Amaliy mashg‘ulot №2 Mavzu: Cho‘yan ishlab chiqarishda ishlatiladigan xom-ashyolar. Ishdan maqsad

---

Amaliy mashg‘ulot №2 
Mavzu: Cho‘yan ishlab chiqarishda ishlatiladigan xom-ashyolar. 
Ishdan maqsad: Temir uglerod holat diagrammasi asosida metal holatini 
o‘rganish Cho‘yan ishlab chiqarishda ishlatiladigan rudalar, flyuslar va yoqilg’ilar, 
o’tga chidamli materiallar, domna pechida olinadigan mahsulotlar bilan tanishish. 
Nazariy ma’lumotlar 
Odamlar eramizdan 2…3 ming yil muqaddam dastlab bronzadan, keyinroq 
cho’yandan quymalar olganlar. 
Keyinchalik po’lat va boshqa rangli metall qotishmalarini ishlab 
chiqarishning rivojlanishi bilan ulardan quymalar olindi. 
Mashina detallarining og’irlik jihatdan qariyib 50% dan ortiqrog’i, 
traktorsozlikda 60% va stanoksozlikda esa 80% ga yaqin metallardan quyma 
tarzida olinadi. 
Rudalarni suyuqlantirib, ulardan metallar ajratib olish usuli pirometallurgiya 
usuli deb ataladi. CHo’yan, asosan, domna pechlarida temir rudalaridan anna shu 
usulda olinadi. Binobarin, cho’yan ishlab chiqarish uchun xom ashyo sifatida 
temir rudalaridan foydalaniladi. 
Domna pechi 8-10 yil davomida uzluksiz ishlovchi shaxta pechi bo’lib, 
o’rtacha hajmi 2000 – 3000 m3 bo’ladi. Keyingi yillarda katta domnalar 
qurilmokda. 1-rasmda domna pechining yordamchi qurilmalar bilan umumiy 
ko’rinishi ko’rsatilgan. 2-rasmda domna pechining umumiy ko’rinishi ko’rsatilgan. 
Domna pechining ichki devori shamot g’ishtidan terilib, sirtidan 15-20 mm li 
po’lat list bilan qoplanadi. Bu g’isht terilmalari chidamliligini oshirish maqsadida 
(pech balandligining ¾ qismida) sovitish trubalari o’rnatiladi. Ularda sovuq suv 
aylanib yuradi. Domna pechining ustki qismi 1 koloshnik deb ataladi. Koloshnikda 
shixta materiallarini portsiyalab bir tekisda domnaga yuklash apparati 2 o‘rnatiladi. 

---