Amaliy yadro fiziкasi

=^_-^Z-^;:^.;- , -¹--::. ^.. --¹-:,--- ^_ 4111 fl" ^., ltrl


^.. n l.,,

(1)

dr dr " dr , v; 1•; 1•;
Fotoe111ulsiyadagi izlar11i11g zicl1ligi tax111i11a11 yo·qotisl1la1·ga proporsio11al.

ionizatsion

4. 
   masala. Eпergiyasi I О GeV bo·lgai1 elektron \'а protoп uchur1 io­ nizatsio11 yo'qotisl1la1·11isbatlari11i balю lang .
   

Yecl1ilisl1i:
2не =⁴ N (, Е; 1

T l'" 21:'/J-p!+s
== .. 2
4п-е =N ln - -
те ² / ' ( 1 - /J )

(1)

811 holda ikkala zапа ham relya!ivistik bo'lgani uch1111. 11lami11g io­ nizatsio11 yo'qotishlari nisbati y11qoridagiga te11g .

137

Bu yerda 1 - moddaning ionizatsiya polensiali bo' li b. 11 tarlib raqa­
mi kicl1ik bo' lg an yutвvchi nю(ldalar 11сlн1111-100 cV ga teng .

_v/_·1 _ а_,,
= 10
111/'С

(2)

=,
ekaпligidan ioпizatsioп yo'qotisblar nisbatiпi topamiz:

Javob: 2.
₍ d_dE_x)_,··(d_{E_/х)

,-. -

(3)

138

MUSTAQIL YECНISH UCHUN MASALALAR

1. 
   Prep111·a1 qali11ligi osl1ganda liam, qayd qilinayotgan alfa 1шr­ lanisl1lar i111e11sivligi oshmaydigan 1·adioak1iv ¹³⁸ Ru manba qalinligini a11iqlang . Alta-zam1lar eпergiyasi 5,5 Me V. (Javo b: R = 3,3 mgl sм' ).
   
2. 
   Fotoe1n11lsiyadagi zarralai· iziнiпg oxiri nima 11chun kengayisl1i­ ni tusl 111ntiri 11g .
   
3. 
   Eleklruп va pl'Otonпi 1жliatsiya orqali yo'qotisl1lar пisbatiпi ba­ ho lang . (Jm·uh: W, :и,·1' = а,: :aJ.=111;, : 111; = З. 1 0⁶).
   
4. 
   Ha,·oda yщ;шisl1 yo'li 6 m bo'lgan elektl'Onlar oqimidan himo­ yalanish 11chu11 alun1i11iydai1 tayyo 1·lang an ek 1·ai1 qalinligiпi aniqlang. (.Jm•ol>: 3 111111).
   
5. 
   Eпergi ·as i Е ,,=5М -;В bo'lgaп a-z111·racha11iпg be1·illiydagi (А = 9, р = 1800 kg/111¹ ) mass;1\•iy va cl1iziqli y11g111·isl1i to pilsi n. ( Jai•ub : 33,5 g/111³. I H.5 mkm ).
   
6. 
   Ene1·gi yas i I MeV bo' lga n gamшa-k,·ш1tl:1r oqi111ini 1 ООО mana ka111a yti1·u"·cl1i q11yidagi y11t11vcl1i moddalш-пing qaliпligini to­ ping : 1) qo' 1·g·os h i11; 2) g1·a flit. Enc1·giyasi 1 MeV gшnma-kvant­
   

пi qo' 1·g' osl1i11 da oqiш ka111ayishi effektiv kesimi 24 Ьат. (.lavoh : x(Ph) = 8,5 ш1: х(¹²С ) = 40 sm).

7. 
   Ei·kin 1c"lektro11da fotoeffekt hщlisasi sodir bo'lшasligiпi ko'rsating.
   
8. 
   Vak11шnda gшnma-kvaпt elektro11-pozilron j11Гtiga aylaшnasli­ gini isl101 qiliпg.
   

139
NAZORAT SAVOLLARI
/. Z01:vadlangun og 'i1· z01·ralш · modlla or(fali о 'tga/1(/a цап(/ау Ja­ rayonlar sodi,· Ьо ·tadi?

