Analitik kimyo fanidan

Tayanch iboralar: 
1. Xromatografik taxlil usuli- aralashma tarkibiy qismlarining qo„zg„almas  faza 
– adsorbentga turlicha yutilishiga, adsorbsiyalanishiga asoslangan. 
2.  Ion  almashinish  xromatografiyasi-    tahlil  qilinuvchi  elektrolit  va  ionitning 
ionogen guruhlari orasida almashinish reaksiyasiga asoslangan. 
3.  Ionitlar-  yuqori  molekulyar  polikislota,  poliasoslar  bo„lib,  yon  zanjirida 
ionogen guruhlarni saqlaydi. 
4. Kationitlar – elektrolit kationini protonga almashtiruvchi ionitlar. 
5. Anionitlar – elektrolit anionini OH
- 
guruhiga almashtiruvchi ionitlar. 
6.  Ionitning    solishtirma  ionalmashinish  sig„imi  -  1  g  quruq  ionitni 
almashinaoladigan ionlarini millimol soni bilan ifodalanadi. 
7. Regeneratsiya - ionitni ionalmashinishdan avvalgi xoliga qaytarish jarayoni. 
8.  Ekstraksion  –  fotometrik  usul  –  xromatografik  dog„ni  organik  erituvchiga 
ekstraksiyalab, uni fotometrik tahlil qilishga asoslangan. 
Nazorat savollari 
1.Gaz xromotografiyasining mohiyati 
2.Gaz xromotografiyasining ishlashi va tuzilishi 
3.Yuqori samarali suyuqlik xromatografiyasi haqida gapiring 
4.Xromotogramma nima? 
 Foydalanilgan adabiyotlar 
1.  Analiticheskaya  ximiya.  problemы  i  podxodы.  tom  1.  R.  Kelnera,  J.-M. 
Merme, M. Otto, G.M. Vidmer. - M. Mir, Izdatelstvo AST, 2004  
2.  Analiticheskaya  ximiya.  problemы  i  podxodы.  tom  2.  R.  Kelnera,  J.-M. 
Merme, M. Otto, G.M. Vidmer. - M. Mir, Izdatelstvo AST, 2004 
3.  Xaritonov  Yu.Ya.,  Yunusxodjaev  A.N.,  Shabilalov  A.A.,      Nasirdinov  S.D. 
«Analitik kimyo.  Analitika». Fan. T.  2008.  1 - jild (lotinda) 
4.  Xaritonov  Yu.Ya.,  Yunusxodjaev  A.N.,  Shabilalov  A.A.,      Nasirdinov  S.D. 
«Analitik kimyo.  Analitika». Fan. T.  2013.  2 - jild (lotinda)   
5. Fayzullaev O. «Analitik kimyo asoslari» Yangi  asr avlodi, 2006. 
6.  Mirkomilova M. «Analitik  kimyo». O„zbekiston, Toshkent.   2001.  
 

178 
 
V.   AMALIY MASHG ‟ULOTLAR  UCHUN MATERIALLARI 
1-amaliy mashg„ulot: Kimyoviy laboratoriyada texnika xafsizligi qoidalari,  
I guruh kationlari kaliy, natriy, ammoniyning analitik reaksiyalari. I guruh 
kationlari aralashmasining tahlil chizmasi.
 
