Anadolu Sohbet Gelenekleri ve Yaren Bildiriler

Kaynak Şahıslar  
(K.Ş:1)  Mehmet  ALTIN:  Kırşehir  1943  doğumlu.  Lise  mezunu,  İş 
adamı. 20 yıldır Kırşehir Ahi Meclisi Üyesi. 
(K.Ş:2)  Bilgehan  ALTAŞ:  Kırşehir  1969  doğumlu.  Hukuk  fak. 
mezunu, Avukat. 20 yıldır Kırşehir Ahi Meclisi Üyesi. 
(K.Ş:3)  Kâzım  CEYLAN:  Kırşehir/  Kaman  1953  doğumlu.  Yüksek 
lisans  mezunu,  Ahi  Evran  Üniv.  Eğt.  Fak.  Öğr.  Gör.,  Ahilik  Kültürü 
Araştırma  Uygulama  Merkezi  Müdürü,  20  yıldır  Kırşehir  Ahi  Meclisi 
Üyesi.  
(K.Ş:4)  Ömer  ÇETİNER:  Kırşehir/  Mucur  1957  doğumlu.  Makine 
Müh.,    İş  adamı,  Müh.  Fak.  mezunu,  Seyfe  Çevre  ve  Ekoloji  Derneği 
Başkanı, 15 yıldır Kırşehir Ahi Meclisi Üyesi. 
(K.Ş:5) Nurettin DELİBAŞ: Kırşehir 1956 doğumlu. Esnaf, İkt. Tic. 
İlimler Akademisi mezunu. Esnaf, 2 yıldır Kırşehir Ahi Meclisi Üyesi. 
(K.Ş:6)  Hasan  ERASLAN:  Kırşehir/  1957  doğumlu.    Eğitim  Fak. 
Mezunu, İş adamı, 20 yıldır Kırşehir Ahi Meclisi Üyesi. 
(K.Ş:7)  İsmail  ERASLAN:  Kırşehir/  1959  doğumlu.  İlahiyat 
mezunu, Esnaf, araştırmacı, yazar.  5 yıldır Kırşehir Ahi Meclisi Üyesi. 
(K.Ş:8)  Mustafa  GÖKGÜL:  Yozgat/  1955  doğumlu.  Eğt.  Fak. 
Mezunu.    Kültür  ve  Turizm  Bakanlığı  uzmanı,  16  yıldır  Kırşehir  Ahi 
Meclisi Üyesi. 
(K.Ş:9) Burhan GÜNGÖR: Kırşehir/ Merkez 1950 doğumlu, İletişim 
Fak. Mezunu, Ahi Evran Üniv. Emekli öğretim görevlisi. 13 yıldır Kırşehir 
Ahi Meclisi Üyesi. 
(K.Ş:10)  Erdal  GÜRSOY:  Kırşehir/  Merkez  1971  doğumlu,  Hukuk 
Fak. Mezunu, Avukat.  12 yıldır Kırşehir Ahi Meclisi Üyesi. 
(K.Ş:11) Gökhan MARAŞ: Kırşehir/ Kaman 1950 doğumlu, Hukuk 
Fak. Mezunu, Avukat. Eski Kültür Bakanlarından. 12 yıldır Kırşehir Ahi 
Meclisi Üyesi.  
(K.Ş:12) Uğur SELÇUK: Kırşehir/ Mucur 1960 doğumlu. Müh. Fak. 
Mezunu, Mimar. Serbest çalışıyor. 20 yıldır Kırşehir Ahi Meclisi Üyesi.  

