Amaliy ish №1 O`lchov vositalarining tuzilishi va ularni o`rganish

Shtangensirkul ShTs–I (1.1–rasm) chuquro'lchagichga ega. 1 shtangada 2 
lablar bilan siljiydigan 4 ramka o'rnatilgan bo'lib uning ham 3 lablari bor. 4 ramka 
5 vint bilan siljimas holatga qo'yiladi. 
Shtangensirkul ShTs-II ning (1.1-rasm) ShTs–I dan farqi shundaki tashqi 
va ichki o'lchamlarini o'lchovchi lablarning shakli boshqacha bo'lib o'lchamga aniq 
qo'yish qurilmasi ham bor. Bu qurilma siljiydigan xomut 7, mikrometrik vint 8, 
gaykasi 9 hamda belgilovchi 6 vintlardan tuzilgan. Ichki o'lchamlarni o'lchaganda 
shtangadagi shkala ko'rsatgichiga lablar qalinligi qo'shilishi kerak. 

---

O'lchamni o'lchash uchun oldin shtangensirkul artiladi va tekshirib 
lablarining zararlanmaganligi aniqlanadi. Nonius shkalasining nolinchi chizig'i 
shtanga shkalasining nol chizig'i bilan mos tushishi shart hamda o'lchovchi lablari 
orasidagi tirqish 0,01 mm dan oshmasligi kerak. O'lchash quyidagicha bajariladi: 5 
va 6 vintlar bo'shatilib lablar o'lchanuvchi detalga tekiziladi. Siljima 7 ramkaning 6 
vinti qisiladi va 9 gayka aylantirilib 4 ramkani 3 lablari bilan detalga 
yaqinlashtiriladi va tegishi bilan 4 ramkani 5 vint bilan mahkamlab noniusdan 
asbobning ko'rsatishi o'qiladi. 
Shtangenreysmus (1.1–rasm) mahsulot balandliklarini, bo'rtmalarini, 
belgilashlar ishlarda o'lchash uchun mo'ljallangan. U asosi 6 va unga 
mahkamlangan 5 shtanga, hamda unda siljuvchi ramka 4 va siljuvchi mikromatrik 
ramka qurilmasidan iborat. Ramkachaga xomut va 2 qisuvchi vint bilan 
almashinuvchi belgilash oyoqchasi 3 yoki o'lchovchi oyoqcha 1 (balandliklar va 
chuqurchani aniqlash uchun) mahkamlanadi. 
Shtangenchuquro

lchagich 
(1.1–rasm) 
chuqurliklar 
va 
mahsulot 
balandliklarini o'lchashga mo'ljallangan. 
Mikrometrik 
asboblarga 
yalpoq 
mikrometrlar, 
mikrometrik 
chuquro'lchagich va icho'lchagichlar, hamda tish o'lchagich mikrometrlar (2.1–
jadval) kiradi. Bu o'lchash vositalarining prinsipial sxemalarida mikrometrik vint 
va siljimas gaykadan tashkil topgan mikrometrik juft qo'llanadi. Detallarni 
o'lchashda gaykacha mikrovintning 360° aylanishi uni mikrovintda o'qbo'yicha 0,5 
mm siljishini ta'minlaydi.