Ishdan  maqsad:  I  guruh  kationlari    sifat  reaksiyalarini  ular  aralashmasining 
taxlili yuzasidan amaliy ko„nikmalar xosil qilish va ularni amalda qo„llay bilish 
Masalaning  qo„yilishi:  Nazariy  bilim  va  amaliy  ko„nikmalar  quyidagi 
mavzularni  o„zlashtirishga  kerak  bo„ladi:I-III,I-VI  analitik  guruh  kationlar 
aralashmasining 
taxlili; 
Noma‟lum  tarkibli  moddalar  aralashmasining 
taxlili;Aniqlashning kislota-asos titrlash;Ion-almashinish usullari 
Ishni bajarish uchun namuna 
I  analitik  guruh  kationlarining  tuzlari  tibbiyotda  keng  miqyosda 
ishlatiladi.  Ular  ko„pchilik  dorivor  moddalar  tarkibiga  kiradi.  Masalan,  natriy 
gidrokarbonat tuzi mineral suvlar tarkibiga kiradi va kishilar oshqozonida kislota 
oshganda ishlatiladi. Natriy sulfat tuzi ichni yumshatuvchi va bariy, qo„rg„oshin 
tuzlaridan  zaxarlanganda  zaxarga  qarshi  ishlatiladi.  0,9%li  natriy  xlorid  tuzi 
izotonik eritma  va  kumush nitrat bilan zaxarlanganda, zaxarga  qarshi ishlatiladi. 
Kaliy xlorid aritmiyaga qarshi, kaliy bromid va natriy bromid tinchlantiruvchi va 
uyqu  chaqiruvchi,  kaliy  yodid  va  natriy  yodidlar  bir  qator  kasalliklarni 
davolashda  ishlatiladi.  Ularning  chinligini  aniqlashda  ko„pchiligi  farmakopeya 
bo„lgan analitik  reaksiyalardan foydalaniladi. 
Metodni amalga oshirish bosqichlari: 
 1.Rux uranilatsetat bilan mikrokristalloskopik reaksiyasi (farmakopeya usuli) 
2.Natriy  ioni  sirka  kislotali  sharoitida  rux  uranilatsetat  bilan  sariq  kristal 
cho„kmani xosil qiladi.   
3.Buyum  oynachasiga  1  tomchi  natriy  tuzining  eritmasidan  tomizib,  ustiga  1 
tomchi  ruxuranilatsetat  eritmasidan  tomiziladi.  1-2  minutdan  keyin  mikroskop 
ostida tetraedrik yoki oktaedrik shakldagi kristallarni ko„rish mumkin. 
4.Kaliy geksagidroksostibat (V)  bilan mikrokristalloskopik reaksiyasi 
5.Kaliy  geksagidroksostibat  (V)  K[Sb(OH)
6
]  neytral,  kuchsiz  kislotali    yoki 
kuchsiz  ishqoriy  sharoitda  natriy  ioni    bilan  mayda  kristallik  cho„kmani  xosil 
qiladi: 
6.Litiy  va  ammoniy  ionlari  reaksiya  olib  borishga  xalaqit  beradi.  Nitrat  ioni 
kristal  cho„kmani  xosil  bo„lishini  sekinlashtiradi.  Kuchli  kislotali  sharoitda  oq 
amorf cho„kma meta surma kislotasi xosil bo„ladi. 
7.Kaliy kationi NGNK bilan sirka kislotali yoki neytral sharoitda sariq cho„kmani 
xosil qiladi: 
8.Probirkaga 1-2 tomchi kaliy tuzining eritmasiga Na
3
[Co(NO
2
)
6
] eritmasidan 1-2 
tomchi tomizing. Sariq rangli mayda kristallik cho„kma xosil bo„ladi. Reaksiyani 
bajarishda ammoniy va litiy kationlari xalaqit beradi. 
9.Nessler reaktivi bilan ammoniy ioni qizil-qo„ng„ir cho„kma xosil qiladi: 

179 
 
10.Sezgir reaksiya bo„lib, juda kam miqdordagi ammoniy ionini ochish mumkin. 
Reaksiyaga og„ir metall tuzlari xalaqit beradi. 
11.Probirkaga  1-2  tomchi    ammoniy  tuzi  eritmasidan  olib,  2  tomchi  Nessler 
reaktividan  tomizing (bu reaksiyani buyum oynachasida xam bajarish mumkin) 
qizil-qo„ng„ir    cho„kma  xosil  bo„ladi.  Agar  ammoniy  ioni  kam  bo„lsa,  eritma 
sariq yoki qo„ng„ir rangga bo„yaladi. 
I guruh kationlari aralashmasining tahlili 
“Blits” 
№ 
Aniqlashlar (ajratish) mohiyati 
Yakka 
baxo 
Yakka 
xato 
To„g„ri 
javob 
Guruh 
xatosi 
Guruh 
baxosi 
1 
Eritmadan K
+
 ni natriy  
geksonitrokokaltat(III) bilan kasrli 
(dastlabki eritmadan) aniqlash 
 
 
 
 
 
 
 
2 
Tahlil qilinuvchi eritmadan Na
+
 ni 
ruxuranil atsetat yordamida kasrli 
aniqlash 
 
 
 
