Amerika Qo’shma Shtatlari

Yevropa yo'li — ijtimoiy muammolarni ijtimoiy islohotlar yo'li bilan hal etish yo'li. Amerika yo'li esa tadbirkorlik faoliyatmi yanada o'stirish orqali mulkdorlarni yanada boyitish va bu boylikning bir qismini ijtimoiy muammolarni hal etishga sarflash yo'li edi. Bu hodisa tarixda «yangi ijtimoiy falsafa*, deb nom olgan.

• 
  Yevropa yo'li — ijtimoiy muammolarni ijtimoiy islohotlar yo'li bilan hal etish yo'li. Amerika yo'li esa tadbirkorlik faoliyatmi yanada o'stirish orqali mulkdorlarni yanada boyitish va bu boylikning bir qismini ijtimoiy muammolarni hal etishga sarflash yo'li edi. Bu hodisa tarixda «yangi ijtimoiy falsafa*, deb nom olgan.
  
• 
  AQSHda yangi ijtimoiy falsafa hayotda ma'lum darajada o'z ifodasini (opdi. 20-yillar oxirida avtomobillar soni 28 mln ni tashkil etdi. Bu — Amerika deyarli har bir oila avtomobilga egalik qilishi imkoniyatini qo'lga kiritdi, degani edi. Boshqa iste'mol tovarlari ham ko'plab ishlab chiqarildi. Tovarlarni kreditga sotish keng yo'lga qo'yildi. Bu esa ishlab chiqarishning yanada o'sishiga olib keldi. Mamlakat to'Ia teiefonlashtirildi.
  
• 
  Biroq bu aytilganlar Amerika jamiyatida muammolar tugatildi, degani emas edi. Xususan, 1928-yilda jamiyalda ishsiziar soni 3 mln kishini tashkil etdi. Qishloq xo'jaligi og'ir ahvolda qoldi. 1920— 1930-yillarda fermer xo'jaUklari soni kamaydi. Ularning qarzi 15 mlrd dollarga yetdi. Buning asosiy sababi mamlakatda qishloq xo'jalik mahsulotlari asosan chel davlatlardan keltirilishi edi.
  

30-yillarda Iqtisodiy ahvoli

• 
  AQSHdek qudratli rivojlangan davlat ham iqtisodiy inqirozni chetlab o'ta olmadi. 1929-yilning kuzida AQSHda iqtisodiy inqiroz boshlandi. Bu inqiroz boshqa davlatlarga ham keng yoyildi va u jahon iqtisodiy inqiroziga aylandi. Inqirozga ortiqcha ishlab chiqarish sabab bo'ldi. Iqtisodiy inqiroz AQSH uchun eng ko'p talafot keltirdi. Shuning uchun ham u “Buyuk depressiya” deb nom oldi. Chunonchi, inqiroz tufayii AQSHda sanoat ishlab chiqarishi deyarli 50 foizga qisqardi. 10 ming bank sindi. 130 mingga yaqin savdo va sanoat firmalari bankrot bo'ldi. Ishlab chiqarilgan tovarlar sotilmay qoldi. Natijada ular yo'q qilina boshlandi. Ishchilarga to'lab kelinayotgan yillik ish haqining umumiy summasi 15 mlrd dollardan 6 mlrd dollarga tushib qoldi. 1933-yilning boshida mamlakatda ishsizlar soni 17 mln kishini tashkil etdi. Bu AQSH tarixida cng yuqori ko'rsatkich edi. Mamlakatda ishsizlikni sug'urtalash haqida qonun yo'q edi. Natijada ochdan o'lish hollar! ham yuz berdi. Inqiroz AQSH qishloq xo'jaligi uchun ham ayanchli bo'ldi. Xarid narxining pasayishi fermer xo'jaliklarini halokat yoqasiga olib keldi.
  
• 
  Prezident Guver (1928—1932) hukumat korxonalari sinishining olditii ofish maqsadida 3,5 mlrd dollarlik kapitalga ega bo'lgan moliyaviy qayta qurish korporatsiyasini tashkil eldi. Hukumat Federal fermer kengashiga 500 mln dollar mablag' ajratdi. Uning maqsadi tovarlarning bozordagi nar-xini tushirmasdan saqlashni ta'minlash edi. Biroq bu tadbirlar yetarli samara bermadi.
  
• 
  “Buyuk depressiya” ommaviy stachka harakalining boshlanishiga sabab bo'ldi. Ishsizlar Vashington shahriga yurish boshladilar. Bu yurishlar «ochlar yurish]ari» deb nom oldi. Hukumat ommaviy harakatlarni shafqatsizlik bilan bostirdi.