Andijon davlat universiteti tabiyatshunoslik va geografiya fakulteti ekologiya va botanika kafedrasi

-rasm. Issiqlik berishning asosiy usullari: 

a — tashqaridan qizdirish bilan; b — suv bug‘i bilan adiabatir; 

d — avtotermik (oksidlanish bilan); s — qattiq issiqlik tashuvchi bilan. 

Shu  maqsadda  qo‘llaniladigan  uskunalar  issiqlik  berish  usullari  bilan  bir-biridan 

farq  qiladi  (-rasm).  a-sxemada  xomashyoni  tashqi  tomonidan  qizdirish  usulidan 

foydalanib, b-sxemada qizdirishning adiabatik sharoitida, ya’ni issiqlik o‘tkazuvchi 

yuza  bo‘lmagan  sharoitda  amalga  oshiriladi.  Issiqlik  tashuvchi  sifatida  yuqori 

haroratdagi (90°—95° C) suv bug‘i ishlatiladi. 

Avtotermik  yoki  oksidlash  usulida  (d-sxemada)  zarur  issiqlik  xomashyoni  bir 

qismini  atmosfera  kislorodida  yoqish  bilan  olinadi.  Qattiq  issiqlik  tashuvchidan 

---

 

 

 

-rasm. 

Alangasiz 

qizdiruvchi 

quvursimon pech: 

1  —  korpus;  2  —  to‘siq;  3  — 

alangasiz  gorelkalar;  4,5  —  quvurlar 

(radial  quvuriar);  6  —  konvektiv 

seksiya quvurlari. 

(donador  alumosilikatli  katalizator  yoki  c'nangsimon  qum  va  boshqalar) 

foydalanilganda (c-sxema)  reaksiya  tuguni ikki  uskunadan:  reaktor va qizdirgich-

regeneratordan  iborat  bo'ladi.  Qattiq  issiqlik  tashuvchi  regeneratorda  qiziydi  va 

reaktorga  borib  issiqligini  beradi,  shunday  qilib  bu  uskunalar  orasida  aylanib 

yuradi. Bu sxema neft mahsulotlarini katalitik qayta ishlashda keng qoilaniladi. 

Neft  mahsulotlarini  qizdiruvchi  asosiy  uskuna  bu  tashqaridan  alangada 

qizdiriluvchi yoki alangasiz qizdiriluvchi quvursimon pech hisoblanadi. Alangasiz 

qizdiriluvchi  quvursimon  pech  (93-rasm)  ichi  issiqlikni  izolatsiyalovchi  keramik 

panel (devor)dan terilgan kamera bo‘lib, pechning ichida o‘tga chidamli to‘siqlar 

(2) o‘rnatilgan, ular yoqiladigan gazni chiqaruvchi keng kanallar hosil qiladi (uni 

konveksion kamera ham deyiladi). 

Issiq  almashtirgichlarda  biroz  qizdirilgan  yoki  sovuq  holdagi  xomashyo 

konveksion  kamera  (6)ning  ostki  quvuriga  beriladi  (pechning  hamma  quvurlari 

ketma-ket  bir-biri  bilan  ulangan  boiadi),  u  quvurdan  o‘tgan  xomashyo  qaytuvchi 

yoqilg‘i gazlari bilan qiziydi. So'ngra u radial quvurlari (4,5)ga o‘tadi va u yerda 

quvurlarning issiqligida va juda qizigan yoqilg‘i gazlar issiqligidan qiziydi. Issiqlik 

qizigan panellarning issiqlik chiqarishidan olinadi. 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

Qizigan  xomashyo  pechning  tepa  qismidan  chiqadi  va  qayta  ishlash  uchun 

yuboriladi. Pech, keramik prizma shaklidagi pech devoriga mahkamlangan gorelka 

(3) yordamida gaz yoqilg‘isi yoqib qizdiriladi. Bunday pechlar ixcham va yuqori 

foydalanish  koeffitsientiga  ega.  Neft  mahsulotlarini  bir-biridan  ajratish  turli 

turdagi  reaktifikatsiya  kolonnalarida  amalga  oshiriladi.  Qalpoqli  tarelkasimon 

turdagi barbotajli kolonnalar keng tarqalgan bo‘lib, odatda har bir kolonnada 30—

60  tagacha  tarelkalari  bo'ladi  (ular  gorizontal  tekislikda  o‘rnatilgan  bo‘ladi). 

Haydab  ajratib  olinadigan  fraksiyalarning  qaynash  haroratini  pasaytirish  uchun 

hamda  uglevorodlarning  termik  parchalanishini  oldini  olish  uchun  ko'pincha  suv 

bug‘i bilan haydaladi.