Alisher navoiy nomidagi toshkent davlat o`zbek tili va adabiyoti universiteti

ALISHER NAVOIY NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT O`ZBEK TILI VA ADABIYOTI UNIVERSITETI
ONA TILI VA ADABIYOTI TA’LIMI FAKULTETI
ONA TILI VA ADABIYOTI TA’LIMI KAFEDRASI

O`ZBEK TILI VA ADABIYOTI YO`NALISHI

4-KURS TALABASI RAJABOVA MADINANING ONA TILINI O`QITISH METODIKASI FANIDAN




Topshiriq nomi: 8-sinfda "insho turlari. Adabiy va adabiy-ijodiy mavzulardagi insholar" mavzusi uchun material to'plash.

Toshkent 2022

Topshiriq nomi: 8-sinfda "insho turlari. Adabiy va adabiy-ijodiy mavzulardagi insholar" mavzusi uchun material to'plash.
Insho so‘zi arabcha bo‘lib, "yozish", "belgilab qo‘yish", "ijod qilish" ma’nolarini bildiradi. Insho – o‘quvchining muayyan mavzu yuzasidan o‘z fikr-mulohazalarini tilning grammatik qoidalariga muvofiq tarzda mustaqil yozma bayon qilish usuli.
Bugungi kun adabiyot o‘qitish metodikasi ilmida insho quyidagicha tasnif qilinadi:
1. Shakliga ko‘ra:
a) og‘zaki insho; b) yozma insho.
II. Pedagogik maqsadiga ko‘ra:
a) ta’limiy insho; b) nazorat insho.
III. Yo‘nalishiga ko‘ra:
a) adabiy insho; b) erkin insho; v) adabiy-ijodiy insho.
IV. Janriga ko‘ra:

1. 
   rivoya insho; b) tasviriy insho; d) muhokama insho; ye) taqriz insho; f) munozara insho; g) tadqiqiy insho v.h.k.
   

Inshoning muvaffaqiyatli yozilishi to‘lig‘icha unga yaxshi tayyorgarlik ko‘rishga bog‘liq. O‘quvchi inshoda yoritilishi lozim bo‘lgan mavzuni atroflicha bilishi kerak. Buning uchun u mavzuga tegishli materiallarni to‘plab, saralab, eng keraklilaridan foydalangan holda o‘z qarashlarini yozma shaklda ifodalashni uddalay olishi zarur.
Dars ishlanma
Mavzu: Adabiy va adabiy – ijodiy mavzulardagi insholar Darsning maqsadi:

1. 
   ta’limiy: o‘quvchilarga insho, uning turlari, adabiy, adabiy-ijodiy mavzulardagi insholar haqida bilim berish;
   
2. 
   tarbiyaviy: o‘quvchilarni ona tilini saqlash va hurmat qilish ruhida tarbiyalash;
   
3. 
   rivojlantiruvchi: o‘quvchilarni mustaqil fikrlash va mushohada yuritish, qoidalar asosida xulosa chiqarishga o‘rgatish.
   

Darsning turi: yangi bilim beruvchi
Darsning usuli: guruhlarda ishlash, “Rasmni to‘ldir” usuli, testlar, grammatik mashqlar.
Kutilayotgan natija: malaka hosil qiladi, qoidalarni amaliyotda qo‘llay oladi.
Darsning jihozi: kartochkalar, ko‘rgazmalar, testlar, tarqatmalar, darslik, 8-sinf ona tili darsligi.
Tashkiliy qism:
Sinfga kirib, o‘quvchilar bilan salomlashib, o‘quv xonasining tozaligi ko‘zdan kechiriladi. Davomat tekshiriladi, o‘quvchilarning soniga qarab, ular ikki guruhga ajratiladi.
Ma’naviy daqiqa.
O‘tilgan darsning o‘zlashtirilganligini tekshirish:

1. 
   Savollarga javob: O‘quvchilar ramziy “Zakovat qutisi”dan o‘tilgan mavzu yuzasidan savollar olishib, ularga javob beradilar.
   
2. 
   Tarqatmalar bilan ishlash: ikkala guruhga quyidagi kabi tarqatmalar tarqatiladi: 1.“Alpomish” dostoniga reja tuzing.
   
3. 
   “Ravshan” dostoniga reja tuzing. Yangi mavzu bayoni:
   

Yangi dars mavzusi va rejasi sinf taxtasiga yoziladi. O‘qituvchi o‘quvchilarga aqliy hujum boshlaydi:
Sizga birinchi sinfdan tanish bo‘lgan oddiy yozma tasvirlar, rasm asosidagi hikoya, turli xil maktublar ham inshoga o‘xshaydi. Lekin ularni haqiqiy insho deb bo‘lmaydi. Chunki bunday yozma ishlarda o‘quvchining mustaqilligi va ijodiyligi chegaralangan bo‘ladi. Insho nima?
O‘quvchilar: - muayyan badiiy asar yoki undagi qahramonlar haqidagi insho adabiy mavzudagi inshodir. Bunday mavzudagi inshoda biror asar yoki qahramonlar taqdiri tahlil qilinadi.
Adabiy-ijodiy mavzudagi inshoda biror badiiy asar va unda ishtirok etuvchi qahramonlar taqdirini tahlil qilishda o‘quvchi o‘z mustaqil fikri bilan yondashadi. Ya’ni adabiy-ijodiy inshoda ijodiy fikrlashga katta eэtibor beriladi. Bu insho turining adabiy mavzudagi inshodan farqi ham ana shunda.
Quyida adabiy va adabiy-ijodiy mavzudagi insholarga namuna berilgan: Mavzu: Alisher Navoiy lirikasida insonni sevish va adolatparvarlik g‘oyasining berilishi
Reja:

1. 
   Kirish. Alisher Navoiyning lirik merosi haqida ma’lumot.
   
2. 
   Asosiy qism:
   

1. Alisher Navoiy lirikasining g‘oyaviy yo‘nalishlari to‘g‘risida.
2. Shoh asarlarida chinakam insoniy fazilatlarning ulug‘lanishi.
3. Shoir she’rlarida inson timsoli.
4. Navoiy asarlarida adolatparvarlik g‘oyalarining tarannum etilishi.
III. Xulosa. Shoir g‘oyalari amalda.
Mustahkamlash. Mavzu yuzasidan mashqlar bajarish.
Mavzu yuzasidan mashqlar musobaqa tarzida ishlanadi. Qaysi guruh a’zolari mashqni to‘g‘ri va tez bajarsa, o‘sha guruh g‘olib deb topiladi.
 Mashq. Guruhlarga bo‘linib, biror badiiy asar bo‘yicha insho mavzulari tuzing. Shulardan bitta mavzuning mufassal rejasini shakllantiring. Buning uchun dastlab qanday bilimlar zarurligini esga oling.
 Mashq. O‘zingiz yoqtirgan biror badiiy asar asosida adabiy-ijodiy insho uchun mavzular tanlang. Shu mavzular bo‘yicha murakkab reja asosida insho yozing.
 Mashq. Quyida adabiy va adabiy-ijodiy insholarning mavzulari aralash holda berilgan. Ularni ajratib yozing.
«Alpomish» dostonida qahramonlik tasviri. 2. A.Qodiriy – tarixiy romanlar ustasi. 3. Men sevgan adib. 4. H.Olimjon – lirik shoir. 5. «Sen yetim emassan» she'ridan olgan taassurotlarim. 6. A.Qahhor – kichik hikoyalar ustasi. 7.«Mehrobdan сhауоn» romanida xonlik tuzumi illatlarining fosh etilishi. 8.Zulfiya – men sevgan shoira.