Alkadiyenlar

Olinish usullari
1,3-Butadiyen sanoatda asosan neft krekingida hosil bo‘ladigan butan-butenli fraksiyani katalitik degidrogenlash bilan olinadi:
Cr2O3/Al2O3
ch3-ch2-ch2—ch3 + ch3 ch=ch ch3 6Q0.6802oc3 »
-► 2CH2=CH—CH=CH2 + 3H2
Izopren sanoatda neft krekingida hosil bo‘ladigan pentan-penten lifraksiyani katalitik degidrogenlash bilan olinadi:
0^03/Al2O3
CH3 CH CH2 CH3 +CH3 ^=CH CH3 5620-3600 20c3»
CH3 CH3
-► 2 CH2=C—CH=CH2 + 3H2
CH3
Sintetik kauchuk olish uchun dunyo miqyosida har yili bir necha million tonna 1,3-butadiyen va izopren ishlab chiqariladi.
1,3-Butadiyenni1,4-butandiolni degidratlash, shuningdek, 1,4-dixlorbutanni degidrogalogenlash bilan ham olish mumkin:
H3PO4; A
X
ch2=ch—ch=ch2
ch2-ch2-ch2-ch2 - „
I 2 2 2 I 2 -2H2O
OH OH
1,4-butandiol y
2KOH (etanol); a /
ch^ch-ch-ch2 .2KC1(.2H2O; x
Cl Cl
1,4-dixlorbutan
Xlorpren hozirgi vaqtda 1,3-butadiyendan quyidagi arzon usul bilan olinmoqda:
Cl Cl Cl Cl
qnn °r I III
CH2=CH~CH=CH2+ Cl2 300 X ch2-ch=ch-ch2 + ch2—ch-ch=ch2,
Cl
Cl
1,4-dixlor-2-buten 3,4-dixlor-1 -buten
Cl Cl
I I CuoCl?; 100 °C I I
CH2-CH=CH-CH2 —2_22-► CH2=CH—CH—CH2,
Cl Cl Cl
I I H2O; 100 oC I
CH2=CH-CH-CH2 + NaOH ——-► CH2=CH-C=CH2 + NaCl + H2O
xlorpren
(2-xlor-1,3 -butadiyen)
Xlorpren xlorprenli (neoprenli) kauchuk ishlab chiqarish uchun monomer hisoblanadi.
Fizikaviy xossalari va tuzilishi
1,3-Butadiyen odatdagi sharoitda gaz, izopren va metilizopren esa suyuqliklardir (jadval).
jadval
Ayrim 1,3-alkadiyenlarningfizikaviydoimiyliklari

Nomi	Formulasi	Suyuqlanishhar	Qaynashhar	Zichligi,
		orati, °C	orati,°C	g/sm3, D20

1,3-butadiyen	CH2=CH-CH=CH2	-108,9	-4,5	0,6270
2-metil-1,3-	ch2=c—ch=ch2 1	-145,9	34,1	0,6810
butadiyen	ch3
2,3-dimetil-1,3-	ch2=c—c=ch2 II	-76	69,6	0,7260
butadiyen	h3c ch3
1,3-pentadiyen