 
 
 
3 
NH
4
+
   nikoblangan eritmadan K
+ 
ni 
natriy geksonitrokokaltat(III) bilan 
aniqlash 
 
 
 
 
 
 
 
4 
Tahlil qilinuvchi eritmadan NH
4
+
  ni 
ishqor bilan kasrli aniqlash 
 
 
 
 
 
 
 
6 
NH
4
+
   nikoblangan eritmadan Na
+
 ni 
kaliy geksagidroksostibat(V) bilan 
aniqlash 
 
 
 
 
 
 
7 
NH
4
+
 
 
ni Nessler reaktivi bilan tulik 
nikoblanganligini tekshirish 
 
 
 
 
 
 
 
NAZORAT SAVOLLARI 
1. 
Analitik kimyo fani, uning maqsadi, vazifalari  
2. 
Analitik  reaksiya,  kasrli,  tizimli,  makro  va  mikro  taxlil 
tushunchalarini izoxlang 
3. 
Ionlarning analitik tasnifining asosi 
4. 
Sifat  taxlililning  kislota-asos  usulida  guruh  reagentlari  sifatida 
qanday moddalar  qo„llaniladi, I guruh kationlarini ayting. 
5. 
Maxsus, selektiv va guruh reagenti, reaksiyalarini ta‟riflang. 
6. 
Analitik  reaksiya  sezgirligi  nima  bilan  tavsiflanadi.  Aniqlanish 
chegarasi, chegaraviy suyultirish, chegaraviy konsentratsiya nima? 
7. 
Ammoniy nitrat va ammoniy xlorid tuzlarining termik  parchalanishi 
reaksiya tenglamalarini yozing. 
8. 
Dorivor  modda  sifatida  I  guruh  kationlarining  qaysi  tuzlari 
ishlatiladi? 
9. 
I guruh kationlariga umumiy tasnif bering 
10.  Na
+
,  K
+
,  NH
4
+
  ionlarini    aniqlashda  ishlatiladigan  reagentlarning 
nomlarini va formulalarini yozing. 

180 
 
11.  Na
+
  ionini  rux  uranilatsetat  bilan,  K
+
  ionini  kaliy  geksanitrokobalt 
(III)  bilan  reaksiya  tenglamalarini  yozing.  Nima  uchun  bu  reaksiyalarni  kuchli  
kislotali va ishqoriy muhitda olib borilmasligini tushuntiring. 
12.  Na
+
  ionini  K[Sb(OH)
6
]  bilan  reaksiyasini  kuchli  kislotali  sharoitda 
olib borib bo„ladimi? Javobingizni tegishli reaksiya tenglamalari bilan tasdiqlang. 
13.  I guruh kationlarini  aniqlashdagi mikrokristalloskopik reaksiyalarini 
ayting. 
14.  Nessler reaktivining kimyoviy tarkibi 
15.  I guruh kationlaridan qaysilari alanga rangini bo„yaydi? 
16.  “Nazorat tajriba”si nima va u qanday bajariladi? 
Foydalanilgan adabiyotlar 
1.  Analiticheskaya  ximiya.  problemы  i  podxodы.  tom  1.  R.  Kelnera,  J.-M. 
Merme, M. Otto, G.M. Vidmer. - M. Mir, Izdatelstvo AST, 2004  
2.  Analiticheskaya  ximiya.  problemы  i  podxodы.  tom  2.  R.  Kelnera,  J.-M. 
Merme, M. Otto, G.M. Vidmer. - M. Mir, Izdatelstvo AST, 2004 
3.  Xaritonov  Yu.Ya.,  Yunusxodjaev  A.N.,  Shabilalov  A.A.,      Nasirdinov  S.D. 
«Analitik kimyo.  Analitika». Fan. T.  2008.  1 - jild (lotinda) 
4.  Xaritonov  Yu.Ya.,  Yunusxodjaev  A.N.,  Shabilalov  A.A.,      Nasirdinov  S.D. 
«Analitik kimyo.  Analitika». Fan. T.  2013.  2 - jild (lotinda)   
5. Fayzullaev O. «Analitik kimyo asoslari» Yangi  asr avlodi, 2006. 
6.  Mirkomilova M. «Analitik  kimyo». O„zbekiston, Toshkent.   2001.  
7.  Farmatsiya  fakulteti  2  kurs  talabalari  uchun  analitik  kimyodan  o`quv-uslubiy 
qo`llanma. I qism. 2010 
8.  Farmatsiya  fakulteti  2  kurs  talabalari  uchun  analitik  kimyodan  o`quv-uslubiy 
qo`llanma. II qism. 2016 
 
