Amaliy mashg‘ulot №8 Mavzu: gidrotexnik beton haqida ma’lumot. Ishning maqsadi

Amaliy mashg‘ulot №8
Mavzu: GIDROTEXNIK BETON HAQIDA MA’LUMOT.
Ishning maqsadi: Gidrotexnik betonga qo'yiladigan talablarni mukammal o`rganish

Ishning bajarilish tartibi:

1. Gidrotexnik betonlarga ishlatilish sohasiga qarab qo’yiladigan ta’lablarni o’rganish.

2. Tashqi muhit ta’siriga gidrotexnik betonlar bardoshliligini o’rganish.

3. Bajarilgan ishlar bo’yicha o’qituvchiga hisobot bering.

Ishni o`rganish uchun ma’lumotlar: Boshqa betonlardan farqli gidrotexnik beton doimiy yoki vaqti-vaqtida suv bilan yuvilib turishidan, bosim ostidagi suvning ta'sirida uzoq muddatlarda, qishin-yozin ishlashi kerakligidan hamda katta, massiv inshootlar qurilishida qo'llanilganligidan alohida talablarga javob berishi taqozo qilinadi. Gidrotexnik betonga qo'yiladigan talablar konstruksiyaning inshootda joylashgan o'rni, massivligi, ta'sir qiladigan suv bosimi va inshootning qaysi iqlim sharoitida ishlashiga bog'liq ravishda belgilanadi. Yuqoridagilarga ko'ra betonlar quyidagicha farqlanadilar: suv osti, o'zgaruvchan sathda joylashgan, suv usti, massiv va massiv bo'lmagan, tashqi va ichki qismlar uchun.
Mustahkamlik betonning inshoot (tanasini) konstruksiyasini ekspluatatsiya qilish jarayonida paydo bo'ladigan zo'riqishlar ta'siriga qarshilik ko'rsatish qobiliyatidir. Mustahkamlik shunday ko'rsatkichki, uning o'rtacha miqdori hajm bo'yicha bir xil (bir jinslilik) bo'lishi kerak va boshqa ko'rsatkichlarga bevosita o'z ta'sirini o'tkazadi. Bir jinslilik koeffitsiyenti (K) betonning minimal (R_rain) va loyiha ko'rsatilgan mustahkamligi (R_marka) orasidagi munosabat bilan aniqlanadi.

Beton — siqilishga, cho'zilishga qaraganda kuchliroq qarshilik ko'rsatadigan mo'rt material. Betonni, asosan, siqilishga ishlaydigan konstruksiyalarda qo'llash maqsadga muvofiq. Shuning uchun siqilishga mustahkamligi betonning asosiy xarakteristikasi bo'lib hisoblanadi. Shu bilan birga cho'zilishga ishlaydigan temir-beton konstruksiyalarda betonga cho'zilishga mustahkamlik ham talab qilinadi.

Beton yordamida tiklanadigan, maxsus sharoitlarda ekspluatatsiya qilinadigan konstruksiyalardan, gidrotexnik va meliorativ inshootlardan mustahkamlik, sovuqqa chidamlilik, suv o'tkazmaslik, suvga va kimyoviy agressiv muhit va haroratga chidamlilik, yedirilishga mustahkamlik talab qilinadi.

Quyida gidrotexnik betonga qo'yiladigan talablarning bajarilishini ta'minlaydigan asosiy fizik-mexanik xossalari va ularning yaxshilanuviga ta'sir ko'rsatadigan omillarga e'tibor qaratiladi:

