Anatomiya 2014. indd
Download 4.54 Mb. Pdf ko'rish
|
True
|
Qon bosimi va puls
Qon tomirlar tizimida qon oqishini yurak hosil qiladigan va qo‘llab turadigan arteriya va venalar o‘rtasidagi bosim farqi ta’min- lab turadi. Yurakning har bir sistolasida arteriyalarga ma’lum miq- dorda qon otilib chiqadi. Arteriya va venalar katta qarshilik kuchi- ga ega bo‘lgani uchun qonning faqat bir qismigina venalarga o‘tadi va arteriyalarda qon bosimi nolga tushmaydi. Bundan tash qari qon bosimini kattaligida aylanayotgan qon miqdori va qonning yopish- qoqligiga ham bog‘liq. Mo‘tadil sharoit da qon tomirlar qonga to‘la bo‘ladi. Sistola vaqtida arteriyalarning devori cho‘zilib elastik ta- ranglashuv holatida bo‘ladi, diastola vaqtida aorta va yirik arte- riyalarning cho‘zilgan elastik devori qonga bosim ta’siri ko‘rsata- di, shuning uchun qon oqimi to‘xtamaydi. Arteriya tizimida qon bosimi qorinchalar sistolasi vaqtida ko‘tariladi va diastola davrida qonning periferiyaga oqishiga qarab pasayadi. Sistola vaqtida ku- zatiladigan eng yuqo ri bosim maksimal bosim yoki sistolik bosim deb ataladi. Diastola vaqtidagi eng kam bosimni diastolik yoki mi- nimal bosim deyiladi. Sog‘lom katta odamlarda maksimal bosim 110–120 mm s.u. ga, minimali esa 70–80 mm s.u. teng. Bolalarning bosimi arte- riyalar devorini elastikligi katta bo‘lgani uchun kattalarga nisbatan kam. Qarigan vaqtda qon tomirlar devori elastikligi kamayganligi uchun qon bosimi darajasi ko‘tariladi. Maksimal va minimal bo- simlar o‘rtasidagi farq puls bosimi deb ataladi. U 40–50 mm s.u. teng. 395 Qon tomirlar tizimining turli qismlari qon oqishiga bir xil ta’sir ko‘rsatmaydi, shuning uchun bosimning pasayishi bir tekis bo‘lmaydi. Eng ko‘p qarshilik korsatadigan qismlar bo‘lgan arte- riola va kapillyarlarda qonni surish uchun yurakning 85 % ener- giyasi sarf bo‘lsa, yirik, o‘rta arteriyalar va venalarda 15 % ener- giyasi sarf bo‘ladi. Aorta va yirik arteriyalarda qon bosimi 110– 120, arteriolalarda 60–70, ka pillyarning arteriya uchida – 30, ve- na uchida – 15 mm s.u. teng. Ve na larda bosim sekin-asta pasaya- di. Qo‘l-oyoq venalarida u 5–8 mm s.u. teng bo‘lsa, yirik vena- larda manfiy bo‘lishi ham mumkin. Download 4.54 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|