2-Amaliy mashg„ulot: II-gurux: Ag
+
, Pb
2+
, Hg
2
2+  
kationlarining analitik 
reaktsiyalari. II guruh kationlari aralashmasining tahlil chizmasi. 
Ishdan  maqsad:  II  analitik  gurux  kationlarining  analitik  reaksiyalarini 
bajarishni o„rganish Analitik reaksiya sezgirligiga doir masalalar echish   
Masalaning qo„yilishi: Mashgulot natijasida orttirilgan nazariy bilim va 
amaliy ko„nikmalar quyidagi mavzularni o„zlashtirish uchun kerak bo„ladi. 
Ishni bajarish uchun namuna 
II analitik gurux kationlarining gurux reaktivi 2 mol/dm
3
 HCl yoki uning 
tuzlari  bo„lib,  ular        Ag
+
,  Hg
2
2+
,  Pb
2+
    bilan  suvda  qiyin  eriydigan  xloridlarni 
xosil  qiladi.  Qo„rg„oshin  xloridni  eruvchanligi  kumush  xlorid  va  simob  (I) 
xloridga nisbatan yuqori. SHuning uchun qo„rg„oshin ionining ma‟lum bir qismi 
eritmada qolib ketadi. Kumush, simob (I) va qo„rg„oshinning nitratli tuzlari suvda 
yaxshi  eriydi.  Sulfatli  birikmalarni  eruvchanligi  ular    Ag
+ 
→  Hg
2
2+ 
→  Pb
2+
  ga 
qadar kamayadi. Karbonati va sulfidlari suvda yomon eriydi.  Kumush va simob 
(I)ni  oksidlari  mavjud,  gidroksidlari  esa  mavjud  emas.  Qo„rg„oshin  gidroksidi 
amfoter  xossaga ega. Bu gidroksid kumush  va simob (I) oksidlaridan farq qilib, 
mo„l ishqorda eriydi. 

181 
 
I va II gurux kationlari aralashmasining taxlili (cho`kmasiz eritma) 
“Charxpalak” 
№ 
Aniqlashlar (ajratish) mohiyati 
Tartibi 
To`g`ri javob 
Xatolik 
1 
Taxlil  qilinuvchi  eritmadan  NH
4
+
  ni  ishqor 
bilan kasrli aniqlash 
 
 
 
 
2 
Xloridlar cho`kmasidan Hg(I) ni aniqlash 
 
 
 
 
 
3 
II guruh xloridlar cho`kmasini ajratish 
 
 
 
 
4 
Sentrafugatdan Pb(II) ni aniqlash 
  
 
 
 
5 
  NH
4
+
  ni formalin bilan niqoblash 
 
 
 
6 
II guruh kationlarini cho`ktirish 
 
 
 
 
7 
Eritmadan  K
+
  ni  natriy  geksoko-baltinitrit 
bilan kasrli aniqlash  
 
 
 
 
 
8 
II guruh xloridli cho`kmasi taxlili: 
-  Pb(II)  ni  kumush  va  simob  xloridlaridan 
ajratish   
 
 
 
9 
Taxlil  qilinuvchi  eritmadan  Na
+
  ni  ruxuranil 
atsetat yordamida kasrli  
aniqlash 
 
 
 
10 
 Taxlil  qilinuvchi  eritmadan  NH
4 
ni  Nessler 
reaktivi bilan kasrli  
usulda aniqlash 
 
 
 
11 
II 
guruh 
kationlaridan 
tozalangan 
sentrafugatdan Na
+
  ni aniqlash  
 
 
 
12 
 II  guruh  kationlari  va  NH
4
+ 
dan  tozalangan 
sentrafugatdan K
+
 ni  
aniqlash 
 
 
 