Betonning siqilishga mustahkamligi — uning eng muhim ko'rsatkichidir. Betonning mustahkamligi — tashqi mexanik ta'sirlarga bardosh berish qobiliyatini bildiradi. Betonning tashqi mexanik ta'sir ostida sinib buzilishi betonning ko'ndalang kesimiga qo'yilgan kuch miqdori mustahkamlik chegarasidan katta bo'lganda kuzatiladi. Mustahkamlik chegarasi miqdori prizma mustahkamligini, cho'zilishdagi, kesik va egik joyidagi mustah­kamligi, shuningdek, taranglik deformativ xossalarini belgilaydi. Agar konstruksiyaning ma'lum qismlarida, tashqi qo'yilgan kuch miqdori beton mustahkamlik chegarasidan katta bo'lsa, betonda uning mustahkamligini pasaytiradigan mikro yoriqlar paydo bo'ladi va ko'p martalik takrorlanishlar natijasida konstruksiyaning sinib buzilishiga olib keladi. Beton markasini (klassini) aniqlash uchun sinashni boshlash muddati (beton yoshi) beton turlar'ga va qator ishlab chiqarish sharoitlariga bog'liq ravishda belgilanadi. Og'ir betonlar markasini (klassini) 28 kun davomida normal sharoitda (have harorati 20÷ 2° va nisbiy namligi 90% dan kam bo'lmagan kamerada) qotgandan keyin; daryo va kanallarda quriladigan inshootlar gidrotexnik betoni markasi (klassi) 180 kundan keyin sinaladi. Ayrim hollarda, inshootlar qurilishida betonning tez qotishiga ehtiyoj bo'lganda, gidrotexnik beton markasini (klassini) 90, 60 va 28 kunlik yoshda belgilashga ruxsat qilinadi. Betonning markasini (klassini) aniqlash muddatini inshootni ekspluatatsiyaga topshirish muddatlarigacha (180 kun) uzaytirish, sement sarfini kamaytirish va qurilish ishlari samaradorligini oshirish imkoniyatini beradi (3.2-jadval). Jadvaldan ko'rinib turibdiki, 28 kunlik betonning mustahkamligi 100% deb olinsa, 180 kundan keyin shu betonning mustahkamligi 150%, ya'ni mustahkamligi 1,5 baravar oshgan. Beton klassini aniqlash muddatini 28 kundan 180 kungacha oshirish bilan gidrotexnik va gidromeliorativ qurilishda sement sarfini kamaytirish imkoniyati yaratilgan. Siqilishga mustahkamlik namuna kublarni (O'zRST 868—98 «Betonы. Metodы opredeleniya prosnochti po kontrolnыm obrazstam ») standart bo'yicha, mustahkamlikni aniqlash uchun sinash yo'li bilan aniqlanadi.

Betonning sovuqqa chidamliligi deganda, suvga to'yingan holatda uning ma'lum marta (sikl) muzlash va erishga mustahkamligi va hajmining o'zgarishi ruxsat qilingan oraliqdan ko'p bo'lmaganda, bardosh berish qobiliyati tushuniladi. Og'ir va gidrotexnik betonlar uchun mustahkamlik kamayishi 15% gacha ruxsat qilinadi. Ya'ni ma'lum marta (sikl) muzlash va erighga bardosh bergan va mustahkamligi 15% dan kamaymagan beton namunalar sovuqqa chidamlilik bo'yicha loyihadagi markaga loyiq deb qaraladi.

Gidrotexnik betonning sovuqqa chidamliligi chidamlilik bo'yicha mar-kasini sina:h uchun qo'llanilgan beton namunalarning muzlash va erish sikllariga bardoshiga va bunda ularning massasi va mustahkamligi o'zgarishi miqdoriga qarab belgilanadi. Bunda beton namuna massasi 5% dan ortiq kamaymasligi lozim.
3.2-jadval Portland-sementli betonlar mustahkamligining vaqt bo'yicha o'sishi

Betonning yoshi, kun	Siqilishga mustahkamlik chegarasi nisbiy ko'rsat-kichi, %	Betonning yoshi, yil	Siqilishga mustah­kamlik chegarasi nisbiy ko'rsatkichi, %
7	60-70	1	175
28	100	2	200
90	125	4	225
180	150	5	225

Betonning muzlash paytidagi yemirilish notekisligi qatlamma-qatlam soviyotgan sirtga parallel ravishda kechadi. Ko'p martali muzlatishda beton ichida muz linzalari yoki do'ngliklari paydo bo'ladi va g'ovaklar (mikrog'ovaklar) ichida, muz hajmining 10% gacha oshishidan yuqori bosim hosil qilinadi. Shunday qilib, betonning yemirilishi muz kristallarining g'ovakchalar devorlari sirtiga perpendikular ravishda yo'nalgan va betonning muz paydo bo'lgan qismi mustahkamlik chegarasi kuchlanishidan ham katta bo'lgan bosim kuchi ta'siri natijasida sodir bo'ladi.

Betonning sovuqqa chidamliligiga g'ovakliligi va kovakchalarining katta-kichikligi ta'sir ko'rsatadi. Katta g'ovakli, ayniqsa6 to'yinish jarayonida suv harakat qiladigan tutash kovakchalari bo'lgan betonlar sovuqqa chidam-sizdir. Mikro kovakchalarda juda past haroratda (minus 50 — 60°C gacha) ham suv muzlamaydi. Shu sababli kam g'ovakli betonlar sovuqqa chi­damli bo'ladi. Ularda siqilib qolgan havo hosil bo'layotgan muz hajmining kompesatori bo'lib xizmat qiladi.