269
 
 
(K.Ş:13) Erol  SEYFELİ: Kırşehir 1941 doğumlu. Doktora  mezunu, 
Emekli Prof. Dr. 8 yıldır Kırşehir Ahi Meclisi Üyesi. 
(K.Ş-14)  Yaşar  SULU:  Kırşehir  1964  doğumlu.  İşletme  Fak. 
Mezunu,  Kırşehir  Belediye  Başkan  Yardımcısı,  5  yıldır  Kırşehir  Ahi 
Meclisi Üyesi. 
(K.Ş:15)  Cengiz  ŞAHİN:  Kırşehir/  Mucur  1967  doğumlu.  Doktora 
Mezunu.  Doç.  Dr.  Ahi  Evran  Üniv.  Öğr.  Üyesi.  17  yıldır  Kırşehir  Ahi 
Meclisi Üyesi. 
(K.Ş:16)  Hayati  ŞAHİN:  Kırşehir/  Mucur  1954  doğumlu.  Lisans 
Mezunu. Ahi Evran Üniv. Öğr. Gör. 12 yıldır Kırşehir Ahi Meclisi Üyesi. 
(K.Ş:17)  Halil  İbrahim  OFLAZ:  Kırşehir  1968  doğumlu.  MYO 
önlisans  Mezunu.  Makine  Teknikeri.  Kızılay  Kırşehir  Şubesi  Başkanı,  7 
yıldır Kırşehir Ahi Meclisi Üyesi. 
(K.Ş:18)  Mustafa  ÖNAL:  Kırşehir/  Akçakent  1958  doğumlu. 
Doktora  Mezunu,  Doç.  Dr.,  Ahi  Evran  Üniv.  Öğretim  Üyesi.  7  yıldır 
Kırşehir Ahi Meclisi Üyesi. 
(K.Ş:19)  Yaşar  ÖZÜÇETİN:  Konya  1967  doğumlu.    Doktora 
mezunu,  Prof. Dr., Ahi Evran Üniv. Öğretim Üyesi. 4 yıldır Kırşehir Ahi 
Meclisi Üyesi. 
(K.Ş:20)  İsmet  TEKİNASLAN:  Kırşehir/  Kaman  1953  doğumlu, 
Müh. Fak. Mezunu, Emekli Y. Maden Müh., 5 yıldır Kırşehir Ahi Meclisi 
Üyesi. 

270
 
 
KANUNİ’NİN MECLİSLERİNDE EDEBΠSOHBETLER 
 
Fatih SONA

 
 
Öz 
Yâren  meclislerinde  önemli  unsurlardan  birisi  de  sohbettir.  Bu 
meclislerde  türkü,  mani,  bilmece  ve  tekerleme  söylenir.  Karşılıklı  olarak 
sohbetler  edilir.  Halk  Edebiyatı  ürünü  sayılan  bu  kültürün  Klasik  Türk 
Edebiyatı’nda  benzerleri  olduğu  görülmektedir.  Osmanlı  Devleti’nde 
padişahlar,  ilim  adamları  ve  sanatçıları  korumuş,  onlara  destek  vermişlerdir. 
Belli  zamanlarda  topladıkları  ulema  ve  şehzade  meclislerinde  hakem 
olmuşlardır.  Bu  padişahlardan  Kanuni  Sultan  Süleyman  Osmanlı 
İmparatorluğu’nda  46  yıl  ülkeyi  yönetmiştir.  Osmanlı  İmparatorluğu  Kanuni 
Sultan  Süleyman’la  altın  devrini  yaşamış,  edebiyat,  mimari,  tıp,  astronomi  ve 
diğer  sanatlarda  zirveye  çıkmıştır.  Bu  dönem  Türk  Edebiyatı  yönünden 
muhteşem  bir  devirdir.  İlim  ve  sanat  İstanbul,  Edirne,  Bursa,  Bağdat  örneği 
büyük şehirlerde gelişmekle kalmamış, en kenar şehirlerde bile gelişme imkânı 
bulmuştur.  
Kanuni  Sultan  Süleyman  döneminde  eli  kalem  tutan,  şiirle  meşgul  olan 
her bir kimse padişahın gözüne girebilmek için İstanbul’a gelip onun meclisine 
girmeye  çalışmıştır.  Sarayda  ve  büyük  konaklarda  ilim  ve  şiir  üzerine 
tartışmalar  yapılmış,  herkes  iktidarına  göre  bu  meclislerde  yer  almış,  şairler 
eserlerini ortaya koymuşlar, değerine göre de yardım görmüşlerdir. Biz de bu 
bildiride  Kanuni  Sultan  Süleyman’ın  meclislerinde  oluşan  edebî  sohbetlerden 
örnekler vermeye çalışmaktayız.
 