13 
 Ammiakli sentrafugatdan Ag(I) ni aniqlash   
 
 
 
Analitik kimyo fani  o„qitishda “Charxpalak” 
usulini qo„llanilishi 
Ushbu  texnologiya    munozarali    masalalarni    xal  etishda  ,baxs  –munozaralar 
o„tkazishda    yoki  o„quv  seminari  yakunida,  yoki  o„quv  rejasi  asosida  biron  bir 
bo„lim  o„rganib  bo„lingach  qo„llanilishi  mumkin.  Chunki  bu  texnologiya 
tinglovchilarni  o„z  fikirlarini  ximoya  qilishga,  erkin  fikrlash  va  o„z  fikrini 
boshkalarga  o„tkazishga,  ochik  xolda  baxslashishga,  shu  bilan    bir  katorda 
o„quvchi  –talabalarni,  o„quv  jarayonida  egallagan  bilimlarini  taxlil  etishga,  kay  
darajada  egallaganliklarini  baxolashga    xamda    tinglovchilarni    baxslashish  
madaniyatiga o„rgatadi. 
Maksad :Ushbu texnologiya talaba va o„quvchilarni  tarkatilgan oddiy qog„ozga  
o„z  fikrlarini    anik  va  kiska  xolatda  ifoda  etib,  tasdiklovchi  dalillar  yoki  inkor  
etuvchi fikrlarni bayon etishga yordam beradi. 
Ushbu texnologiya bir necha bosqichda o„tkaziladi:  
I guruh kationlari aralashmasining tahlili 
“Blits” 
№ 
Aniqlashlar (ajratish) mohiyati 
Yakka 
baxo 
Yakka 
xato 
To„g„ri 
javob 
Guruh 
xatosi 
Guruh 
baxosi 
1 
Eritmadan K
+
 ni natriy geksonitrokokaltat 
 
 
 
 
 

182 
 
(III) bilan kasrli (dastlabki eritmadan) 
aniqlash 
 
 
2 
Tahlil qilinuvchi eritmadan Na
+
 ni ruxuranil 
atsetat yordamida kasrli aniqlash 
 
 
 
 
 
 
3 
 NH
4
+
      nikoblangan  eritmadan  K
+ 
ni  natriy 
geksonitrokokaltat(III) bilan aniqlash 
 
 
 
 
 
4 
Tahlil  qilinuvchi  eritmadan  NH
4
+
    ni  ishqor 
bilan kasrli aniqlash 
 
 
 
 
 
 
 
6 
NH
4
+
      nikoblangan  eritmadan  Na
+
  ni  kaliy 
geksagidroksostibat(V) bilan aniqlash 
 
 
 
 
 
 
7 
 NH
4
+
 
 
ni  Nessler  reaktivi  bilan  to`liq 
nikoblanganligini tekshirish 
 
 
 
 
 