Ko'p jihatdan betonning sovuqqa chidamliligi uning zichligiga, qo'llanilayotgan sement va to'ldirgichlar turiga bog'liq. Beton strukturasida g'ovaklik nisbiy hajmi qancha kam bo'lsa, uning sovuqqa chidamliligi shuncha yuqori bo'ladi. Sovuqqa chidamliligi bo'yicha yuqori markadagi beton olish uchun suv — sement nisbatini va suv sarfini maksimal mumkin bo'lgan ko'rsatkichgacha kamaytirish lozim, sababi — shu ko'rsatkichlar, asosan, kapJlar g'ovaklik hajmiga ta'sir qiladi. Tarkibida juda kam (og'irligi bo'yicha 5% dan ko'p bo'lmagan) S₃A bo'lgan sementlar betonning yuqori darajadagi sovuqqa chidamliligini ta'minlaydi. Shlak va putssolon portland-sementli betonlar sovuqqa yetarli darajada chidamli. Gidrotexnik beton­ning sovuqqa chidamliligini oshirish maqsadida sirt aktiv moddalar qo'llash ham muhim hisoblanadi.

Sovuqqa chidamliligini oshiruvchi klastifikatsiyalovchi - havo tortuvchi qo'shimchalarning asosiy vazifasi - bu beton qorishmasmmg bir jinsliligi, qatlamlanmasligini va sovuqqa chidamliligini oshirishdir. Qo'shimchaning kuchli «moylash» xususiyati, ayniqsa, beton qorishmasini vibratsiyalab zich-laganda namoyon bo'ladi. Bir vaqtda qorishmaning yopishqoqligi va bir jinsliligi kuchayadi. Bu esa qorishda tortib olingan havoning yuqori nam tutib qolishiga olib keladi

Tortib olingan havo va kovakchalar bilan kapillarlar devorming gidrofoblanishi hisobiga plastifikatsiyalovchi — havo tortuvchi qo'shimchalar qotgan betonning sovuqqa chidamliligini 1,5-2 baravar oshiradi. Shuningdek betonning cho'ziluvchanligi mustahkamlanib, uning chidamliligi, gaz va suv o'tkazmasligi turli eritmalarning doimiy va siklik ta’siriga chidamliligi ortadi, betonning armatura bilan yopishishiga esa ta’sir etmaydi.

GKJ—10 va GKJ—11 kremniy organik suyuqliklari tarkibida 30+5% asosiy modda bo'lgan natriyning etil - (GKJ-10) va metilselikonati (GKJ-11) suv spirtli eritasi bor. Rangi — sariqdan och jigar ranggacha. Kafolat muddati olti oy bo'lib, 00 dan 300 C gacha temperaturada saqlanadi. Ular betonga sement massasining 0,02 - 0,2% hisobida kiritiladi (100% suyuqlik hisobida).

Sovuqqa chidamliligi bo’yicha betonning quyidagi markalari belgilangan F50 F75 F100 F150, F200, F300, F400, F500, F600, F700, F800, F900 va F1000. Mo'tadil iqlim sharoitlari uchun F150 ... F500 va F400 ... F1000 sovuq iqlim sharoitlari uchun.

Mo'tadil iqlim sharoitlrining sovuq oydagi o’rtacha harorati 0°C dan - 10°C gacha, sovuq iqlim sharoitlari esa - 10°C dan - 20°C gacha bo'lish bilan xarakterlanadi. Haroratning hisoblab chiqilgan qiymatlari SNiP, «Qurilish klimatologiyasi va geofizikasi» talablariga muvofiq tanlanadi.

Betonning sovuqqa chidamliligi O'zRST 10060,1-95 «Betonы. Bazovыy metod opredeleniya morozostoykost » - (Betonlar. Sovuqqa chidamlilikni aniqlash baza va usuli) , O'zRST 10060,2-95 «Betonы Uskorennыe metodы opredeleniya morozostoykosti pri mnogokratnom zamorajivanii i ottaivanii» - (Betonlar. Ko'p martalik muzlatib-eritishda sovuqqa chidamlilikni aniqlash tezkor usullari) bo'yicha aniqlanadi. Sovuqqa chidamlilik namunalar siqilishga chidamlilikni 25% dan ko’p yo'qotmasdan yoki siqilishga chidamlilikni pasaytirmasdan va og'irlikni 5% dan ko'p yo'qotmasdan bardosh beradigan navbatma-navbat muzlash va erish sikllari soni bilan xakterlanadi.