 
Yâren  meclislerinde  önemli  unsurlardan  birisi  de  sohbettir.  Bu 
meclislerde  zarâfet,  sohbet  âdâbı,  kardeşlik  öğretilmektedir.  Bu 
meclisler genel olarak 20-25 kişiden oluşmakta; cuma veya salı geceleri 
yapılmaktadır.  Meclislerde  türkü,  mani,  bilmece  ve  tekerleme 
söylenmekte;  karşılıklı  olarak  sohbetler  edilmektedir.  Bu  meclisten 
atılmak,  memleketten  sürülmek  derecesinde  bir  cezadır  (Üçok,  2002: 
44-49).  Halk  edebiyatı  ürünü  sayılan  olan  bu  kültürün  Klasik  Türk 
Edebiyatı’nda benzerleri olduğu görülmektedir. 
Osmanlı  Devleti’nde  padişahlar,  ilim  adamları  ve  sanatçıları 
korumuş,  onlara  destek  vermişlerdir.  Belli  zamanlarda  topladıkları 
                                                           

 Yrd. Doç. Dr., Çankırı Karatekin Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı 
Bölümü.
 

271
 
 
ulema  ve  şehzade  meclislerinde  hakem  olmuşlardır.  Zira  onlar, 
şehzadelik  döneminde  seçkin  hocalardan  dersler  almışlardı.  II. 
Murad’dan  beri  sultanlar,  şiirlerini  toplayan  birer  divan  tertip  edecek 
kadar  şairlik  yeteneğini  kazanmışlardı  (İnalcık,  2003:  15).  Osmanlı 
Padişahları, Türk dilinin gelişmesinde çok büyük rol oynamışlardır. Şair 
ve bilim adamlarıyla sıkı bir ilişki içinde olmuşlardır. Bunun en önemli 
sebebi  imparatorluğun  bilgi  ve  kültür  seviyesini  yükseltmektir  (Kut, 
2000: 161).  
Bu  padişahlardan  Kanuni  Sultan  Süleyman  1520  ile  1566  yılları 
arasında  Osmanlı  İmparatorluğu’nda  saltanat  sürmüş,  tarih  boyunca 
devletin  en  güçlü  hükümdarlarından  biri  olmuştur.  Osmanlı 
İmparatorluğu  Kanuni  Sultan  Süleyman’la  altın  devrini  yaşamış, 
edebiyat,  mimari,  tıp,  astronomi  ve  diğer  alanlarda  zirveye  çıkmıştır 
(Kut,  2000:  169).  Bu  dönem  Türk  Edebiyatı  yönünden  muhteşem  bir 
devirdir.  İlim  ve  sanat  İstanbul,  Edirne,  Bursa,  Bağdat  örneği  büyük 
şehirlerde gelişmekle kalmamış, en kenar şehirlerde bile gelişme imkânı 
bulmuş;  ilim,  fikir,  sanat,  edebiyat  ve  kültür  hayatında  bütün  ülke 
civarında  bir  canlılık  ve  hareket  meydana  gelmiştir  (Çelebioğlu,  1998: 
187). 
Latîfî’ye  göre  Kanuni  Sultan  Süleyman,  zamanının  İskender’i  ve 
devranın  Kahraman’ı  gibidir.  Bunun  yanında  ikinci  Süleyman  gibidir. 
Cihanın  sultanları  onun  kulları  yerinde  sayılır  ve  devletli  hümâ  kuşu 
onun kanadıyla uçar: 
“Hazret-i Sultân Süleymân Hân ki İskender-i zamân ve Kahramân-ı 
devrândur esnâ-i selâtînde Süleymân-ı sânî ve İskender-i düvum ve hâkân-
ı  havâkîn-i  evreng-i  heftümdür.  Bir  mefhar-i  selâtîndür  cihân  Hüsrevleri 
bendeleri bölüginden geçer ve hümâ-yı hümâyûn-ı devlet anun kanadıyla 
uçar” (Canım, 2000: 151-152).  
Sehî Bey, Kanuni Sultan Süleyman’a yazmış olduğu kasidede onun 
fakirleri  ve  zayıfları  koruduğunu;  ayrıca  şairleri  dinlediğini  ve  takdir 
ettiğini söyler: 
Ganî eyler atâsı her fakîri 
Olur herbir za’îfin dest-gîri 
 
Kime kim bir kez etse medh ü ihsân 
Bağışlar ana hep dünyâ harâcın  (Kut, 1978: 82) 
 

