Amaliy mashg’ulot №1 Mavzu: Chilangarlik ishlari haqida umumiy ma’lumot Ishdan maqsad

Quyidagi hollarda stanok to’htatishni unutmaslik kerak;
a) stanok oldidan hatto qisqa vaqtga ketish zarur bo’lganda;
b) elektr quvvati to’satdan uzilganda; v) stanokni tozalash, moylash va detalni o’lchash paytida (agar o’lchash uchun avtomatik asbob mavjud bo’lmasa) ; g) zagtovka va moslamalarni o’rnatayotgan va ajratib olayotganda; d) stanokni boshqarish bo’yicha qo’llanmada qayd qilingan hamma hollarda;
- stanokni faqat tormoz yordamida to’htatish mumkin.
- ma’lum o’lchamli bolt va gaykalarga mos keladigan gayka kalitlarini qo’llash kerak. Kalit og’zi bilan gayka qirralariga o’rt asiga biror narsa qistirib burash qat’iy man etiladi;
-agar stanoklarning qismlari kuchlanish ostida bo’lsa, darhol stanokni o’chirib, bu to’g’rida ustaga xabar qilish kerak.
- stanokning tok o’tuvchi qismlaridan muhofaza kojuxlarini olish, elektr shkaflarining eshiklarini ochish va klemmalarga ochiq qo’l bilan tegish mumkin emas.Tok o’tuvchi qismlarga tegish hayot uchun xavfli ekanligini unutmaslik kerak;
- emulsiya bilan qo’lni yuvish va qirindi bilan ifloslangan lattaga artish yaramaydi. Aks holda qo’l yaralanib, shikastlanish mumkin;
- ish o’rnini va yo’laklarni zagatovka, tayyor detal yoki asboblar bilan to’sib qo’yish yaramaydi, ularni maxsus idish yoki javonga tahlab qo’yish kerak: ishlangan detallar esa o’z vaqtida ish o’rnidan olib ketilishi zarur;
Har bir yangi ishga kiruvchi ishchi xavfsizlik texnikasi instruksiyasi bilan albatta tanishtiriladi va bevosita o’z ish o’rnida qo’shimcha instruktajdan o’tkaziladi. Xavfsizlik texnikasining hamma qoidalarini izchillik bilan bajarish baxtsiz hodisalarning oldini olish garovidir.

BOShQA TUR MEXANIK IShLARIDA FOYDALANILADIGAN STANOKLAR.