Betonning sovuqqa chidamliligini sinashda odatdagi sinov jarayoning uzoqqa cho'zilishi asosiy kamchilikdir. Beton markasi F300 bo'lganda sinov muddati amalda bir yilni tashkil qiladi. Shuning uchun sinov natijalari juda kech ma'lum bo'ladi. Oxirgi paytda materiallarning sovuqqa chidam­liligini sinashning tezlashtirilgan usullari ishlab chiqilgan.

Qattiq muzlatish usulida sinov o'tkazilganda beton — 50°C gacha (odatdagi usul bo'yicha — 15°C gacha) muzlatiladi. O'ta past temperatura suvning mikrokovakchalar va mikronaychalarda ham muzlashini ta'minlaydi. Bu esa hosil bo'layotgan muz hajmining va, albatta sement toshning kristall darajasiga ta'sir ko'rsatayotgan nagruzkaning o'sishiga olib keladi.

Betonning standart sovuqqa chidamliligiga qarab — 50°C da muzlatilayotgan namuna kublarning siqilishdagi chidamliligi 3.3-jadvalda ko'rsatilgan sikllar sonidan so'ng aniqlanadi.

3.3-jadval Sovuqqa chidamlilikni tezlashtirilgan usulda aniqlash ko'rsatkichlari

Sovuqqa chidamlilik bo'yicha kutilgan stan­dart marka	F50	F100	F150	F200	F300	F400
- 50°C haroratda na-munalarni muzlatish va eritish sikllari soni	5	5valO	10val5	20 va 30	30 va 50	50 va 80

Ekvivalent yoshdagi betonning siqilishdagi chidamliligi 28, 45, 60, 90 va 180 kunlik yoshdagi mustahkamlikning o'sish grafigi bo'yicha aniqlanadi.

Betonning sovuqqa chidamliligini qoldiq deformatsiyalarning to'planishi bo'yicha tezlashtirilgan usul yordamida aniqlash beton namunalarini sovuqqa chidamlilikka sinash jarayonini asosiy usulga qaraganda 5—10 baravar tezlashtirish imkonini beradi.

Suv o'tkazmaslik. Gidrotexnik betonning suv o'tkazmasligi beton namunalardan suv sizib chiqmagandagi ta'sir qilayotgan eng katta bosim bilan o'lchanadi (MPa). COST talablari bo'yicha betonning suv o'tkazmaslik ko'rsatkichi diametri va balandligi 15 sm bo'lgan silindrik namunalarda tekshiriladi. Silindrik namunalar maxsus metall qoliplarda 6 dona qilib, kub namunalar tayyorlangan beton qorishmasidan, qatlam-qatlam shibbalash yoki vibratsiya yordamida zichlab tayyorlanadi. Tayyor silindrik namunalar, temperaturasi ± 20° va nisbiy namligi 95% dan kam bo'lmagan, normal qotish kameralarida saqlanadi. Sinovlar o'tkazish uchun tayyor beton silindr namunalari diametri 155 va balandligi 150 mm bo'lgan metall qoliplarga solinadi va qolip bilan na'muna yonlari orasidagi zazor eritilgan zichlovchi material (bitum, parafin) bilan quyiladi. Zichlovchi material quyish oldidan qolip zichlovchi material haroratigacha qizdiriladi. Silindr namuna ko'ndalang yuzalari zichlovchi material qoldiqlari va se­ment plyonkasidan yaxshilab tozalanadi. Qolipdagi silindr namunalar suv o'tkazmaslikni sinash qurilmasi maxsus uyasiga o'rnatiladi va yaxshilab mahkamlab qo'yiladi. Sinash uchun suv silindr na'munaning pastki qismidan beriladi va berilgan bosimdagi suvning silindr yuqorigi qismidan sizib chiqish vaqti kuzatiladi. Sinash uchun yasalgan 6 dona beton silindrda suv bosimi, pog'onali ravishda 0,1 MPa dan boshlab, har 8 soatdan (pog'onasi 0,1 MPa dan) oshirilib boriladi. Sinash davomida silindr namunaning ustki qismida suv tomchisi paydo bo'lsa, suv bosimini oshirish to'xtatiladi va shu bosim qayd qilinadi. Bunda betonning suv o'tkazmaslik bo'yicha markasini belgilash uchun esa, 6 dona silindr namunasining 4 donasi tepasida suv sizishi kuzatilmagan bo'lishi kerak.