272
 
 
Âşık  Çelebi,  Sultan  Süleyman’ı  şairlere,  ilim  sahiplerine  en  çok 
bağışta bulunan padişah olarak zikreder. Arap ve İran şairleri, bilginleri 
onun  yanına  iltica  etmişlerdir.  Ona  kasideler  sunup  övgüler 
sunmuşlardır.  Buna  karşılık  Sultan Süleyman  da  onların  bu  övgülerine 
karşılıksız  kalmaz  ve  her  birine  yetenekleri  ölçüsünde  caizeler  verir. 
Neredeyse her âşıkâne bir beyte bir dinar vermiştir:  
“Mezkûr şâhlarla Arab u Acem’in şu’arâsı ve her fenden behremend 
olan  ehl-i  marifet  ve  erbâb-ı  kemâlün  ezkiyâsı  âsitânına  ilticâ  eylediler. 
Fasl-ı  bahârda  gonce-i  gül-i  sûrî  ve  gonce-i  zanbak  gibi  al  u  sepîd 
kağıtlarla  reh-güzârına  rebî’iyye  kasîdeler  gönderdiler.  Dest-i  direm-
pâşından  feyz  olan  câizeler  ile  destâr  u  girîbânları  şöyle  pür  oldu  ki 
görenler gülistân seyrin idüp gül ü bâdâm nisâr olmış sanurlar idi. Her biri 
meddâhları  zümresine  dâhil  ve  ulûfe  sâlyânelerine  vâsıl  olmak  için  şi’ri 
pîşe  ve  medh-i  sultânı  endîşe  edinürlerdi.  Herkese  be-resm-i  isti’dâd  ve 
ber-vefk-ı tarîk-i ma’hûd ve nehc-i mu’tâd mansıben ve mâlen ve hâlen ve 
me’âlen iltifâtlar buyurdular ve nevâzişlere ve sitayişlere revâ gördüler.  
Lâ-cerem  niçeler  terbiyetlerine  mukârin  oldular  ve  herbirine  avn-i 
inâyetleri  ile  mu’âvin  oldular.  Kazâ  ve  dirâset  ve  tertîb-i  kifâf-ı  ma’işet 
vazîfe  ve  ulûfe  ve  sâlyâne-i  ma’rûfa  ihsân  ettiler.  Ol  pâdşâhın  niçe  fevrî 
ihsânı  olmuştur  ki  her  beyt-i  âşıkâneye  bir  dinar  düşmek  sad-çendân 
olmışdur” (Kılıç, 2010: 207-209). 
Kanuni Sultan Süleyman döneminde eli kalem tutan, şiirle meşgul 
olan  her  bir  kimse  padişahın  gözüne  girebilmek  için  İstanbul’a  gelip 
onun meclisine girmeye çalışırdı. Böylece İstanbul, kısa zamanda büyük 
şair  ve  sanatkârların  yetiştiği  bir  merkez  haline  geldi.  Bu  gelişmede 
padişahın  etrafında  sadrazamdan  başlayarak  devlet  büyüklerinin 
edebiyatla  uğraşmaları  ve  uğraşanları  da  korumalarının  büyük  etkisi 
oldu.  Kanuni’nin  damadı  İbrahim  Paşa,  Defterdar  İskender  Çelebi, 
Nişancı  Celâl-zâde  Mustafa  Çelebi,  Seydi  Ali  Reis,  Kemalpaşazâde, 
Kazasker  Kadri  Efendi  gibi  şahsiyetlerin  konakları  hüner  sahiplerinin 
sığınağı  halindeydi.  Sarayda  ve  büyük  konaklarda  ilim  ve  şiir  üzerine 
tartışmalar  yapılır,  herkes  iktidarına  göre  bu  meclislerde  yer  alır,  her 
şair eserini ortaya koyar, değerine göre de yardım görür, himaye edilirdi 
(İpekten, 1996: 82).  
Kanuni Sultan Süleyman, Zigetvar’a giderken Ebussuud Efendi’ye 
kendi  el  yazısıyla  bir  mektup  yazmıştır.  Bu  mektupta  Kanuni  şöyle 
demektedir: 
“Hâlde hâldaşum, sinde sindaşum, ahiret karındaşum, tarik-i Hak’da 
yoldaşum  Molla  Ebussuud  Hazretlerine  duâ-i  bî-had  iblâğından  sonra 

