Amaliy mashg’ulotlar materiallari amaliy mashg`ulot №1. Oqsil molekulasining aminikislota tarkibini aniqlash usullari

ELEKTROFOREZ USULI.
Bu usul buyicha oksillar elektr maydonida xar xil xarakatlanish tezligiga asoslanib fraktsiyalarga bulinadi. Filtr kogozida utkaziladigan elektroforez usuli yordamida inson kon zardobidagi oksillarni 6 fraktsiyaga ajratish mumkin. Kogozda utkaziladigan elektroforezdan tashkari xozirgi vaktda kraxmal geli, poliakrilamid va tsellyulozada oksillarni elektroforez yordamida fraktsiyalarga bulish va ajratish mumkin.
Filtr kogozi urniga yukorida kursatilgan moddalar oksil elektroforezda ishlatilgan kon zardobi oksillarini kuprok fraktsiyalarga ajratish mumkin. Masalan: kraxmal gelida 10 ta, poliakrilamid gelida 18 ta oksil fraktsiyalari olish mumkin. Elektroforez yordamida ajratilgan oksilni aniklash uchun kogoz va gellar bromfenol yoki 10 amid kora buyogi bilan va boshka oksil bilan rang beruvchi reaktivlar bilan ishlanadi.
OKSIL STRUKTURASINI URGANISH USULLARI.
Oksillarning gomogen xolda ajratib olish ularning birlamchi, ikkilamchi, uchlamchi va turtlamchi strukturasining urganishiga imkoniyat tugdiradi. Oksilning aminokislota tarkibini aniklash uchun oksili tula aminokislotalarga gidroliz kilinadi va analizatorlar yordamida aminokislotalarida tekshiriladi.
Oksilning ikkilamchi strukturasini esa izotop almashinish usuli, ulьtrabinafsha va infrakizil spektroskopi usullari yordamida aniklanadi. Bu usullar polipetid zanjirini spirallanish darajasini aniklashda imkoniyat beradi. Oksilning uchlamchi va turtlamchi strukturasi - elektron mikroskop va rengenostruktura analizi yordamida aniklanadi.
OKSILLARNING KLASSIFIKATSIYaSI VA NOMENKLATURASI.
Oksillarning tarkibi va strukturasi yetarli urganilmaganligi sababli ularning ayrim belgilariga karab, ajratib olingan manbaiga karab nomlangan. Fizik-kimeviy xossalariga, struktura va funktsiyasiga karab oksillar sinflanadi.
Oksillar kimeviy tarkibiga karab ikki katta gruppaga bulinadi.

1. 
   Oddiy oksillar.
   
2. 
   Murakkab oksillar.
   

Oddiy oksillar fakat aminokislotalardan tuzilgan buladi. Murakkab oksillar oksil va oksil bulmagan kismlardan tashkil topgandir. Oksil bulmagan kismini tuzilishiga karab murrakab oksillar nukleoproteinlar, glikoproteinlar, lipoproteinlar, xromoproteinlar, metallproteinlarga bulinadi.
Oddiy oksillarga gistonlar, protaminlar, glyutelinlar, alьbuminlar misol buladi. Xozirgi vaktda oksillar biologik funktsiyasi karab kuyidagi gruppalarga bulinadi.

1. 
   Fermentlar. Masalan: pepsin, tripsin.
   
2. 
   Transport oksillar. Masalan: kon zardobidagi alьbuminlar.
   
3. 
   Ozuka funktsiyasi bajaradigan oksillar. Masalan: tuxum alьbumin, kazein.
   
4. 
   Kiskaruvchi oksillar. Masalan: aktin, miozin.
   
5. 
   Struktura (kurilish) oksillari. Masalan: keratin, kollagen.
   
6. 
   Ximoya funktsiyasini bajaruvchi oksillar. Masalan: antitelolar, toksin.
   
7. 
   Boshkaruvchi funktsiyali oksillar. Masalan: insulin, adrenokortikotrop gormoni.
   

Oksillar molekula shakliga kuydagi guruxlarga bulinadi:

1. 
   Globulyar oksillar - suvda yaxshi eruvchan;
   
2. 
   fibrillyar - suvda erimaydigan oksillar.