Amaliy mashg’ulot №1

Yiguv moslamalarini elementlari

Maxsus yiguv moslamalari korpusdan va unga montaj kilingan urnatuvchi va kisish elementlaridan yoki kisish kurilmalaridan va boshka yordamchi element a kurilmalardan tashkil topgan.

Urnatuvchi elementlarni vazifasi dastgox moslamalari kabi detal yoki maxsulot kismlarini talab kilingan xolatini ta`minlashdan iborat. Urnatuvchi element sifatida yukorida kurilgan standart yoki maxsus detallar urnatish bazasiga karab ishlatiladi. Buning uchun yigilayotgan detallarni maxkamlash xolatini ta`minlash uchun urnatuvchi elementlar kerakli tutashuvchi yuzaga ega bulishi kerak (GOST 13440-75 buyicha yuzali doimiy tayanchlar, GOST 4743-75 buyicha tayanch plastinalari, keng yuzali prizmalar, paletslar va x.k).
Baza detallari urnatishda yuzalarini sifatini buzmaslik maksadida urnatuvchi elementlar yuzalari kattik rezina yoki plastmassa bilan koplanadi.
Kisish elementlari yigilayotgan detallarni maxkamlash va turgunligini ta`minlash uchun kullaniladi. Kisish kurilmalari yigish vaktida xosil bulayotgan kuch ta`sirida detalni siljib ketmasligini ta`minlaydi. SHu bilan birga kisuvchi elementlar detalni yuzasi sifatini buzmasligi va deformatsiya kilmasligi kerak. Buning uchun kisuvchi yuzalariga yumshok plastinalar kerak. Buning uchun kisuvchi yuzalariga yumshok plastinalar bilan ta`inlanadi.
Yiguv moslamalarida dastgox moslamalari kabi mexanizm va elementlar kullaniladi (G kurinishli kisuvchi element, vintli, ekstsentrik). Yordamchi vaktni kiskaritish maksadida kisish elementlari kuch uzatmalari (pnevmo yoki gidrotsilindr) yordamida xarakatga keltiriladi. Kisish kuchi kattaligini xisoblash metodikasi dastgox moslamalari kabi bir xil.
Yordamchi kurilmalarga - burilish, bulish mexanizmlari, fiksatorlar, itaruvchi kurilmalar (vitalkivatel') va boshka elementlar kiradi. Ularni vazifalari va konstruktsiyalari dastgox moslamalari kabi bir xil. Bu burilish moslamalarini loyixalashda burilish ukini shunday tanlash kerakki, bunda burilish momenti iloji boricha kichik bulib, burilish kismini xarakatga keltirish uchun bir xil utishda ketadigan ish yigindisi minimal bulishi kerak.
Yiguv moslamaldarini loyixalash uchun boshlangich ma`lumotlar:
Yigiladigan maxsulot chizmasi, texnik shartlar, yigishni texnologik jarayoni. Bunda yigish jarayonini tartibi, jarayon, kabul kilingan baza, asbob-uskunalar, ish rejimi xamda urnatish, maxkamlash va yigilgan maxsulotni olishga ketgan vaktni xisobga olingan yigish unumdorligi aniklanadi.
Loyixalashni baza va biriktiruvchi detallarni urnatish sxemasini taxlil kilishdan boshlanadi. Sungra urnatuvchi elementlarni turi, soni va uzaro joylashuvi aniklanadi. Maxsulotlarni yigish vaktida paydo buladigan kuchlarni va ularni yunalishini aniklab, baza detallarini urnatish, kisish kuchini tushish urni aniklanadi.
Yukoridagilarni xisobga olgan xolda kisish elementlarini konstruktsiyasi va ulchamlari aniklanadi. Sungra yigiluvchi detallarni yunaltirish uchun elementlar aniklanib, kerakli yordamchi elementlarni urnatib moslama korpusini konstruktsiyasi chizildadi. Bunda standartlar va normallardan keng foydalaniladi.
Yiguv moslamalarini loyixalashda birikuvchi detallarni bazalashga aloxida e`tibor berish kerak. Yigiluvchi maxsulot anikligi va tayyor maxsulotga urnatish va yunaltirish detallari ulchamlariga dopusklar kuyiladi.
Dopusklar kuyilganda texnologik sistema ulchamlar zanjiri taxlil kilinishi shart.
Avtomatik yiguv moslamalarini loyixalashda, ularga aloxida e`tibor berish kerak. Yigish vaktida kiziydigan detallar moslamalarini loyixalanganda ularga kushimcha texnik talablar kuyiladi (payvandlash, payka, issiklik ta`sirida detallarni elimlash).
Yiguv anikligi biriktiruvchi detallar turi, ularni tayyorlash anikligi, yigishda bazalash metodidan xamda moslama anikligiga boglikdir. Yigish anikligi biriktiruvchi detallarni zazorsiz yigish bilan kuzgalmas detallarni biriktirishda, ularni markazlovchi elementlarga orientirlash, ularni urta xolatidan yon tomonga maksimal siljishi maksimal radial zazorni e`tiborga olish kerak. Konusli yoki keruvchi yunaltiruvchi elementlarni kullab bu siljishni minimumga - keltirish mumkin.
Kuzgaluvchi birikmalarni detallarni biriktirishda moslama yiguvchi anikligiga ta`sir kursatmaydi, bu detallarni tayyorlash anikligiga boglikdir. Mexanizm uklarini plata teshiklarini anik joylashishiga boglikdir.
Yiguv moslamalari kup vakt ishlatilishi davrida va kup marta kizishi (kattik pripoylar yordamida 700-1200o S) natijasida uz anikligini yukotmay, talab kilingan yiguv anikligini ta`minlashi kerak.
Tula sovib ulgurmagan detallarni moslamadan olish kulay bulishi uchun moslama va detal orasidagi kontakt kamaytirilishi kerak, buni korpus konstruktsiyasida chukurlar uyiklarni ishlash bilan ta`minlanadi.
Gadir-budurligi kam urnatuvchi elementli yigiluvchi moslamalarni kullash kulaydir. Kizish vaktini kamaytirish uchun moslamalar engil bulishi kerak. Iloji boricha kizish vatida deformatsiya bulmasligi uchun uzun va yupka plitkalarni ishlatmaslik kerak.
Moslama asosiy detallarni tugri tanlash moslamani uzok xizamt kilishini va yiguv anikligini oshiradi. Tanlangan materiallar kup marta kizishlariga chidamli bulishi kerak, xamda emirilishiga chidamli bulib mustaxkam bulishi kerak.
Universal-yig’ma moslamalar o`rnatish, mahkamlash, yo`naltiruvchi elementlardan va yordamchi mahkamlash qismlaridan iborat. O`rnatish elementlari tekis va burchakli prizmadan, tayanchlardan tashkil topadi. Mahkamlash elementlari har xil konstruktsiyadagi mahkamlagichlardan, yo`naltirgichlar esa har xil konduktorlardan tashkil topadi. Yordamchi elementlar har xil vint, bolt va gaykalardan tashkil topgan. Tana qismi katta massiv plitalardan iborat bo`lib unda T-simon chuqurchalar bo`ladi