Amaliy mashg’ulot 1 Kimyoning asosiy tushuncha va qonunlari

2-misol. 13,8 g organik modda to’liq yonganda 26,4 g uglerod IV-oksid 16,2 g suv hosil bo’ladi. bu modda bug’ining vodorodga nisbatan zichligi 23 ga teng . uning molekulyar formulasi topilsin.
Yechish. Bu misolni yechish uchun, avval, birikmaning moleklyar massasi hamda shu birikma tarkibidagi elementlar atom massalarining nisbatini topish kerak.
M = 2 D_H
formuladan molekulyar massa topiladi: M = 2D = 2 ∙ 23 = 46.
Noma’lum moddaning yonishidan uglerod (IV) – oksid bilan suv hosil bo’lgan. Demak, bu modda tarkibida, albatta, uglerod va vodorod atomlari bo’lishi kerak:
C_xH_y + O₂ → xCO₂ + yH₂O
13,8 g + x₂ → 26,4g + 16,2 g
Reaksiya tenglamasidan foydalanib, noma’lum modda tarkibida necha massa qism uglerod borligi topiladi:
44 g CO₂ da 12 g uglerod bo’lsa,
26,4 g CO₂ da x g uglerod bo’ladi.
Bundan,
Yongan modda tarkibidagi vodorod massasi:
18 g suvda 2 g vodorod bo’lsa,
16,2 g suvda y g vodorod bo’ladi.
Bundan,
Yongan modda tarkibida uglerod va vodoroddan tashqari, kilorod elementining bor yoki yo’qligi aniqlanadi:
7,2 g C + 1,8 g H₂ = 9 g C_x H_y.
13,8 g – 9 g = 4,8 g.
Demak, noma’lum modda tarkibida 7,2 uglerod, 1,8 g vodorod va 4,8 g kislorod bor. Endi bu modda tarkibidagi uglerod, vodorod va kislorod atomlari soni topiladi. Ularni x, y, z bilan belgilab ularning o’zaro nisbatlari topiladi:
x : y : z =
Bu tenglamaning o’ng tomonini eng kichik son 3 ga bo’linsa, x : y : z = 2 : 6 : 1 hosil bo’ladi.
Demak, birikmaning oddiy formulasi C₂H₆O bo’lib, uni C₂H₅OH (etil spirt) shaklida yoziladi. Bu formula asosida birikmaning molekulyar massasi topiladi. U 46 ga teng.
Reaksiyaga kirishgan moddalarning massasi reaksiya mahsulotlari massasiga hamma vaqt teng bo’ladi.