273
 
 
nedür  hâlinüz  ve  nicedür  mizâc-ı  lâzımu’l-imtizâcınuz?  Bende-i  Hudâ, 
Süleymân-ı bî-riyâ” (Ak, 1987: 3). 
Bu  mektup  onun  ilim  adamlarına  verdiği  değeri,  kıymeti 
göstermesi bakımından önemlidir. Kanuni, Hudâ’nın kulu ve gösterişsiz 
Süleyman olarak imzasını atmıştır.  
Bütün  saltanatı  süresince  herkese  iktidarı  ve  kabiliyeti 
derecesinde  vazifeler  verip  yükselten,  adam  seçmekte  başarılı  olan 
Kanuni  Sultan  Süleyman,  iyi  ve  kötü  şiiri  ayırabilecek  bir  edebî  zevke 
sahipti  (İpekten,  1986:  84).  Kanuni  Sultan  Süleyman’ın  meclislerinde 
başköşeye  oturan  şairler  vardır.  Bunlardan  birisi  Hayâlî  Bey’dir.  Onun 
meclisine  ilk  girdiğinde  utangaçlığından  susar.  Neden  konuşmadığı 
kendisine sorulduğunda  
Bir bezm-i hâsa mahrem olupdur Hayâlî kim 
Açılmaz anda gonce-i cennet hicâbdan 
   
 
 
 
(Hayâlî Bey Divanı, G.423/9) 
 
demiştir. Daha sonra padişaha sunduğu kaside ve gazellerle onun 
lutfuna sahip olmuştur.  
Padişahın  yakın  dostluğunu  kazanan  şaire  yapılan  ihsanları 
tezkire sahipleri anlata anlata bitiremez (Kurnaz, 1996: 21). Hatta Âşık 
Çelebi’ye  göre  Hayalî  Bey,  onun  elinden  yem  yiyen  bir  şahin  idi  ve 
Kanuni  şiir  yazdığı  zaman  ona  okurdu  (Kılıç,  2010:  1548).  Hayâlî  Bey, 
Kanuni  Sultan  Süleyman’a  çeşitli  kasideler  ve  gazeller  sunmasının 
yanında onun iki gazelini tahmis etmiştir. Bu, onun şiirini takdir ettiğini 
göstermesi  bakımından  önemlidir.  İlk  tahmisin  bir  ve  beşinci  bendleri 
şöyledir: 
Âfiyetden çeksin el yâr-ı vefâdâr isteyen 
Kûy-ı aşka gelmesin nâmûs ile âr isteyen 
Sînesin pür-dâğ eder bir lâle ruhsâr isteyen 
Kan yutarsa ta’n değil la’l-i leb-i yâr isteyen 
Cân verir bu yolda bir zülf-i siyeh-kâr isteyen 
 
Gam nedîmindir Hayâlî kalbini mesrûr tut 
Zâhirin vîrâne eyle bâtının ma’mûr tut 
Salsa pertev cismine bâr-ı muhabbet nûr tut 
Bî-vefâ yârin Muhibbî cevrini ma’zûr tut 
Yârsız kalır cihânda aybsız yâr isteyen 
   
 
(Hayâlî Bey Divanı, 73) 

274
 
 
İlk  bendde  Kanuni’ye  göre  yârin  kırmızı  dudaklarını  isteyen  kan 
yutarsa  ayıplanmaz;  sevgilinin  siyah  saçını  isteyen  bu  yolda  canını 
verecektir. Buna karşılık Hayâlî Bey ise vefadar yâr isteyenin âfiyetten el 
çekmesini,  namus  ile  utanmayı  bırakmak  istemeyenin  aşk  vadisine 
gelmemesini  istemekte,  lale  yanaklı  sevgili  isteyenin  sinesini  yara  ile 
doldurduğunu  söylemektedir.  Son  bendde  Muhibbî  yani  Kanuni, 
sevgilisinin  azarını,  cevr  etmesini  hoş  görmektedir.  Zira  ayıpsız  sevgili 
isteyen  sevgilisiz  kalmaktadır.  Hayâlî  Bey  ise  kalbini  hoş  tutmaktadır, 
ızdırap,  sıkıntı  onun  arkadaşıdır.  O,  dışını  virane  eylemiş;  içini  ise  şen 
tutmuştur.    
Hayâlî  Bey’in  Kanuni’ye  yazdığı  ikinci  tahmisin  ilk  ve  altıncı 
bendleri şöyledir: 
Husrevâ kûyun gedâsı tâc-ı hakan istemez 
Olmağa taht-ı sa’âdette Süleymân istemez 
İns ü cin emrine cümle bende fermân istemez 
İhtiyâr-ı fakr eden dergâh-ı dîvân istemez 
Zâd-ı gamdan özge hergiz kendine nân istemez 
 