Bo’ylama randalash stanogining tuzilishi. Bo’ylama randalash stanoklari dastaki, bir stoykali, ikki stoykali va portal stanoklarga bo’linadi. Bo’ylama randalash stanogining umumiy ko’rinishi
Parmalanayotgan detal bevosita stanok stoliga yoki maxsus moslamalarga mahkamlanadi.
Radial parmalash stanogi.
Vertikal parmalash stanogida parmalash qiyin bo’lgan yirik zagatovkalarda o’yiqlar parmalash uchun ishlatiladi..Uning ko’rinishi (2.4 a-rasm) keltirilgan.
Radial parmalash stanogining umumiy ko’rinishi 2.4-b rasmda keltirilgan. Radial parmalash stanogining salmoqli silindrik kolonnasi bo’lib, unda traversa aylanadi, shuningdek, yuqoriga va pastga harakatlana oladi. Traversaning bo’ylama yo’naltiruvchilarida shpendel unga o’rnatilgan parma bilan birga harakatlanadi.
Stanokning bunday tuzilishi parmani istalgan ynalishda harakatlantirishga imkon beradi, parmalanayotgan buyum esa bir o’rinda turadi. Stanokning elektr dvigatelidan harakat olib ishlaydigan uzatmalar qutisi va surish qutisi bor.
Traversa alohida dvigatel yordamida buriladi hamda yuqoriga va pastga harakatlantiriladi. Paralash qo’lda surish uchun maxsus dastalar bor.
Maxsus ishlar uchun ishlab chiqarishda gorizontal parmalash stanoklari ishlatiladi. Ularning parma saqlagichi yoki shpendeli gorizontal joylashgan bo’ladi.
Shpendel va unga o’rnatilgan charxtosh aylanma harakatni tasmali uzatma orqali elektrik dvegateldan oladi. Stol, odatda, gidravlik yuritma yordamida suriladi.
Doiraviy silliqlash stanogi. Doiraviy silliqlash stanogi yassi silliqlash stanogiga nisbatan murakkab tuzilgan. Shuning uchun ham universal doiraviy silliqlash stanogi deb ataladi.Unda stanina yo’naltiruvchilariga o’rnatilgan silliqlash babkasi va gidravlik yuritma orqali harakat oladigan stoldan tashqari, stolga mahkamlangan oldingi va ketingi babkalar ham bor. Bu babkalarning markazlariga silindrik zagatovkalar o’rnatiladi.
Tokarlik, frezerlash, parmalash kabi stanoklarni boshqarish, ularni remont qnlish, kesish asboblarini o’tkirlash, kesknch bur-chaklarshsh to’g’ri tanlash, yangi konstruksiyadagi TVSh-6, 16k20 mo-delli tokarlik-vint qirqish, 6R82, 6R82G, 6R83 konsolli-freza-lash, parmalash stanoklari hozirda maktab ustaxonalarida mavjud.
Materiallarni mexanik ishlash mashg’ulotlaridagi kirish in-struktajda o’qituvchi o’z ish o’rnida o’quv programmasiga muvofiq ma’lum ish priyomlarining bajarilishini ko’rsatadi. Qyeyin stu-
Bo’ylama randalash stanogi.
Boshqa tur mexanik ishlarida foydalaniladigan stanoklar
B
o’ylama randalash stanogining tuzilishi. Bo’ylama randalash stanoklari dastaki, bir stoykali, ikki stoykali va portal sta-noklarga bo’linadi. Bo’ylama randalash stanogining umumiy ko’-rinishi 2.1--rasmda keltirilgan.
Stanokka zagotovka mahkamlanadi. Stol ilgarilama-qaytma harakat qiladi, Stoykalarda sn supportlar va traversa joy-lashgan. Yuqori supportlar surish vinti bilan ta’minlangai tra­versa bo’ylab gorizontal no’ialishda surila oladi. Nn support­lar stoykalar bo’ylab vertikal yo’nalishda siljiydi. Yusorigi supportlarning keskich tutkichi o’rnatiladigai sirpapg’ichlarini vertikal po’nalishda, yon supportlarning sirpang’ichlarini esa go-rizoptal yo’nalishda surish mumkin. Bundan tashqari, traversani stoykalar bo’nlab vertikal yo’nalishda surish mumkin.
Traversa va sirpang’ichlarni siljitib, keskichlar detal ish-lash uchuy zarur vaziyatda o’rnatiladi. Supportlar stol tekisli-giga iisbatan turli burchak hosil qilib o’rnatilishp mumkin, bu esa yuzalarnn ishlash uchun muhim ahamiyatga ega.
Bo’ylama randalash stanoklari bitta supportli qilib xam, bir mecha supportli qilib ham tayyorlaiadi. ..Gidravlik qurilmalar bilan stol tezroq harakatlaitiriladi. Shu bilan birga, harakat yo’nalishiin mexanik qurilmalar qo’l-lanilgandan ko’ra osonroq o’zgartiradi.
Ko’ndalang randalash stanoklari. Bu stanoklar bo’ylama ran­dalash staioklarndan ancha ixcham bo’lib, 600 mm dan ortiq keng-likdagi zagotovkalarpi randalash uchun mo’ljallangan.

