Amaliy mashg`ulot №4

4) X₁ < 0 , X₂ < 0 , X₃ = X₁ + X₂ < 0.

Sonlarni qo`shimcha kodda ifodalab, qo`shish amalini bajaramiz. Bunda operandlarning barcha xonalari (ishora va raqam xonalari) qo`shish amalida ishtirok etadi.

Yig`indi ishorasi operandlar ishora raqamlarini hamda qo`shni kichik xonadan ko`chirish qiymati raqamini jamlash jarayonida avtomatik tarzda hosil qilinadi Yig`indi ishora xonasidan ko`chirish qiymatining birlik raqami paydo bo`lsa uni qo`shimcha kodda tashlab yuborish lozim.

Misol: [X₁] = - 0,0101 [X₂] = - 0,1001 sonlarni qo`shimcha kodda qo`shing

	[X1]qo`sh	=	1,1011
^+	[X2]qo`sh	=	1,0111
			11,0010 tashlanadi
	[X3]qo`sh	=	1,0010

[X₃]_to`g` = 1,1110

1. 
   Sonlarni suriluvchi vergul formatda ifodalanishi.
   

Sonlar normal shaklida quyidagi ko`rinishida yoziladi

A_n = m_Aq^p

bunda: m_A – A sonning mantissasi

q – sanoq sistemaning asosi
r – A sonning darajasi
Aniqlik uchun quyidagi chegara qanoatlantirishi lozim . Sonning bunday shaklida ifodalanishi normallashgan deb aytiladi. Sonning suriluvchi vergulli mashinaviy formatining tasviri daraja ishorasining razryadi, (7bit) sonning daraja maydoni, mantissaning ishora razryadi,sonning mantissa maydoni, yoki son ishorasi (0 razryad) , xarakteristika, mantissadan tashkil topgan, Ishorani kodlash qo`zg`almas vergulda qanday bo`lsa, shundayligicha qoladi. Soni suriluvchi vergul formatda yozilishini misol orqali ko`ramiz.
Quyidagi soni suriluvchi vergul formatda yozish kerak.
A = - 110,1001. Quyidagi ko`rinishga keltiramiz A = - 0,1101001* 2<sup>11(3)</sup> va razryad to`riga joylashtiramiz. Darajaning ishorasi – 0 (+) – 0chi razryadga, 1chidan to 7chi razryadgacha uchning ikkili kodini (11), chunki vergulni uch razryadga chapga surganimiz uchun, mantissa ishorasini «1» (-) – 8chi razryadga, son mantissasini -1101001 esa 9chidan 15chi razryadgacha joylanadi.

0

0

0

0

0

0

1

1

1

1

1

0

1

0

0

1

O`nli sonlarni ikkili kodlangani­ hisoblash mashinalarda o`zgaruvchan xoshiyalar maydon yordamida ikta formatda: joylashgan va zonali formatlarda ifodalanadi.

Oylashgan formatda xar bir o`nli raqamiga 4 xonali ikkili razryad (yarim bayt), bunda son ishorasi eng chekkadagi son yarim baytning o`ng tomonida ( (+) ishorasi – 1100,
(-) ishorasi - 1101) kodlanadi.

S	S	S	S		S	Ishora
(Bayt)

Joylashgan formatining maydon strukturasi

Bu yerda: S – son, ishora - son ishorasi. Joylashgan format shaxsiy Kompyuterda odatda ikkili – o`nli sonlar ustida qo`shish va ayrish amallarini bajarishda ishlatiladi.

Zonali formatda har bir 10lik raqamga butun bayt ajratiladi, bunda har bir baytning (eng kichigidan tashqari) katta yarim baytlari (zona) son shaxsiy Kompyuterda OON kodi bilan to`latiladi (ASCII kodiga mos), o`nli raqamlar esa kichik (chap) yarim baytlarda kodlanadi. Son ishorasi uchun eng kichik (o`ng) baytning katta yarim bayti (zona) ishlatiladi.

Zona

S

S

…

Zona

S

Ishora

S

Zonali formatning maydon strukturasi.

Zonali format shaxsiy Kompyuterda axborotni kiritish-chiqarish, shuningdek ko`paytirish va bo`lish amallarini bajarishda ishlatiladi.
Misol uchun: shaxsiy Kompyuterda -193₁₀ = -000110010011₂ son quydagicha ifodalanadi:
- joylashgan formatda:

0001

1001

0011

1101

- zonali formatda:

0011

0001

0011

1001

1101

0011

2. 
   Sonlarning to`g`ri, teskari va qo`shimcha kodlari.
   

Manfiy sonlarni mashinada ifodalashda to`g`ri, teskari va qo`shimcha kodlardan foydalaniladi. Qo`zg`almas vergulli formatdagi sonlarda bu kodlarning qo`llanishini ko`rib chiqamiz.

To`g`ri kodda manfiy sonning razryaddagi raqamlar o`zgarmaydi, ishora xonasiga esa 1 yoziladi. Misol, agar
A = - 0,101110, unda = 1,101110
Musbat sonning to`g`ri kodi uning tabiiy shakliga mos keladi, ya’niy uning ishora xonasiga nul yoziladi. Misol, agar

A =0,110101, unda = 0,110101

Musbat sonning teskari koda uning to`g`ri kodiga teng. Manfiy sonning teskari kodiga o`tkazish uchun ishora xonasiga bir yoziladi, raqam xonalaridagi birlar nullarga, nullar esa birlarga invertirlanadi.
Misol: A =0,110101, unda = 0,110101
A = - 0,101110, unda = 1,010001
Musbat sonning qo`shimcha kodi uning to`g`ri kodiga teng. Manfiy sonning
qo`shimcha kodini topish uchun ishora razryadiga 1 yozib, raqam xonalarini invertirlab, so`ng esa eng kichik razryadga 1 qo`shiladi.
Misol: A = 0,110101, unda = 0,110101,
A = - 0,101110, unda = 1,010010