Bâde-i aşkı içip deryâ gibi cûş eyleyen 
Ey Hayâlî anın ile hâtırın hoş eyleyen 
Cür’a-i cândan çekip ten câmını boş eyleyen 
Ey Muhibbî yâr elinden bir kadeh nûş eyleyen 
Ger ölürse Hızr elinden âb-ı hayvân istemez 
   
 
 
 
(Hâyalî Bey Divanı, 78-79) 
 
Bu tahmisin ilk bendinde Kanuni, fakirliği kendisine âdet edinenin 
divan dergâhını istemeyeceğini, gam azığından başka kendisine ekmek 
istemeyeceğini  söylemektedir.  Hayâlî  Bey’e  göre  sevgilinin  bulunduğu 
yerin dilencisi padişahlık tâcı istemez. Saadet tahtında olmaya Süleyman 
olmak istemez. Son bendde Muhibbi’ye göre sevgilinin elinden bir kadeh 
içen  Hızır  elinden  ölümsüzlük  istemez.  Zira  sevgilinin  kadehi  o  kadar 
değerlidir. Hayâlî Bey’e göre aşk kadehini içip derya gibi coşan, onun ile 
hatırını  hoş  eyleyen,  can  kadehini  çekip  ten  câmını  boş  eyleyen  Hızır 
elinden âb-ı hayvan istemez. Bu tahmislerde şair, ayrıca Kanuni Sultan 
Süleyman’a  insanların  ve  cinlerin  kul  olduğunu,  onun  gibi  bir  sultana 
hizmet etmenin büyük bir lütuf olduğunu söylemektedir. 
Hayâlî  Bey’in  yanında,  Kanuni  Sultan  Süleyman’ın  meclislerinde 
Bâkî’nin  ayrı  bir  yeri  vardır.  Kanuni,  onu  korumasını  ve  kıymet 
vermesini kendisini memnun eden olaylardan biri olarak görür: 

275
 
 
“Merhûm  ve  mağfurun-leh  Sultân  Süleymân  Han  aleyhi’r-rahmetü 
ve’l-gufrân  hazretleri,  merhûm  Mîr-âhûr  Ferhâd  Ağa’dan  dahi  hak 
istimâ’umdur ki Pâdişâhlığumun birkaç yerinde hazz-ı vâfirüm vardır, biri 
de Abdülbâkî Efendi gibi bir tâb-ı pâk ve cevâhir-zâtı bulup çıkarup, kadr 
u kıymet virdüğümdür dirler imiş” (İpşirli, 1999: 858).   
Kanuni  Sultan  Süleyman,  Bâkî’ye  şiirlerini  gönderip  onun 
fikirlerini  alırdı  (Halman,  1987:  19).  Bâkî,  Kanuni  Sultan  Süleyman’ın 
“Eğrilik olsa aceb mi kâfîri mihraba” mısrasının bulunduğu gazele nazire 
yazmıştır. Bundan bir mektubunda bahsetmektedir. Şaire göre bu beyit 
yüksek  seviyede  şairlik  yeteneğinin  ürünüdür  ve  ona  nazire  söylemek 
mümkün değildir. Yenilen oyuna doymaz atasözüyle bu durumu açıklar 
(Şen, 2006: 185-186). 
Bâkî,  Kanuni  Sultan  Süleyman’ın  en  meşhur  gazellerinden  biri 
olan sağlıkla ilgili gazelini tahmis etmiştir. Bu tahmisin birinci ve beşinci 
bendleri şöyledir: 
Câme-i sıhhat Hudâ’dan halka bir hil’at gibi 
Bir libâs-ı fâhir olmaz cisme ol kisvet gibi 
Var iken baht u sa’âdet kuvvet ü kudret gibi 
Halk içinde mu’teber bir nesne yok devlet gibi 
Olmaya devlet cihânda bir nefes sıhhat gibi 
 
Menzil-i âsâyiş-i ukbâya istersen vüsûl 
Hubb-i dünyâdan ferâgat gibi olmaz toğrı yol 
Şâd-mân erbâb-ı uzletdür hemân Bâkî melûl 
Ger huzûr itmek dilersen ey Muhibbî fâriğ ol 
Olmaya vahdet makâmı gûşe-i uzlet gibi 
   
 
 
(Bâkî Divanı, 90-91) 
 
