Amaliy ish №1 O`lchov vositalarining tuzilishi va ularni o`rganish

Mikrometr (1.2–rasm, a) quyidagi konsruksiyaga ega. Halqaning 9 chap 
tomonida almashinuvchi 1 tovon presslangan, halqaning o'ng tomonida esa 8 o'zak 
vtulka bilan mikrometrik gayka vazifasini bajaruvchi vtulkaning o

ng tomonidan 
tashqi konussimon rezba va aniq ichki tsilrndrik rezba qirqilgan; ichki rezbaga 2 
mikrovint buralgan, tashqisiga esa mikrometrik vint juftidagi tirqishni rostlash 
uchun mo'ljallangan 4 konussimon gayka kiygizilgan. Mikrovint 2 konusli birikma 
orqali 7 baraban bilan birikkan. Bu birikmada taranglik 5 qalpoqchani tortish bilan 
hosil qilinadi. Tirsillagich 6 doimo o'lchanuvchi kuchni ta'minlab turadi. Mikrovint 
gayka 3 yordamida qotiriladi. O'zakning tashqi silindrik sirtida bo'ylama hisoblash 
chizig'i bo'lib, unga yuqoridan hamda pastdan ikkita millimetrli shkalalar o'yilgan 
bo'lib ular bir biriga nisbatan 0,5 mm ga siljitilgan. Pastki shkala har 5 mm dan 25 
mm uzunlikda raqamlangan. Mikrovint baraban bilan 360° aylantirilganda uning 
yon sirti o'q yo'nalishi bo'ylab 0,5 mm ga siljiydi. Barabanning oxirida aylana 
bo'ylab kesilgan ikkinchi (50 bo'linishli) shkalasi bor bo'lib har besh bo'linishda 
raqamlangan. Mikrovint baraban shkalasi bo'yicha bir bo'linmaga aylansa uning 
o'q bo'ylab 0,01 mm siljishiga to'g'ri keladi. 
O'lchashdan oldin mikrometr qarab chiqiladi, o'zaro harakatlanuvchi 
detallari tekshiriladi va nolga yoki pastki o'lchash ko'lamiga o'rnatiladi. Mikrometr 

---

ko'rsatishini o'qishda avvalo pastki shkaladan sonlarning butun millimetrdagi 
hisobi, keyin barabandagi shkaladan millimetrning yuzdan bir ulushlari olinib 
butun qismiga qo'shiladi (1.2–rasm b, hisob 3,23 mm). Agar baraban chekkasi 
shkalaga chizilgan bo'lakdan o'tsa, olingan natijaga yana 0,5 mm ni qo'shish kerak 
bo'ladi (1.2–rasm v, hisob 3,71 mm). 
O'lchashni bajarish uchun mikrometrni ustunga mahkamlash yoki halqasidan 
ushlash kerak (1.2–rasm, g). O'lchanuvchi detal mikrometr o'lchovchi sirtlari 
orasiga 1...2 mm tirqish bilan kiritiladi. Keyin mikrovint tirillagich orqali burahb 
detal sirtiga tekkanda to'xtatiladi. O'lchashning me'yordagi kuchi tirillagichning 
2...3 marta ovoz chiqarishidan aniqlanadi va keyin mikrovint mahkamlanib 
ko'rsatishi o'qiladi.