Andijon davlat pedagogika instituti Aniq va tabiy fanlarni o’qitish metodikasi fakulteti Kimyo yonalishi 01-guruh talabasi Xo’jaolimova Feruzaxonning Analitik

Yurtimizda kimyo sohasida amalga oshirilayotgan islohotlar haqida
Analitik kimyoda kationlar klassifikatsiyasi.
Kislota-asos sistemasi boʻyicha kationlarining VI ta guruhi mavjud boʻlib ular:
I analitik guruh: Na⁺, K⁺, NH₄⁺
.
II analitik guruh: Ag⁺, Hg₂²⁺, Pb²⁺.
III analitik guruh: Ba²⁺, Sr²⁺, Ca²⁺.
IV analitik guruh: Al³⁺, Cr³⁺, Zn²⁺ ,Sn²⁺, Sn⁴⁺, As³⁺, As⁵⁺.
V analitik guruh: Fe²⁺, Fe³⁺, Mn²⁺, Mg²⁺, Bi³⁺, Sb³⁺, Sb⁵⁺.
VI analitik guruh: Cu²⁺, Hg²⁺, Cd²⁺, Co²⁺, Ni²⁺.

Natriy va kaliyning kelib chiqish tarixi

1800-yilga kelib kimyogarlar natriy va kaliy elementlarining tabiatda mavjudligi haqida ma'lum nazariy bilimlarni to‘plab qo‘ygan edilar. Lekin ularni hech bir kimyogar amalda erkin holda olishni uddalay olmagan edi.
Umuman olganda natriy va kaliy juda keng tarqalgan elementlar sirasiga kiradi. Yer qobig‘ining 2.5% dan biroz ko‘proq qismi natriy ulushiga va yana 2.5% dan sal ozroq qismi kaliy xossasiga to‘g‘ri keladi.
Kaliyli birikmalar mineral o‘g‘it sifatida hamiyatga ega ekanligini 1797-yilda kashf qilingan edi. Bungacha bo‘lgan muddatlarda esa, ularni o‘simliklarning tana qismi bo‘lsa kerak deb o‘ylashgan. o‘simliklarni quritib yoqishgan. Qolgan kulni esa suvda eritib, eritmani katta temir qozonlarga solib qaynatishgan. Suv to‘liq bug‘lanib ketgach, idish tubida biz hozirda kaliy karbonati (K2CO3) deb ataydigan cho‘kindi hosil bo‘lgan.
Biz kundalik turmushda keng qo'llaydigan ayrim oddiy moddalar o‘z tarkida natriy yoki kaliy atomi tutadi.
Masalan hammamiz ovqatga solib ishlatadigan osh tuzi natriy xloridi (NaCl) bo‘ladi. Uning molekulasi bittada xlor va natriy atomlaridan iborat. Osh tuzi, ya'ni, natriy xlorid, xlorid kislota (HCl) ning asos va natriy gidroksidi bilan reaksiyaga kirishishida hosil bo‘ladi. Shu sababli ham, kislotalar va asoslarning o‘zaro ta'sirlashuvi natijasida hosil bo‘ladigan moddalar uchun umumiy nom sifatida tuzlar atamasi qo‘llanadi.
Birinchi analitik guruh kationlari xususiy reaksiyalari.
Kislota asos sistemasi bo‘yicha birinchi analitik guruh kationlarini natriy, kaliy va
ammoniy ionlari tashkil etadi. Bu kationlar tuzlarining ko‘pchiligi suvda yaxshi eriydi. Shu
sababli ular uchun guruh reagenti (umumiy reagent) yo‘q.

• 1.1. Natriy kationi xususiy reaksiyalari.
• 1.1.1. Kaliy digidroantimonati KH2SbO4 kationi bilan oq kristall cho‘kma hosil qiladi:
• NaCl + KH2SbO4 =NaH2SbO4|+ KCl