Bâkî, bu tahmisi ile padişahın gazelini beğendiğini göstermektedir. 
O  da  Kanuni  gibi  sağlığın  Allahu  Teala’nın  insanlara  vermiş  olduğu 
büyük  bir  nimet  olduğunu  ve  dünyaya  bağlanmanın  doğru  olmadığını 
söylemekte; padişahın görüşlerini desteklemektedir. 
O dönemde meşhur olup Kanuni Sultan Süleyman’ın meclislerine 
giren  şairlerden  biri  de  Taşlıcalı  Yahyâ  Bey’dir.  Onunla  birlikte  İran 
Seferine çıktığında  
Çekelüm gün gibi ak sancak ile şarka çeri 
Kara topraga karalum kıralum surh-seri 
 

276
 
 
Bana olaydı Hayâlîye olan rağbetler 
Hak bilür sihr-i halâl eyler idüm şi’r-i teri 
Ben erenler nacağıyam ol ışıklar teberi 
Ben savaş güni çeriyüm o hemân cerde ceri  
 
beyitleriyle Hayâlî Bey’e edilen rağbetlerin kendisine edilmediğini 
söylemiştir.  Bunun  üzerine  Ebu  Eyüp  Ensari  Vakfı’na  sonra  da  Sultan 
Bayezid  vakıfları  mütevelliliği  kendisine  verilmiştir  (Sungurhan,  2009: 
443-444). 
Taşlıcalı  Yahya  Bey,  Kanuni  Sultan  Süleyman’ın  sağlıkla  ilgili 
gazelini ta’şir etmiştir. Bu ta’şirin ilk ve beşinci bendi şudur: 
Hasta olmak gûş-mâl-i Hazret-i İzzet gibi 
Her kişinün yalımın alçak ider gurbet gibi 
Degme bir kimse göre gelmez refâhiyyet gibi 
Nâleler gûyâ derây-ı rıhlet-i râhat gibi 
Dâr-ı dünyâ cây-ı fürkat menzil-i mihnet gibi 
Devlet-i bir âlet-i hengâme-i zahmet gibi 
Sağlığun bünyâdı yok âyînede sûret gibi 
Matla’ı şâh-ı cihânun maşrık-ı hikmet gibi 
Halk içinde mu’teber bir nesne yok devlet gibi 
Olmaya devlet cihânda bir nefes sıhhat gibi 
 
Medd-i bi’smillâh gibi eyle var Allâha yol 
Kol kanad olsun sana havf ü recâsı sağ u sol 
Mâyil-i asl-ı usûl ol mâyil-i asl-ı usûl 
Lâyık-ı vasl-ı habîb it kendüni kıble’l-vüsûl 
Hâtırunı eyle vahdet-hâne-i rây-ı Resûl 
Maksad-ı aksâyı gözle menzil-i maksûdı bul 
Vây eger dünyâna meşgûl eyler ise nefs-i gûl 
Olagör Yahyâ gibi bir mürşid-i ma’kûle kul 
Ger huzûr itmek dilersen ey Muhibbî fâriğ ol 
Olmaya vahdet makâmı gûşe-i uzlet gibi 
   
 
(Yahyâ Bey Divanı, 172-174) 
 
Yahya Bey, Kanuni Sultan Süleyman’ın gazelini ta’şir ederek onun 
şiirini  beğendiğini  göstermiştir.  Kanuni  Sultan  Süleyman’ın  uzlet 
köşesine  çekilip  vahdeti  aradığını  gördüğümüz  beytine  karşılık  Yahyâ 
Bey de Allâh’a gitmek istemekte, bir mürşide kul olmak istemektedir. 

