Amaliy mashg`ulot №13

Registrlar deb, rakamli axborotni kabul kilish, xotirada saklash, uni uzatish va shu axborotni kodini uzgartiradigan qurilmaga aytiladi. Registr inglizcha suzdan olingan bulib, yozuv jurnali (Jurnal registratsiy) degan ma’noni anglatadi. Registrda axborot 0 va 1 rakamlarining kombinatsiyasidan iborat sonlar kurinishida saklanadi.
Registrlar trigerlardan yigiladi va ularning soni rakamli koddagi razryadlar soniga teng buladi. Axborotdagi ikkilik kodning xar bir razryadiga registrning mos razryadi tugri keladi. Registrlar axborotni xotirada saklashdan tashkari ular kuyidagi vazifalarni xam bajaradi.

1. 
   Sonning kodini uzgartirish;
   
2. 
   Axborotni ungga va chap istalgan razryadga surish;
   
3. 
   Ketma-ket kodlarni parallel kodlarga almashtirish va aksincha;
   
4. 
   Ayrim mantiqiy amallarni bajarish;
   

Registrlar axborotni yozish usuliga karab ketma-ket va paralel registrlarga bulinadi. Registrda axborotni kabul kilish, siljitish va uzatish boshkaruvchi impulьslar yordamida amalga oshiriladi. Boshkaruvchi impulьsli signallar konьyuktorlar orkali registrlarga tushadi.
Registrlar axborotni uzatish usuliga karab 2 turga bulinadi:

1. 
   xotira (siljitmaydigan) registr.
   
2. 
   Siljituvchi registr.
   

Siljituvchi registrlarni kuramiz.
Siljituvchi registr deb, boshkaruvchi taktli impulьs ta’sirida ikkilik soni kodini bir yoki bir necha razryad ungga yoki chapga siljitadigan registrga aytiladi. Razryad setkasidan chikib ketgan son yukoladi. Siljituvchi registrlar arifmetik va mantiqiy operatsiyalarni bajarish uchun xam kullaniladi.
Kushni razryadli triggerlar orasiga kechiktiruvchi elementlar ulanadi. Katta razryadli trigerni schyotli kirishiga ulangan. Son tegistrga 2 usulda yozilishi mumkin.

1. 
   Parallel
   
2. 
   Ketma – ket kodlar bilan.
   

Ketma – ket bilan sonni yozishda katta razryadli trigerni schyotli kirishiga soni kichik razryaddan boshlab ketma – ket kodli signal impulьsi kurinishida beriladi. Xar bir razryad yozilgandan keyin siljituvchi impulьs beriladi. Natijada yozilgan ikkilik son bir razryad ungga siljiydi. Siljituvchi impulьs xama trigerlarni 0 xolatga keltiradi. Bu xolda trigerlarda yozilgan birlik signal impulьsi shu trigerlarning chikishidan kichik razryadli trigerga ma’lum vakt kechikib boradi. Trigerlardagi utkinchi protsesslar tugashi bilan registrdagi ikkilik son (kodli signal) kichik razryadga siljiydi. Registrda soni xama razryadlar yozib bulingandan keyin “ukish” komandasi bilan chikishdagi kon’yunktorlar orkali parallel kodli shinaga uzatiladi. Parallel kod bilan soni yozishda signal kodi kodli shinaga beriladi. “Siljituvchi” komandasi bilan signal kodi bir razryad ungga siljiydi. N razryad siljitish uchun n marta siljituvchi impulьs berish kerak. Shunday kilib bitta registr yordamida soni parallel kodini ketma – ket kodiga aylantirish mumkin. Sonni chapga siljitish uchun kichik razryadli trigerni birlik chikishini kechiktiruvchi element orkali katta razryadli trigerni schyotli kirishiga ulash kerak. Kupincha EXM larda reversiv siljituvchi registrlar xam kup kullaniladi. Xozirgi paytda registrlar integral mikrosxema kurinishda ishlab chiqarilmoqda.
Registrlar turlari va tasnifi.
Operativ xotiraning yacheykalari bilan birgalikda kiska vaktli tezkor ma’lumotlarni registrlarda saklash xam mumkin. Registrlar protsessor tarkibiga kiradi va mashina dasturi orkali ularga murojaat urnatilishi mumkin.
Registlarga murojaat xotira yacheykalariga nisbatan tezrok bajariladi, shuning uchun registrlarni ishlatish dastur ishini sezilarli darajada tezlashtiradi.
Intel firmasining protsessorlarida registrlar 2 guruxga bulinadi: sistemali va amaliy maksadga yunaltirilgan. Kuyida dasturchiga tegishli amaliy maksadga yunaltirilgan registrlarni kurib chikamiz. I 486 protsessori 16 registrni uz ichiga oladi. Registrrlarning kupchilik kismi 2 suz uzunligiga ega (32 bit) ularning xar biri tegishli nomga ega – YeAX, YeVX va xokazo. Ushbu registrlar kuyidagi guruxlarga bulingan:

1. 
   Umumiy foydalanuvchiga muljallangan registr – 8 ta 32 bitlik registr.
   
2. 
   Segment registr – 6 ta xotiraga murojaatning turli kurinishiga mos selektor segmentlari.
   
3. 
   Xolat va boshkaruv registrlari. Ushbu registrlar I tsessorining xolatini aniklash va uzgartirish uchun xizmatkiladi.
   

Umumiy foydalanuvchiga muljallangan registrlar
Umumiy foydalanuvchiga muljallangan registrlari 32 bitlik registrlar deb xam ataladi. EAX, EBX, EDX, EBP, ESP, ESI, va EDI. Ushbu registrlar mantiqiy va arifmetik buyruqlarning operandlarini saklash uchun xizmat kiladi. Bundan tashkari ular adresni aniklashda operandlarni saklashga xam xizmat kiladi. 16 bitdan kichik registrlarni 8086 protsessor registrlari ismlaridan foydalanib adreslash mumkin: AX, BX, CX, DX, BP, SP, SI, va DI.