Suv o'tkazmaslik ko'rsatkichi bo'yicha beton quyidagi markalarga (kg/sm²) ajratiladi W2, W4, W6, W8, W10, W12, W16, W18, W20.

Suvga chidamlilik. Gidrotexnik inshootlarning suv va yer osti qismlari betonlari bosim ostidagi suv ta'sirida bo'ladi. Bunday holatda beton tarkibidagi, gidratatsiya natijasida hosil bo'lgan birikmalardan suvda eriydigan ohak — Ca(OH)₂ ajralib chiqadi va beton konstruksiya sirtida «oq dog'» lar paydo bo'ladi.

3CaO-SiO₂ + nH₂O = 2CaO- SiO₂(n-l)H₂O +Ca(OH)₂,

Keyinchalik ajralib chiqqan erkin ohak havodagi karbonat angidrid — (CO₂) bilan reksiyaga kirishib, suvda erimaydigan kalsiy karbonatini hosil qiladi.

Ca(OH)₂+CO₂=CaCO₃ + H₂O.

Bu jarayon yillar o'tishi bilan inshoot konstruksiyasi mustahkamligining va undagi betonning sovuqqa chidamliligi, suv o'tkazmaslik ko'rsatkichlarining pasayishiga olib keladi. Gidrotexnik betonga qo'yiladigan bu talabning bajarilishi uchun sementga gidravlik qo'shimchalar qo'shiladi va inshoot sirtqi qismi suv o'tkazmaydigan betondan quriladi yoki qoplanadi.

Suvga chidamlilik deganda, boshqa materiallar singari, yana betonning suvga to'yingan holatdagi o'z mustahkamligini o'zgartirmaslik qobiliyati ham tushuniladi. Betonning suv ta'sirida «yumshalish» koeffitsiyenti k_yum granitnikiga yaqin bo'lib, birga teng deb qaraladi.

k_yum=R_st/R_k

bu yerda: R_st , R_q— MPa, betonning suvga to'yingan va quruq holatdagi mustahkamlik chegaralari.

Yedirilishga (yemirilishga) mustahkamlik. Gidrotexnik inshootlar betonlari suvdagi muallaq qo'shimchalar (mayda va yirik zarrali loyqasimon aralashmalar) ta'sirida yedirilishga uchraydi.

Birinchi navbatda, betonning nisbatan kam mustahkamlikka ega bo'lgan qismi, sement toshi yemiriladi. Odatda, gidrotexnik betonni tayyorlashda qo'llaniladigan yirik to'ldiruvchining mustahkamligi betonning mustah-kamligidan bir necha marta katta bo'ladi, shuning uchun inshootning suv oqimi ta'sirida yemirilgan qismlari betonlari g'adir-budur, yirik to'ldiruvchisi ko'rinib qolgan bo'ladi. O'z navbatida, inshootlarning suv oqimi kuchli bo'lgan qismlarida, shu chiqib qolgan toshlar qarshiligidan yemirilish jarayoni yanada kuchayadi. Yedirilishga chidamlilikni oshirish maqsadida inshootlarning suv tez oqadigan qismlarida (to'g'onlardan suv oqib tushish qismlari, inshoot suv urilish qismlari, tezoqarlar va h.k.) betonning yedirilishiga qarshi chora-tadbirlar qo'llaniladi. Inshootning suv tez oqar qismlarini qurishda betonni zichlash uchun, odatdagi tadbirlardan tashqari, vakuumlash qo'llaniladi. Beton qorishmasini tayyorlashda yuqori markadagi sement va cho'yan yoki po'lat sochmalar (qirindi) qo'llaniladi, quyilgan sirtlar yaxshilab silliqlanadi.

Kam issiqlik ajralib chiqishi, Betonning qotish jarayoni sementning gidratatsiyalanuvi natijasida issiqlik ajralib chiqishi bilan kuzatiladi, Betondagi ekzotermik hodisaning foydasi qish oylarida namoyon bo'ladi. Qotish jarayonida ajralib chiqqan issiqlik miqdorini foydali maqsadlarda ishlatish «termos» usuli deb yuritiladi. Betonlarga bug' yordamida ishlov berishda izotermik protsessni hisobga olish, bug'lash vaqtini qisqartirishga imkoniyat yaratadi.