277
 
 
Kanuni  Sultan  Süleyman,  kendisi  de  iyi  bir  şair  olduğundan  iyi 
şiirle kötü şiiri ayırabilirdi. Gubârî, bunlardan biriydi. Şehnâme yazdığını 
iddia  etmiş,  bunun  üzerine  Kanuni’nin  meclisinde  onun  ve  diğer 
şairlerin  şiirleri  karşılaştırılmış;  şiirlerinin  hali  beğenilmemiş,  hatta 
ateşe veya denize atılmıştır.  
“Pad-şâh-ı  hikmetgîş-i  ü  âkıbet-endîş  Şeh-nâmesin  gördi,  ayârın 
bilüp  tedbîr-i  hekîmâne  buyurdı  gayrun  eş’ârın  alup  benümdür  dimek 
ihtimâli  vardur  eger  ol  ihtimâl  def  olup  kendünün  olduğına  inanalum 
dirse  cemî-i  müsevvedâtın  virsün  görelüm  diyü  buyurup  cümle 
müzehrafâtın  aldılar,  bir  rivâyetde  âteşe  bir  rivâyetde  deryaya  saldılar” 
(Kılıç, 2010: 1624). 
Kanuni  Sultan  Süleyman’ın  meclislerinde  olan  şairler  bunlarla 
sınırlı  değildir.  Ancak  konunun  açıklanması  için  bu  kadarla 
yetinilecektir. Sonuç olarak, Kanuni Sultan Süleyman’ın ilim adamlarını, 
şairleri  koruduğu  görülmektedir.  Kanuni  Sultan  Süleyman,  onlarla 
meclislerinde şiir sohbetleri yapmış, değerleri ölçüsünde onlara kıymet 
vermiştir.  İyi,  kaliteli  şiir  yazmayıp  şair  geçinenleri  ise  yanında 
barındırmamış onları korumamıştır.  
 
Kaynakça  
AK,  Coşkun  (1987),  Muhibbî  Divanı,  Ankara:  Kültür  ve  Turizm 
Bakanlığı Yayınları. 
CANIM,  Rıdvan  (2000),  Latîfî  Tezkiretü’ş-Şuarâ  ve  Tabsıratü’n-
Nuzamâ, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.  
ÇAVUŞOĞLU, Mehmet (1977), Yahyâ Bey Divanı, İstanbul: İstanbul 
Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.  
ÇELEBİOĞLU,  Âmil  (1998),  “Şâir  Kanuni  Sultan  Süleyman”,  Eski 
Türk Edebiyatı Araştırmaları, s.187-199, İstanbul: MEB. Yayınları.  
HALMAN,  Talat  S.  (1987),  Süleyman  the  Magnificient  Poet, 
İstanbul: Dost Yayınları.  
İNALCIK, Halil (2003), Şâir ve Patron, Ankara: Doğu Batı Yayınları. 
İPEKTEN,  Haluk  (1996),  Divan  Edebiyatında  Edebî  Muhitler, 
İstanbul: MEB. Yayınları.  
İPŞİRLİ,  Mehmet  (1999),  “Selânikî  Mustafa  Efendi”,  Tarih-i 
Selânikî, c.II, Ankara. 

278
 
 
KILIÇ,  Filiz  (2010),  Âşık  Çelebi  Meşâ’irü’ş-Şu’arâ  İnceleme-Metin, 
İstanbul: İstanbul Araştırma Enstitüsü Yayınları.  
KURNAZ,  Cemal  (1996),  Hayâlî  Bey  Divanı’nın  Tahlili,  İstanbul: 
MEB. Yayınları.   
KUT,  Günay  (1978),  Sehî  Bey,  Heşt  Bihişt  Tezkiresi,  Cambridge: 
Harvard Üniversitesi Yayınları.   
KUT,  Günay  (2000),  “Payitaht  İstanbul’un  Sultan  Şairleri”,  İlmi 
Araştırmalar Dil, Edebiyat, Tarih İncelemeleri, 9, s.161-178.  
KÜÇÜK, Sabahattin (1994), Bâkî Divanı, Ankara: TDK Yayınları.  
ÖZKAN,  Orhan  (2006),  Çankırı  Gelenekleri  ve  Yârân  Kültürü, 
Çankırı: Çankırı Valiliği Kültür ve Sanat Yayınları.  
SUNGURHAN,  Aysun  (2009),  Kınalızâde  Hasan  Çelebi  Tezkiresi, 
Tezkiretü’ş-Şuarâ, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları (e-kitap).  
ŞEN, Fatma Meliha (2006), “Kanuni Sultan Süleyman (Muhibbi) ve 
Baki”,  The  Journal  of  Ottoman  Studies  (Prof.  Dr.  Mehmet  Çavuşoğlu’na 
Armağan-IV), 28, s.183-193.  
TARLAN, Ali Nihat (1992), Hayâlî Divanı, Ankara: Akçağ Yayınları.  
ÜÇOK, Hacışeyhoğlu Hasan (2002), Çankırı Tarih ve Halkiyatı (haz. 
Ercan Şen), Ankara: Okuyan Adam Yayınları. 

279