Amaliy ish №1 O`lchov vositalarining tuzilishi va ularni o`rganish

Indikatorli icho

lchagichlar mahsulotlarning ichki o'lchamlarini taqqoslash 
usuli bilan o'lchash uchun mo'ljallangan eng ko'p tarqalgan asboblardir. Ularni 
bo'linish qiymatlari 0,01 mm (GOST 868–82); 0,001 va 0,002 mm (GOST 9244–
75) bilan ishlab chiqariladi. 

---

1.4–rasm. Indikatorii icho'lchagich. 
Icho'lchagichning tuzilishi 1.4–rasmda keltirilgan. Icho'lchagichning 11 
tanasida 8 vtulka o'rnatilgan, unga esa bir tomondan 10 siljimas o'lchov tayoqchasi 
ikkinchi tomondan esa siljiydigan 1 tayoqcha buralgan, 1 tayoqcha 2 o'qqa 
mahkamlangan 12 dastakka ta'sir etadi. Siljimas 10 tayoqchaning holati qotirish 
gaykasi 9 bilan belgilanadi. Quvr 4 ichida shtok joylashgan, u soat tipidagi 
indikatorning 6 o'lchash tayoqchasi vaspiral 5 prujinabilan pastga siqiladi. Shtok 3 
sharikli tayanch 7 orqali 12 dastakka ta'sir etadi, u esa 1 siljish tayoqchasini eng 
chekka chap holatga surib talab qilingan o'lchash kuchini ta'minlaydi. 
Markazlashtiruvchi 13 ko'prikcha ikkita 14 prujinalar bilan icho'lchagich o'qi bilan 

---

teshikning diametrial tekisligini mos tushishiga xizmat qiladi. O'lchash vaqtida 
icho'lchagich teshikka to'rt nuqta bilan urinadi, ya'ni uchta siljiydi-gan va bitta 
siljimaydigan. Nazorat qiluvchi teshikning o'lchamiga bog'liq ravishda kerak 
bo'ladigan siljimas o'lchash tayoqchasi tanlanadi va icho'lchagich tanasiga burab 9 
gayka yordamida mahkamlanadi. Bunda siljish tayoqchasi 1 dagi belgi vtulka 8 
ning yoni bilan to'g'ri kelishi kerak. 
Icho'lchagich nominal o'lchamga o`rnatish halqasi yoki qisqichga biqinlar 
bilan yig'ilgan uch o'lchovlar to'plami yordamida sozlanadi. Icho'lchagichni o'ngga 
chapga harakatlantirib topilgan strelkaning maksimal og'ishida shkalaning noli 
indikator 
strelkasiga 
keltiriladi. 
Icho'lchagich 
o'lchanayotgan 
teshikka 
markazlashtiruvchi ko'prikchani siqqan holda sekinlik bilan kirgiziladi. 
Icho'lchagichga 1.4–rasmda punktir bilan ko'rsatilgandek holatni berib (soat 
tipidagi indikator shartli ravishda 90° ga aylantirilgan) soat tipidagi indikatorning 
eng katta og'ishini topamiz va o'lchashni bajaramiz, bunda agar indikator strelkasi 
noldan o'ng tomonga siljisa (haqiqiy, ya'ni real o'lcham nominaldan yoki 
o'rnatilgandan kichik) og'ish "minus" ishora bilan olinadi va agar strelka nol 
belgiga yetmasa (haqiqiy o'lcham nominaldan katta) og'ish "plyus" ishora bilan 
olinadi. 
O'lchanayotgan teshikning diametri, uzunlikmng yassi-parallel uch 
o'lchovlari nominal o'lchamlari blokining algebraik yig'indisiga teng va 
icho'lchagich shu o'lchamga sozlangan bo'lib, soat tipidagi indikatorning noldan 
farqlanishi ham shu o'lchamga nisbatan qaraladi. 1.4–rasmdagi indikator strelkasi 
nolda turibdi, demak teshikning diametri (UYaPUO' bloki) nominal o'lchamiga 
teng. Shuni eslatib o'tish kerakki nolga sozlanayotgan soat tipidagi indikatorning 
katta strelkasi 1,2 marta aylantirilib taranglik berilishi kerak.