Amaliyoti hisoboti

Chumolilar (
lotincha
: Formicidae) 
— 
pardaqanotlilar 
turkumiga mansub 
hasharotlar oilasi. 1 va 2-qorin 
boʻgʻimlari ingichkalashib, koʻkrak bilan 
qoʻshiladigan poyachani hosil qiladi. Boshi katta, jagʻlari kuchli rivojlangan 
(kemiruvchi 
ogʻiz organlari). Chumolilar jamoa (oila) boʻlib yashaydi. 
Chumolilar oilasi bir necha ming, hatto millionlab individlardan tarkib 
topgan. Oilada ko
ʻp minglab ishchi Chumolilar, qanotli oʻnlab erkaklari va

---

bir necha ona chumoli 
boʻladi. Erkak chumolilar faqat koʻpayish davrida 
paydo 
boʻlib, urugʻlanishdan soʻng oʻlib ketadi. Ishchi chumolilar jinsiy 
organlari rivojlanmagan 
urgʻochilardan iborat. Ona chumolilar urchish 
davrida paydo 
boʻladi; urchishdan soʻng qanotini tashlab, tuxum qoʻya 
boshlaydi, 20 yilgacha yashaydi. Ishchi chumolilar oilani oziq bilan 
taʼminlaydi, uyani qoʻriqlaydi (navkarlar) yoki suyuq zaxira oziqni 
saklaydigan asalli bochkachalar hosil qiladi va boshqa vazifalarni bajaradi. 
Chumolining yuragi orqa tomonda cho'zilgan mushak naychasi bilan ifodalanadi. 
Ushbu naycha gemolimfani - qon vazifasini bajaradigan rangsiz suyuqlikni 
pompalaydi. 

Markaziy asab tizimi bir nechta nerv tugunlari bilan tana bo'ylab cho'zilgan qorin 
bo'shlig'i nerv zanjiri bilan ifodalanadi. Supraqizilo'ngach ganglion asab 
tizimining asosiy tarkibiy qismidir - bu chumolining miyasi, unda vaqtinchalik 
aloqalar hosil bo'ladi. 

Nafas olish tizimi - traxeya, u tashqi tomondan spirakullar (stigmalar) bilan 
ochiladi. 

Chumolilarning ikkita ko'zlari bor: murakkab va oddiy. Fasetli linzalar harakatni 
ajrata oladigan ko'plab linzalardan iborat. birinchi uchlik 
oddiy ko'zlar
. Ular 
yorug'likni, polarizatsiyani aniqlaydi. Er osti vakillari butunlay ko'r bo'lishi 
mumkin.

---