Andijon davlat universiteti Fizika-matematika fakulteti 3f2-gurux talabasi Jabborov Shuxratbekning Atom fizikasi fanidan (Fizpraktikum) Mustaqil ishi

19.10-rasm. Zarralarning to‘lqin xususiyatini tekshirish modeli
Yuqorida aytib o‘tilganlarning hammasi ikki tirqishdagi elektron difraksiyasi tajribasiga tegishlidir. Ma’lum eksperimental faktlarini hammasini shunday tushuntirish mumkinki, agar har bir alohida elektronning de-Broyl to‘lqini bir vaqtda ikki tirqish orqali o‘tadi deb tushunilsa, buning natijasida interferensiya sodir bo‘ladi. Elektronning donalab oqimi ham uzoq
ekspozitsiyada interferensiya beradi, chunki, elektron foton kabi o‘z–o‘zi bilan interferensiyalashadi. 19.11-rasm. Elektronlar difraksiyasi modeli
Yorug’likning bosimi.
Maksvell nazariyasiga binoan, jism sirtiga tushayotgan har qanday elektromagnit to'lqin jismga bosim beradi. Bu bosim Р=w(1+), w - sirtga tushayotgan yorug’lik dastasi energiyasining hajmiy zichligi,  - sirtning yorug’lik qaytarish koeffitsiyenti. Yorug’lik bosimini birinchi bo'lib 1900 yilda P.N. Lebedev tajribada aniqladi: osongina buriladigan parrakning qanotlaridan biri qoraytirilgan, ikkinchisi esa yaltiroq qilib yasalgan. Bu qanotlarni navbatma-navbat yoritish natijasida hosil bo'ladigan paraklarning buralishlari taqqoslanadi. Yaltiroq sirt uchun  = 1.
Shuning uchun Рya = (1+)=2w. Yorug’likni to'la yutuvchi qorayti-rilgan sirt uchun  =0. Natijada
Рx = (1+)=
nisbati
Ря / Рк = 2
Tajriba bu natijani tasdiqladi.
Yorug’lik bosimini kvant tasavvurlar asosida ham tushuntirish mumkin.
P.N.Lebedev tajribasi. Yorug’likning bosimini birinchi bo’lib o’lchash 1899 – yilda rus fizigi Lebedev tomonidan nasib etgan, yorug’likning qattiq jismlarga ko’rsatadigan bosimini o’lchash uchun o’tkazgan tajribasining sxemasi ko’rsatilgan. Qurilma havosi so’rib olingan idishda o’rnatilgan bo’lib, ingichka ipga osib qo’yilgan va “qanotchalar” biriktirilgan yengil osmadan iborat. Qanotchalar qalinligi 0,01mm dan 0,1 mm gacha bo’lgan oq va qoraytirilgan disklar shaklida bo’ladi. Ular osma atrofida aylanadigan o’qqa nisbatan simmetrik qilib o’rnatilgan. Tushgan yorug’lik oq va qoraytirilgan disklarga turli xil bosim ko’rsatadi. Natijada osmani tutib turgan ingichka ip aylantiruvchi moment ta’sirida buraladi. Yorug’likning bosimi aynan shu ipning burilish burchagi yordamida aniqlanadi. O’z navbatida, bu burilish qanotchalarga tushayotgan yorug’likning bosimi mavjudligini, bu bosim jism sirtining qaytara olish qobiliyatiga va tushayotgan yorug’lik oqimiga bog’liqligini ko’rsatadi.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT