Analitik kimyo usullarining

Struktur va funksional analiz. Struktur analizidan molekulalarning fazoviy tuzilishlarini aniqlash maqsadida foydalaniladi.
Funksional analizda - turli funksional guruhlar masalan, amino -NH₂, nitrito -NO₂, karbonil -C=O, karboksil -COOH, gidroksil -OH, nitril -CN va boshqa guruhlar borligi ochiladi va aniqlanadi. Funksional analiz bir vaqtningo‘zida bir xil sinfga mansub moddalarning barchasini aniqlashga imkon beradi. Masalan, barcha spirtlar. Yuqoridagi misolda keltirilganidek agar moddaning struktura formulasi H₂NCSNH₂ (tiokarbamid)dan iborat bo‘lsa, funksional analiz natijasida analiz qilinayotgan modda namunasida S=S va NH₂ guruhlar ochiladi. Agar namuna toza NH₄NCS (ammoniy tiosianat)dan iborat bo‘lsa, funksional analiz natijasida ammoniy kationi NH₄⁺ va tiosianat NCS^- anioni (rodanid anioni) ochiladi. Agar namuna ikkala modda aralashmasidan iborat bo‘lsa, unda to‘rtta guruhning S=S, NH₂, NH₄⁺ va NCS^- hammasi ochiladi. Bu ma’lumotlar aralashmadagi ikkita modda miqdoriy nisbatlari haqida fikr yuritishga imkon bermaydi. Mazkur ob’yektning miqdoriy molekulyar analizini o‘tkazgandan keyingina uning kimyoviy tarkibi haqida uzil-kesil xulosa chiqarish mumkin.
Fazaviy analiz. Tarkibiy analiz. Tarkibiy analizning maqsadi bir
elementni turli ayrim formalarini aniqlashdan iborat. Amalda ba’zan biror
elementning umumiy miqdori emas, balki qaysi shaklda ekanligini ham bilish zarur bo‘ladi. Masalan, ma’danlarni analiz qilishda oltingugurtning umumiy miqdori emas, balki qancha qismi erkin [S⁰], sulfid [S^2-], pirit [S₂^2- va sulfat [SO₄^2-] holda ekanligini bilish kerak bo‘ladi. Analizning bu turi fazaviy analizdeyiladi. Fazaviy analizda tekshirilayotgan tizimning fazaviy tarkibi ochiladi va aniqlanadi.
Analiz usullarining aniqlash yoki topish ob’yekti bo‘yicha sinflanishi
quyidagi 2-jadvalda keltirilgan.

Aniqlash yoki topish ob’yekti (analit)

Misol Qo‘llanilish sohasi

Analiz turi
Izotop analiz	Bir xil yadro zaryadi va turli massa soniga ega bo‘lgan atomlar (izotoplar)	137Cs, 90Sr, 235U	Atom energetikasi sohasi, atrof-muhit ifloslanishining nazorati, tibbiyot, arxeologiya va boshqalar
Element	Yadro zaryadi bir xil bo‘lgan atomlar	Cs, Sr, U, Cr, Fe, Hg	^T^urli sohalar
Molekulyar	Ma’lum tarkibga va strukturaga ega bo‘lgan molekula	Benzol, glyukoza, etanol	Tibbiyot, atrof- muhit nazorati, agrokimiyo, kimyoviy texnologiya, kriminalistika.
Struktur- huruhliyoki funksional	Ma’lum strukturali xossalari yaqin molekulalar va funksional guruhlar	To‘yingan uglevodorodlar monosaxaridlar, spirtlar	Kimyoviy texnologiya, oziq- jvqat sanoati, tibbiyot.
Fazaviy		Po‘lat tarkibidagi grafit, granit tarkibidagi kvars	Metallurgiya, geologiya, qurilish materiallar texnologiyasi
Tarkibiy	^Bitta^e^le^m^entning turli formalarini	Suv tarkibidagi xrom (III) va xrom (VI) ni. SO3^-2, SO4^-2, S^-^2va S