2. 
   Og 'ir za,·ra/aming о 'l'lacf1a yugш·is/1 уо '/i deh (fa11day kallalikka aytilac/i?
   
3. 
   /011izatsiya (ieb qaшlay ja1·ayo11. a aytiladi?
   
4. 
   Solisl1tiг111a io11/as/11irisl1 asosicla уо '( fOlis /1 11i flla?
   
5. 
   Elek/1·011 modda o,·qali о ' /gandu energiyasini qamlay Jш·ayonlur­ ga sa,flaydi?
   
6. 
   Elektro11lar 1·G(/iatsio11 n urlanis /1/a, ·i qaщlay kallaliklar. a bog'liq Ьо 'lculi ?
   
7. 
   Gamma- ,Jn a11tlш· molkla 01·цali о ·1ga 11da 11lar11i11g i111e11si,,Jigi
   

qanday qomm ho'yiclш kamayadi?


TEST SAVOLLARI
/. /0 11i z a tsiya ja,·ay o11i (/eh ... aytilш li.
А) Neytral atom yoki molekt1lalarcla11 ionlar lюsil bo'lishga В) lonlardan nюlekulalar hosil bo'lisl1iga
С) Kimyo,•iy eleшentlardan molek11lalar hosil bo•Jisl1iga
D) Molekt11alardan atomlar hosil bo"lishiga

2. 
   0'1·tac/1a io11las/1tiris/1 asosi(/a уо ·чotish 11i11шga teng?
   

А) J ,:: J З,5- Z e J, C)J,,,13,S·AZeV
^{B)J,,,100-ZeV} D) 7"' 135 - A Z el"

2. 
   Qш1day za,-,-alш-gu zш J•adla 11ga11 ye11,gil zш·,·а/ш· deyiludi ?
   

А) Elektro11 va pozitron С) 1011 va pюlon
В) Proton va eleklюn D) Pozitron va пeytron

2. 
   Qanday za,-,-a/a,·ga zшyшl/a11ga11 og ·;,• zш-,-alar deyiladi?
   

А) Pozilron va пеуtгоп
В) P1·o ton, iоп, alfa-zaпa. t1·ito11 С) lon va proton
D) Elektron va pozi1ro11

2. 
   Zaryadlangan og 'ir zш·rа/ш· 1//odda orцali о 'fgamla aso&/11 цш1- dау jш·ayo11/ar sociir Ьо'/adi?
   

140
А) Pr-otonlarniпg p.ircl1alar1isl1i

В) ModD) PoLitron va neyt.-oпlar lюsil bo'ladi

2. 
   Zшyadla11ga11 ycngil zшп1/ш· mod(/a oгqali о'tganda asosa11 qanda\¹ jarayonlar sodir [,о '/шli?
   

А) Pozi11·011 va пeytroпlar· hosil Jю·tadi
В) Modda atomlariпng uyg·onisl1 va ioпizatsiyajarayoni
С) l011iza1siya jarayoпi
D) Modda a10111lar·iпнg uyg·onishi, io11izatsiya va r·adiatsion nurla­ nisl1lar jarayo11i

2. 
   So/isl11in11a iu11lasl1tirish asмidu уо'qotis/1 qm1day ka11aliklm-ga hug'liq Ьо 'lacli!
   

А) M11l1itdagi elektroпlar ko11sentratsiyasiga. zai·ran ing tezligi va zaryadiga
В) M11l1i1dagi elek 11·o nlar kor1se11tratsiyasiga
С) Mul1itdagi ato111lш· zaryadiga va di ff"uz iya koeffitsie11tiga
D) Muhitni11g lшro1·ati va massasiga

2. 
   Zmтalamiщunullildagi yuugш·is/1 уо'/i del, ... ayliladi. А) Zaiтaning 111ul1itda to·xtag11ncha bosib o'tgan yo•Jiga; В) Za1тaпi11g 111ul1i1da ikki 111а11а bosib o'tgan yo'liga;
   

С) Zan·ar1i11g 11111l1itda e11e1·giyasi ikki marta ka111ayguncha bosib o'tgan yo ' liga:
D) Za1тaning 111ul1itdщ1 1asl1qarida bosib o·tgan yo•Jiga

2. 
   Zaп-uning muhildagi уо'lining 11z11nligi (fШl(fay ka11alikka bog'liq Ьо'ladi!
   

А) Zaп·a11i11g l1aj111iga