Aloqalarini va o‘zaro bog‘liq1igini ilmiy o‘rganishdir

Kichik biznes va tadbirkorlik subyektlarining moliyaviy faoliyatini tahlil qilish, tahlilning turlari va

hisoblash uslublari

Korxonalaming umumiy iqtisodiy, xo‘jalik faoliyatini, jumladan, moliyaviy faoliyatini tahlil qilish muammolari odatda ikki yo‘nalishda olib boriladi:

Birinchidan, ilmiy-tadqiqot ishlar olib borilib, maqolalar,
qo‘11anma1ar, monografiyalar chop etiladi.
Ikkinchidan, moliya vazirligi va korxonalaming moliyaviy faoliyatidan manfaatdor bo‘1gan boshqa organ, tashkilotlar tomonidan moliyaviy tahlilning me’yoriy asoslari, uslubiy ko‘rsatmalari barpo etiladi.
Bu odat hozirgi paytda ham respiiblikada davom etmoqda. Ilmiy-tadqiqot ishlari bajarilmoqda, me yoriy hujjatlar ishlab chiqilmoqda. Bu ishlar bozor munosabatlariga moslangan ravishda respublikada boshlangan bo‘lsa-da, lekin bajarilgan ishlardan moliya tahlil uslubini hali batafsil shakllangan deb bo‘1maydi.
Moliyaviy tahlilni o‘tkazish uchun quyidagi ikkita ko‘rsatkichlar tasnifi tavsiya etiladi:

1. Korxonaning moliyaviy faoliyati tahlili

• 
  Balans tahlili ;
  
• 
  mol-mulk tarkibi tahlili,’
  
• 
  korxona mablag’larining manbalari tahlili;
  
• 
  moliyaviy mustahkamlik tahlili;
  
• 
  qarzlarni qaytib berish qadrining tahlilf ;
  
• 
  korxona mablag’lari harakati tahlili.
  

1. Korxona moliyaviy faoliyati yakunlari tahlili:

• 
  balansdan foydaning tarkibiy va dinamik tahlili,
  

« mahsulot realizatsiyasidan olingan fDyda va unga ta’sir ko’rsatuvchi omillar tahlili;

• 
  korxonaning boshqa daromadlari va xarajatlari tahlili,‘
  
• 
  korxonaning yalpi va sof %ydusi tahlili,’
  
• 
  korxona rentabelligi va unga la’sir ko’rsatuvchi omillar tahlili,
  
• 
  korxona foydasining taqsimlanishi tahlili.
  

Yuqorida keltirilgan ko‘rsatkichlar tasnifida korxonalar moliyaviy holatining hamma yo‘nalishlari shakllari ifodalangan emas. Masalan, balans likvidligi va hokazo.
1995-yili Moliya vazirligi tomonidan har oyda chop etiladigan
«O‘zbekiston Respublikasi moliyaviy qonunlari» to‘plamida A.N. Li va S.I. Shevchenkolaming «Korxonalar moliyaviy tahlilining asosiy tamoyillari» nomli maqolasida moliyaviy tahlil uchun quyidagi ko‘rsatkichlardan foydalanish tavsiya etilgan:

1. 
   Moliyaviy holatni umumiy baholash
   
2. 
   Moliyaviy barqarorlikni (mustahkamlikni) tahlil etish koeffitsientlari, likvidlik koeffitsientlari, korxona kapitalining tarkibiy koeffitsientlari, moliyaviy mustahkamlikni bahoia. kriteriysi.
   
3. 
   Korxonalar faoliyati samaradorligining tahlili — korxonalar- ning haqiqiy samaradorligi, rentabellik koeffitsientlari, bozorge oid aktivlik koeffitsientlari, korxonalarning potens'a ko‘rsatkichlari, ishchanlik-aktivlik koeffitsientlari hamda korxona xarajatlariga, foydasiga ta’sir etuvchi omillar tahlili.
   

Tadbirkorlarning moliyaviy faoliyatini moliyaviy tahlil qilish ikki bosqichda amalga oshiriladi:

1. 
   Moliyaviy hisobot, uning tavsifi. Bu bosqichda moliyaviy hisobotning mohiyati, mazmuni, taTkibi ko‘riladi, buxgalteriya balansi moliyaviy tahlilning asosiy inanbai sifatida ifodalanadi, buxgalteriya balansining boshqa moliyaviy hisobot shakllari bilan aloqasi yoritilgan va buxgalteriya balansining haqiqiyligini va balansni tahlil qilishga tayyorlash muammolari yoritilgan.
   
2. 
   Moliyaviy hisobotga asoslanib, korxonalarning moliyaviy faoliyatini tahlil qilish yoritilgan. Bu bosqichda bozo munosabatlari davrida moliyaviy tahlilning tutgan o‘rni, korxoi balansining tarkibini tahlil qilish, korxona mab1ag‘larining ho1: ' va foydalanish darajasi tahlili, korxona mablag‘lariniiig manbalai . tahlili, qarzlarni qaytib berish qadri, moliyaviy mustahkamlik debitorlik, kreditorlik qarzlarni tahlil qilish, shaxmat balo• tuzish muammolari, korxonalar faoliyati moliyaviy at
   

tahlil qilish masalalari ko‘rilgan.

1.