 
Nazorat savollar 
1.  III  analitik    gurux  kationlariga    qanday  elementlar  kiradi?  Ular 
davriy sistemada qaysi guruxga joylashgan? 
2.  III analitik gurux kationlariga umumiy tavsif bering. 
3.  Analitik reaksiya sezgirligini to„rtta  bog„lovchi  o„lchami? 
4.  Kaliy  dixromatning  suvli  eritmasida  qanday  ionlar  muvozanat 
xolatda bo„ladi? 
5.  Tibbiyot  va  farmatsiyada  qo„llaniladigan    III  analitik  gurux 
kationlarini aytib bering. 
6.  Bariy  ionining  xromat  ioni  bilan  aniqlash  reaksiya  tenglamalarini 
yozing. Nima uchun reaksiyani bajarishda natriy atsetat qo„shiladi? 
7.  Kalsiy  sulfatning  ammoniy  sulfatida  erish  reaksiyalarini  yozing  va 
xosil bo„lgan cho„kmalarning xossalarini ko„rsating. 
8.   III analitik  gurux kationining uchuvchan quruq tuzlari alanga rangini 
qanday rangga bo„yaydi? 
9.   Nima uchun qo„rg„oshin kationi bir vaqtning o`zida II va III analitik  
guruhga kiradi? 
10.      Kalsiy  ionini  aniqlash  reaksiyalarini  yozing  va  xosil  bo„lgan 
cho„kmalarning xossalarini ko„rsating. 
Foydalanilgan adabiyotlar 
1.  Analiticheskaya  ximiya.  problemы  i  podxodы.  tom  1.  R.  Kelnera,  J.-M. 
Merme, M. Otto, G.M. Vidmer. - M. Mir, Izdatelstvo AST, 2004  
2.  Analiticheskaya  ximiya.  problemы  i  podxodы.  tom  2.  R.  Kelnera,  J.-M. 
Merme, M. Otto, G.M. Vidmer. - M. Mir, Izdatelstvo AST, 2004 
3.  Xaritonov  Yu.Ya.,  Yunusxodjaev  A.N.,  Shabilalov  A.A.,      Nasirdinov  S.D. 
«Analitik kimyo.  Analitika». Fan. T.  2008.  1 - jild (lotinda) 
4.  Xaritonov  Yu.Ya.,  Yunusxodjaev  A.N.,  Shabilalov  A.A.,      Nasirdinov  S.D. 
«Analitik kimyo.  Analitika». Fan. T.  2013.  2 - jild (lotinda)   
5. Fayzullaev O. «Analitik kimyo asoslari» Yangi  asr avlodi, 2006. 
6.  Mirkomilova M. «Analitik  kimyo». O„zbekiston, Toshkent.   2001.  
7.  Farmatsiya  fakulteti  2  kurs  talabalari  uchun  analitik  kimyodan  o`quv-uslubiy 
qo`llanma. I qism. 2010 
8.  Farmatsiya  fakulteti  2  kurs  talabalari  uchun  analitik  kimyodan  o`quv-uslubiy 
qo`llanma. II qism. 2016 

183 
 
3-Amaliy mashg„ulot: III-gurux Ca
+2
, Sr
+2
, Ba
+2 
kationlarining  analitik 
reaktsiyalari. III guruh kationlari aralashmasining tahlil chizmasi. 
Ishdan  maqsad:  III  guruh  Ca
+2
,  Ba
+2
,  Sr
+2 
kationlari  analitik  reaksiyalarini 
bajarishli  o„zgarish.  Massalar  ta‟siri  qonuning,  oz  eriyodigan  elektrolitning 
cho„kma,  to„yingan eritma tizimdigi muvozanatga  tadbiqni analitik kimyodagi 
ahamiyati o„rganish.  
Masalaning  qo„yilishi:  1.1.  Masalar  ta‟sir  qonuning    yomon  eritdigan, 
eruvchanlik,  to„yilgan  eritmadagi.  Tomoni,  geterogen  sistema,  ion 
ko„paytmasi,  Petersin  usuli  bilan  tanishtirish.  III  guruh  Ca
+2
,  Ba
+2
,  Sr
+2 
kationlari sifat reaksiyalari   bilan  tanishtirish   
″Domino″ texnologiyasi 
Ikki  qismdan  iborat  kartochkalarning  birinchi  yarmiga  savol,  ikkinchi  yarmiga 
esa javob  yozilib, ayni savol-javob bir-biriga umuman tegishli bo„lmagani holda 
ularga  tegishli  javob  yoki  savol  boshqa  kartochkadan  topilib,  ketma-ket  zanjir 
holda  terib  chiqiladi.  Asosiy  sharti-  ikkita  savol  yoki  javob  yonma-yon 
tushmasligi  kerak.  Afzalligi:  damino  terilishi  talabadan  mavzuning  to„liq 
o„zlashtirishini talab etib, xatosini tuzatish imkoniyatini beradi. 
″Domino″ 
K
+
 bilan sariq rangli chỹkma hosil qiluvchi reagent 
Na
+
+Zn
2+
+3UO
22+
+9CH
3
COO
-
+9H
2
O=NaZn(UO
2
)
3
(CH
3
COO)
9 
* 9H
2
O  
  Na
+
 ni aniqlashning mikrokristalloskopik reaksiyasi 
NH
4
+
+OH
-
= NH
3
(g)
 
+ H
2
O 
NH
4+
  ni gaz kamerasida aniqlash reaksiyasi 
K
+ 
+HC
4
H
4
O
6
- 
= KHC
4
H
4
O
6
 