2-rasm. Ko’ndalang randalash stanogi:
1— plita;.2— stol; J— support;. 4— polzun; 5— poperechina.
Ko’ndalang randalash stanoklari bir necha gruppaga bo’lina-di. Kundalaig randalash staiogining stoli va unga o’rnatilgai zagotovka staninaning yo’naltiruvchilarida ko’ndalang yo’nalishda harakat qiladi, polzun esa support va keskich bilan birga ilga-rilama-qaytma harakat qiladi. Polzun uzatmalar qutisi va ku-lisali mexanizm orqali harakatga keltiriladn. Kulnsali me­xanizm polzunning ish yo’li uzunliginn va tezlignni o’zgartirnsh-ga hamda uni salt yurish vaqtida tez orqaga qaytarishga imkon beradi.
Stol surish mexanizmi, uzatmalar qutisi bilan bog’langan. Stol shesternyalar va vint juftlari yordamida polzupning salt yurishi vaqtida surnladn.
Ko’ndalang randalash stanogishshg umumin ko’rinishi 2- rasmda ko’rsatilgan.
Parmalash stanoklari. Parmalash stanoklari buyum zagotov-kalarida o’yiqlar parmalash, zenkerlash, razvertka qilish uchun mo’ljallangan. Ular vertikal parmalash, radial parmalash, gori-zontal parmalash stanoklariga bo’linadi. Studentlar o’quv usta-xona praktnkumlarida buyumlar tanyorlash hamda shu buyumlarning detallarinn bir-biriga teshik ochib bnrlashtirish uchun parmalash stanoklaridan foydalaiadilar.
Vertikal parmalash stanogi. Vertikal parmalash stanogi tik staniiadan, yo’ialtiruvchilarda harakatlanadigai stoldan va parma o’rnatilgan shpindeldan iborat. Shpindel stanok kolon-nasida bo’lib, kolonna yunaltiruvchilarida shpindel.babkasi vertikal iunalishda surila oladi. Shpindelning aylanish tezligi pog’onali shkivlar yoki uzatmalar qutisi yordami bi-lap o’zgartiriladi.

Surish, ya’ni kolonkadagi aylanuvchi shpindel va undagi parmaning vertikal yo’nalishi-dagi ilgarilama harakati-shesternya bilan tishli reyka orqali qo’lda yoki avtomatik tarzda surish mexanizmi yorda-mida bajariladi.

Parmalanayotgan detal be-vosita stanok stoliga yoki max-sus moslamalarga mahkamlanadi (2.3- rasm).
Radial parmalash stanogi. Vertikal parmalash stanogida parmalash qiyin bo’lgan yirik zagotovkalarda o’yiqlar par­malash uchun ishlatiladi. Uniig ko’rinishi (2.4 a- rasm) keltirilgap.
Radial parmalash stanogi-ning u mumiy ko’rinishi 2.4-b rasmda keltirilgap. Radial parmalash stanogining salmoq-
li silindrik kolonnasi bo’lib, unda traversa aylanadi, shuning-dek, yuqoriga va pastga harakatlana oladi. Traversaiing bo’ylama yo’naltiruvchilarida shpindel unga o’rnatilgan parma bilan bir-ga harakatlanadi.
Stanoknpng bundam tuzilishi parmani istalgai yo’nalishda harakatlantirishga imkon beradi, parmalanayotgan buyum esa bir
o’rinda turadn. Stanoknpng elektr dvigatelidan harakat olib ish-lapdpgan uzatmalar qutisi va surish qutisi bor.
Traversa alohida dvigatel yordamida buriladi hamda yuqori-ga va pastga harakatlantiriladi. Parmani qo’lda surish uchun maxsus dastalar bor.
Maxsus ishlar uchun ishlab chiqarishda gorizontal parmalash stanoklari ishlatiladi. Ularning parma saqlagnchn yoki shpindeli gorizontal joylashgan bo’ladi.
Yuqorida bayon etilgan vertikal, radial parmalash stanokla­ri yordamida buyum detallarini zenkerlash va razvyortkalash ish-lari ham bajariladi. Bunda parmalash stanoklarining shshsh-dellarpga parma o’rniga zenker qo’iiladi.
Silliqlash stanoklari. Silliqlash prosessa ishlanayotgan detal sirtidan juda manda metall zarrachalarini qnrnb olish-dan iborat.