Alkaloidlar ochilishi xaqida tarixiy ma’lumotlar. Alkaloidlarning kimyosi va tasnifi. Tibbiyotda ishlatilishi

Alkaloidlar kislotalar bilan birikib, kristall holdagi tuzlar hosil qiladi. Alkaloidlarning dissotsiatsiya konstantalari juda katta chegarada (110-11 va undan yuqori) bo‘ladi. SHuning uchun ular kislotalar bilan turli darajada tur\un bo‘lgan birikmali tuzlar hosil qiladi. Kichik dissotsiatsiya konstantasiga ega bo‘lgan alkaloidlar (kofein, kolxitsin) kislotalar ta’sirida tur\un bo‘lmagan tuzlar beradi. Natijada bu birikmalar suvli eritmalarda tezda parchalanib ketadi. Alkaloidlar juda kuchsiz asos xususiyatiga ega, shu sababli ular o‘z tuzlaridan boshqa asoslar (xatto natriy karbonat yoki kaliy karbonat eritmalari ham) ta’sirida osonlik bilan siqib chikariladi.

Miqdoriy va sifat taxlil Alkaloidlarga xos sifat reaksiyalar. Alkaloidlarni aniqlash uchun o‘tkaziladigan sifat reaksiyalarni 2 ta katta guruxga bo‘lish mumkin: 1. Umumiy - cho‘ktiruvchi reaksiyalar. 2. Xususiy (ba’zi alkaloidlarga xos) - rang xosil qiluvchi reaksiyalar. O‘simliklarda alkaloidlar bor-yuqligi birinchi guruxga kiruvchi umumiy reaksiyalar yordamida aniqlanadi. Lekin bu reaksiyalar yordamida o‘simlik tarkibida qanday alkaloid borligini aniqlab bo‘lmaydi. Alkaloidlar bu reaksiyalarda reaktivlar (yordamida) ta’sirida cho‘kma xosil qiladi. Buning uchun xloroform yoki efirda eritilgan asos xoldagi alkaloid eritmasidan chinni yoki shisha plastinkachasi ustiga 1-2 tomchi tomizib quritiladi, so‘ngra unga bir tomchi 0,1-0,05 n xlorid yoki sulfat kislota qo‘shib eritiladi. Agar eritma ustiga bir tomchi reaktiv qo‘shilsa, cho‘kma xosil bo‘ladi (reaktivdan ozgina qo‘shish kerak, aks xolda cho‘kma erib ketishi mumkin).

Reaktiv nomi	Formulasi	SHaroit	Reaksiya natijasi
Vagner reaktivi	J2 + KJ	Kis-li	qo‘n\ir
Bushar reaktivi	J2 + KJ	Kis-li	qo‘n\ir
Meyer reaktivi	HgJ2 +KJ(K2 Hg2 J4)	Kis-li	qo‘n\ir
Marme reaktivi	CaJ2+KJ(K2 Ca J4)	Kis-li	qo‘n\ir
Dragendorf reaktivi	BiJ3 +KJ(K Bi J4)	Kis-li	To‘q sariq,
Zonenshteyn reaktivi	Fosformolibden k-ta H3PO4 12MoO3 2H2O	Kis-li	Sariq, yashil
Bertran reaktivi	Kremnivolfram k-ta SiO212WO34H2O	Kis-li	Oq
SHaybler reaktivi	Fosforvolramli k-ta H3PO412WO32H2O	Kis-li	Oq
10% tanin reaktivi		Kis-li	Sar\ish
1% pikrin kislota		Kis-li	Sariq
5% platina xlorid	H2PtCl6	Kis-li	Oq
5% sulema	HgCl2	Kis-li	Oq
5% oltin xloridi	AuCl4  4H2O	Kis-li	Oq