istiqbollari. 

Ilmiy-amaliy 

konferentsiya 

materiallari.  

– Toshkent: TDYUI, 2007. - B. 132. 

3.23.  Esanov  M.G.,  Obidov  M.H.,  Alaev  SH.P.  Tergovchi  (tergovchining 

kasbiy  sifatlari,  protsessual  huquq  va  vakolatlari,  ayrim  tergov  harakatlarini 

o’tkazish  usullari  va  dastlabki  tergov  protsessual  hujjatlari  na`munalari) 

M.A. Mirzaevning umumiy tahriri ostida. – T: G’afur G’ulom  nomidagi nashriyot-

matbaa ijodiy uyi, 2011. – 680 b. 

3.24.  O’zbekiston  Respublikasi  yuridik  entsiklopediyasi.  –T.:  Adolat.  2009. 

– B. 655-656. 

3.25.  Huquqni 

muxofaza 

qilish 

organlari 

/ 

M.X. Rustamboev, 

E.N. Nikiforova  va  b.;  Z.F.  Inog’omjonovaning  umumiy  tahriri  ostida.  

–T.: O’kituvchi, 2005. - 495 b. 

 

 

75 

 

IV. Internet sahifalari 

4.2. 

Internet sayti:http://www.elib.org.ua/internationallaw/ua  

4.3. 

http://www.lex.uz

 

4.4. 

http://www.tsil.uz

 

4.5. 

http://www.norma.uz

 

4.6. 

http://www.juristlib.ru