K
+
  bilan  kislota  va  asoslarda  erivchan  oq  chỹkma 
hosil qilish reaksiyasi 
NH
4+
+2[HgJ
4
]
2-
+4OH
-
=[OHg
2
NH
2
]J +7J
-
+3H
2
O 
NH
4
+
 ni Nessler reaktivi bilan reaksiyasi 
K
+
, NH
4
+
 bilan bir xil samara beruvchi reagent 
Na
3
[Co(NO
2
)
6
] 
K
+ 
uchuvchan  tuzlari  alanga  ……..  rangga 
bo„yaydi  
Binafsharang 
 
Na
+
, NH
4
+
 bilan bir  xil samara beruvchi reagent 
K[Sb(OH)
6
] 
 
Na
+
  uchuvchan  tuzlari  alanga  ……..  rangga 
bo`yaydi  
Sariqrang 
 
Natriy geksonitrokobaltat(III) 
Nazorat savollari 
 1.Analitik    kimyo”  fanini  ahamiyati  va  vazifalari,  uni  o„quv  fanlar  tizimida 
tutgan o„rni.  
2. Cho„kma hosil bo„lishi, cho„kmani rangi, gaz hosil bo„lishi, rangli eritma hosil 
bo„lishi yoki yo„qolishi. 
3. Reaksiya bajarish sharoiti kislotali muhit, isitish, organiq reaktiv  qo„shish. 
4. Hosil bo„lgan cho„kmani eruvchanligina kislota va ishqor ta‟sirini o„rganish. 
5. Bir kationi ochishda, ikkinchisi xolaqit bersa ularga sharoit tanlab berish. 
6. Reaksiya sezgirligini aniqlash.  
Foydalanilgan adabiyotlar 
1.  Analiticheskaya  ximiya.  problemы  i  podxodы.  tom  1.  R.  Kelnera,  J.-M. 
Merme, M. Otto, G.M. Vidmer. - M. Mir, Izdatelstvo AST, 2004  

184 
 
2.  Analiticheskaya  ximiya.  problemы  i  podxodы.  tom  2.  R.  Kelnera,  J.-M. 
Merme, M. Otto, G.M. Vidmer. - M. Mir, Izdatelstvo AST, 2004 
3.  Xaritonov  Yu.Ya.,  Yunusxodjaev  A.N.,  Shabilalov  A.A.,      Nasirdinov  S.D. 
«Analitik kimyo.  Analitika». Fan. T.  2008.  1 - jild (lotinda) 
4.  Xaritonov  Yu.Ya.,  Yunusxodjaev  A.N.,  Shabilalov  A.A.,      Nasirdinov  S.D. 
«Analitik kimyo.  Analitika». Fan. T.  2013.  2 - jild (lotinda)   
5. Fayzullaev O. «Analitik kimyo asoslari» Yangi  asr avlodi, 2006. 
6.  Mirkomilova M. «Analitik  kimyo». O„zbekiston, Toshkent.   2001.  
7.  Farmatsiya  fakulteti  2  kurs  talabalari  uchun  analitik  kimyodan  o`quv-uslubiy 
qo`llanma. I qism. 2010 
8.  Farmatsiya  fakulteti  2  kurs  talabalari  uchun  analitik  kimyodan  o`quv-uslubiy 
qo`llanma. II qism. 2016 
 
4-Amaliy mashg„ulot: Amaliy mash. TO`TI. I-III guruh kationlari 
aralashmasining tahlili. (1-mashg`ulot). 
Ishdan  maqsad:  Tarkibida    I-III  guruh  kationlari  saqlagan  aralashma 
cho„kmali  va  cho„kmasiz  bo„lishi  mumkin.  Eritmaning  cho„kmasi  bo„lsa, 
kumush,  kurg„oshin,  simob  (II)  xlorid  yoki  bariy,  stronsiy,  qo„rg„oshin,  kalsiy 
sulfatlari  (jadval  2,3  ga  qarang).  Agarda  cho„kma  turishi  natijasida  qoraysa,  u 
xolda kumush va simob (II) xloridlari bo„lishi mumkin va ular erug„lik ta‟sirida 
parchalanadi.    Farmatsevtika  fanlarini  o„zlashtirishda  modulli  o„qitish 
texnologiyasi rivojlantirish