Aliyev o. A, Xo‘jamuratov b. «C++ da dasturlash» fanidan tajriba ishlarini bajarish bo‘yicha uslubiy ko‘rsatma

Ishdan maqsad: Microsoft Visual Studio 2012 dasturini o’rnatisni o’rganish va C tilida dasturlashning boshlang’ich elementlari bilan tanishish.
Nazariy qism:
Visual Studio, Microsoft firmasining mahsuloti hisoblanadi. Bir necha yillardan beri dasturchilarning asosiy ish quroli bo‘lib kelmoqda. Bu dastur orqali nafaqat C++ dasturlash tilida, balki boshqa tillar (C#, F#, FoxPro) da ham dastur tuzish mumkin bo‘ladi. Shu sababli bu dastur biroz og‘irroq hisoblanadi (katta hajmdagi tezkor xotirani talab qiladi). Visual Studio dasturini bir necha xil versiyalari mavjud bo‘lib, hozirgi kunda Visual Studio 2017 versiyasi chiqmoqda. Har bir versiyasiga bir necha modullar qo‘shilib, dasturni biroz qiyinlashtirmoqda. Shularni inobatga olib, kompyuteringizni tuzilishiga qarab(tezkor xotira hajmi, protsessor,...), kerakli versiyani o‘rnatish tavsiya qilinadi. Zamondan orqada qolmay deb, oxirgi versiyasini qo‘yib, kompyuteringizni qiynab qo‘ymang.
Visual Studio bu dastur yozish uchun muhit(joy) hisoblanadi. Bu muhitga, siz tuzgan dastur kodlarini kompyuter kodlarga o‘tkazib beradigan kompilyator birlashtirilgan bo‘ladi. Har bir dasturlash turi uchun alohida kompilyator mavjud bo‘lib, ishlatilgan dasturlash tiliga qarab kompilyator ishga tushadi. Visual Studio dasturi o’rnatilsa, barcha kompilyatorlar ham avtomat o‘rnatiladi.
Demak dasturni o‘rnatishni boshlaymiz. Bunda, Microsoft Visual Studio 2012 Professional dasturi o’rnatiladi. Bu dasturning boshqa versiyalarini o‘rnatish, biroz boshqacha ko‘rinishda bo‘lishi mumkin, lekin asos har doimgidek bir hil.
Dasturni internetdan ko‘chirib olamiz yoki o‘rtog‘imizdan olib, dastur papkasidagi setup.exe faylini ishga tushiramiz va ekranda quyidagi oyna hosil bo‘lganini ko‘ramiz va Install Microsoft Visual Studio 2012 "ссылка"sini bosib, o‘rnatishni boshlaymiz.

Shundan so‘ng, setup kerakli paketlarni o‘rnatish uchun tayyorgarlik ko‘radi(biroz kutamiz), yuqoridagi Microsoft corparation ga axborot jo‘natishni ta’qiqlaymiz. NEXT

Hamma dasturda bo‘lgani kabi, litsenziya haqidagi axborotga roziligimizni bildiramiz (I have read and accept the license terms). Kerak bo‘lsa, pechat qilib olamiz. NEXTni bosamiz.

Keyingi oynada, dasturni to‘liq o‘rnatish kerakligini(full) yoki o‘rnatiladigan utilit va dasturchalarni o‘zimiz tanlash kerakligimizni(Custom) tanlash kerak bo‘ladi. Bu tanlovda, biz faqat C++ da ishlashimizni inobatga olib Custom tipini tanlaymiz. O‘ng tomonda qaysi diskga o‘rnatish kerakligi va diskning holatlari(bo‘sh joy) keltirilgan, u yerdan kerakli adresni yozib, NEXT tugmasi bosiladi.

Hosil bo‘lgan oynadan, faqat Visual C++ va Graphics Library bo‘limlarini tanlaymiz va Install tugmasini bosamiz

Shundan so‘ng, komponentlar o‘rnatilish boshlanadi, bu jarayon grafik tarzda ko‘rsatiladi. Bu komponentlarni o‘rnatish biroz vaqt talab qiladi. Oxirida quyidagi oyna chiqadi va FINISH tugmasi bosiladi.

Interfeys – bu foydalanuvchiga muhit bilan qulay o’zaro aloqani ta’minlovchi apparatdir. Kompyuteringizda Microsoft Visual C++ dasturini o’rnatganingizdan keyin uni Пуск/Программы bandidan ishga tushirishingiz mumkin. Qulaylik uchun o’rnatilgan dasturiy mahsulot belgisini operatsion sistema ishchi stolining pastki qismida joylashgan tezkor ishga tushirish paneliga joylab qo’yish tavsiya qilinadi. Bu panelda joylashgan ixtiyoriy belgi sichqonchaning birgina bosilishi bilan ishga tushadi. Shunday qilib, Microsoft Visual C++ mahsulotini ishga tushiramiz. Ekranda asosiy oyna – ishchi stoli hosil bo’ladi.

Microsoft Vsual Studio dasturi ishchi oynasining boshlang’ich ko’rinishi.
Oynanining yuqori qismida asosiy menyu komandalari qatori (File, Edit, … komandalari) – gorizontal menyu qatori joylashgan. Bu komandalardan foydalanishda (ularni yana opsiyalar deb ham nomlashadi, ya’ni bir necha qiymatlar ichidan tanlanuvchi elementlar) “tushuvchi menyu” deb nomlanuvchi menyu ochiladi – bu menyu vertical menyu bo’lib, o’zida ekranning yuqorisidan pastiga qarab joylashgan buyruqlar to’plamini o’zida namoyon qiladi.
Asosiy menyu qatori ostida joylashgan ikkinchi qatorda ba’zi bajariluvchi buyruqlarning tezkor chaqiruv tugmalari joylashgan. Bu tugmalarning barcha suzuvchi izohga ega (sichqoncha kursorini tugmachaning ustiga olib borish va biroz kutish zarur, shundan so’ng ushbu tugma nima uchun mo’ljallanganligi haqida izoh paydo bo’ladi).

Yaratiluvchi ilova turini ko’rsatuvchi menyu.

1.3 – rasm. Tezkor chaqiruv tugmalari.
Bunday tugmalarning yonida ushbu tugmaning qo’shimcha vazifalarini ochuvchi yana qo’shimcha tugma bo’lishi mumkin. Barcha tugmalarni ishchi stoliga joylashtirishning iloji yo’qligi tufayli, ushbu tugmalar yashiringan holatda bo’ladi. Ilova turini berish bilan ishchi soha o’z ko’rinishini o’zgartiradi. Bular bilan keyingi laboratoriya mashg’ulotlarida tanishamiz.