Amaliy mashg’ulot: Diareya sindromi bilan kechadigan yuqumli kasalliklar: Dizenteriya, salmonellyoz, vabo

6. Amaliy mashg’ulotning mazmuni: 
6.1 Nazariy qism
 
Dizenteriya — ko’pincha o’tkir kechadigan, umumiy intoksikatsiya va asosan 
yo’gon ichakning pastki qismlari shikastlanishi bnlan o’tadigan yuqumli kasallik 
Ilgari vaqtda dnzenteriyaning surunkali turi xamuchrab turardi. Keyingi yillarda 
asosan dizenteriyaning o’tkir turi qayd qilinmoqda. 
Etiologiyasi. Dizenteriyani qo’zg’atuvchi mikroblar Shigellalar turiga mansub. 
Shuning uchun kasallik hozirgi xalqaro iborada shigellez dez yuritiladi. Shigellalar 
juda xilma-xil, asosiy turlari Shiga, Fleksner, Zonne mikroblari xisoblanadi. 
Shuningdek, ularning o’ziga xos serotip va Fleksner turining juda kupvaknllari 
mavjud.Shigellalar graimanfiy mikroblar bo’lyab, uzunligi 3 mikrongacha 
boradngan, uchi yumaloq tayoqchalar. Harakatsiz. Ular tuproqda bir necha oy, oqar 
suvda — bir necha soatdan 2 oygacha, sabzavotlar, non va siriyog’da 2 haftagacha 
saqlanishi mumkin. Barmoqlarda, o’yinchoqlarda bir necha kungacha saqlanadi. 

---

Zonne mikroblari sutda yaxshi saqlanadi, hatto ko’payadi. Quyosh nuri ta’sirida 30 
minutda, qaynatilganida o’sha zaxoti nobud bo’ladi. Ifloslangan kiyim-kechakda 18-
25'S xaroratda uzoq muddat yashaydm, Deznnfektsiyalovchi moddalar ta’snrida 20-
30 minutda o’ladi. Dizenteriya qo’zg’otuvchilari selenitli, Endo, Levin, Ploskyrev, 
Tiga muxitlarida yaxshi o’sadi. Shigellalarnn laboratoriya sharoitida topish uchun ana 
shu muhitlarga ekib o’sshriladi. Tashqi muxit ta’siriga Zonne shigellalari yang 
chidamln hisoblanadi. Shiga tayoqchalari esa g’oyat chndamsnz. Fleksner mikroblari 
oraliq o’rinni egayllaydi. Shiga mikroblari kuchli ekzotoksin xosil qiladi. Shu 
sababliular qo’zg’otgan kasallik ko’pincha og’ir o’tadi. Epidemiologiyasi. Ichburug’ 
kasalligi dunyoning deyarli barcha mamlakatlarida uchraydi. Markaaiy Osiyoda ko’p 
uchraydigan xastaliklardan hisoblanadi. Uzbekistonda xam dizenteriya bilan 
kasallanish ko’rsatkichlari yuqori. Asosan bir-biri bilan bog’lik bo’lmagan - sporadik 
kasallanish turida qayd qilinadi. Kam hollarda, ochiq suv xavzalari ifloslanishi 
natijasida bir guruh odamlar kasallanishi uchrab turadi, Ba’ean bolalar massasalarida, 
sanitarnya-gigiena talablari qo’pol ravnshda buzilishi okibatida, shigellalar bilan 
zararlanib qolgan ovkat maxsulotlari vositasida tarqalishi tufayli kichik avj olishlar 
kuzatiladi. O’zbakistonda shigellez uchun mavsumiylik xos. Ez oylarida bemorlar 
soni sezilarli darajada ko’payadi. Asosan bolalar kasallanadilar. Kasallik Buxoro, 
Farg’ona, Toshkent viloyatlari va Toshkent shaxrida bsshqa hududlarga nisbatan 
ko’proq qayd qilinadi. Respublikada XX asrning 50-yillarigacha Shiga mikroblari 
qo’zg’atgan dizenteriya hollari keng tarqalgan va o’lim ko’rsatkichlari xam yuqori 
edi. 60-80 yillarda bu qo’zg’atuvchilar bilan bog’lik kasallik xollari kuzatilmadi. 
1990 yildan boshlab, Shiga dizenteriyasi yana qayta uchray boshladi. Uzbekistonda 
ichburug’ning eng asosiy qo’zgotuvchisi Fleksner shigellalari xisoblanadi, Zonne 
mikroblari 2-o’rinni egallaydi. Evropa mamlakatlarida Zonne pshgellalari, 
rivojlanayoggan mamlakatlarda esa Fleksner mikroblara kuzg’atgan kasallik hollari 
ko’p kayd etiladn.