Yirik gidrotexnik inshootlar qurilishida va boshqa inshootlar yirik bloklarini quyishda betondan issiqlik ajralib chiqishi salbiy ta'sirga ega. Sababi — ajralib chiqqan issiqlik miqdori betonning ichidan 50°C va undan ham ortiq temperaturagacha qizishiga olib keladi. Bloklarning qotish jarayonida | har xil temperaturagacha qizishi va asta-sekin sovishi termik kuchlanishlar yuzaga kelishiga, mikro yoriqlar paydo bo'lishiga sabab bo'ladi.

Ekzotermiya jarayoni betonning qotishi birinchi 7 kunligida kuchli davom etadi va asosiy issiqlik miqdori chiqib bo'ladi. Shuning uchun ko'ndalang o'lchami 1 metrdan katta bo'lgan massivlarni quyishga mo'ljallangan gidrotexnik betonlarda 3 kundan keyin ajralib chiqadigan
issiqliq miqdori 50 kkal/kg dan, quyilgan kunidan boshlab 7 kundan keyingi ajralib chiqadigan issiqlik miqdori 60 kkal/kg dan katta bo'lmasligi talab qilinadi. Gidrotexnik betondagi ekzotermik jarayonning salbiy oqibatlarini kamaytirish maqsadida gidrotexnik beton uchun sement minerologik tarkibini tanlash, unga qo'shimchalar qo'shish, yirik to'ldiruvchini sovutilgan suvda yuvish, betonga qo'shiladigan suvning bir qismi o'rniga muz ishlatish chora-tadbirlari qo'llaniladi. Quruq va issiq iqlim sharoitida beton ishlarini kunning va fasllarning nisbatan salqin davrida bajarishga mo'ljallash ham yaxshi samara beradi. Andijon suv ombori to'g'oni qurilishida yuqoridagi tadbirlar bilan bir qatorda yirik bloklarda «ilon izi» qilib yotqizilgan trubalardan sovutilgan suv haydash usuli qo'llanildi. Bloklardagi beton qotgandan keyin suv haydalgan trubalar sement qorishmasi bilan to'ldirilib, blok bilan yaxlit qilib yuboriladi.
O'RGANISH UCHUN SAVOLLAR:

1. Gidrotexnik betonga qo'yiladigan talablarni aytib bering.

2. Betonning mustahkamligi nimalarga bog'liq?

3. Siqilishga mustahkamlik chegarasi qanday aniqlanadi?

4. Betonning mustahkamligi va yoshi orasida qanday bog'liqlik mavjud? 164

5. Nimaga gidrotexnik beton mustahkamligi 180 kundan keyin aniqlanadi?

6. Betonning sovuqqa chidamliligi deb qanday ko'rsatkichga aytiladi va qanday sinaladi?

7. Betonning sovuqqa chidamliligini qanday oshirish mumkin?

8. Gidrotexnik betonning suv o'tkazmaslik ko'rsatkichtni qanday oshirish mumkin?

9. Betonning suv o'tkazmaslik bo'yicha markasi qanday belgilanadi?

10. Qanday kimyoviy qo'shimchalar suv o'tkazmaslik va sovuqqa chidamlilik o'rsatkichlarini oshirishga xizmat qiladi?

11. Betonning suvga chidamliligini oshirish uchun nimalar qilish lozim?

12. Gidrotexnik betonning yedirilishga chidamliligi qanday oshiriladi?

13. Kam issiqlik ajralib chiqish talabi qanday qilib bajariladi?

Ish bo`yicha hisobot yozish tartibi.

-o’rganiladigan masalalarni berilgan ma’lumot va tavsiya etiladigan adabiyotlardan foydalanib o’rganilgan natijani bayon etish va o’z xulosalarini keltirish.

1. Raxmatov N.R. va boshqalar. «Gidromelioratsiya ishlarini tashkil qilish va texnologiyasi» fanidan ma'ruzalar tuplami TIKXMII 2000 y. 131 bet.

2. Traxtenberg M.O. va boshkalar. Spravochnik mexanizatora stroitelstva. T.: «Mexnat», 1987. 416 bet.

3. Axmedov I.A. va boshkalar. Gidromelioratsiya ishlarini tashkil qilish va texnologiyasi fanidan namunaviy o'quv dasturi.Tashkent,1994-22b.

4..A.R MURATOV “GIDROMELIORATSIYA ISHLARINI TASHKIL QILISH VA MEXANIZATSIYALASH.TOSHKENT “TURON IQBOL” 2007 yil 239 bet