Andijon iqtisodiyot va qurilish

Talab qonuni 
Boshqa shart-sharoitlar o‘zgarmagan holatda tovarning narxi qancha past bo‘lsa, 
unga bo‘lgan talab miqdori shuncha ko‘p bo‘ladi, tovarning narxi qancha yuqori 
bo‘lsa, unga bo‘lgan talab miqdori shuncha kam bo‘ladi. Talab qonuni talab 
miqdorining narxga teskari bog‘langanligini ko‘rsatadi. Bu xususiyatni quyidagi 
ikkita omilga ko‘ra izohlash mumkin: 
1. 
Daromad
 omili. Odamlar tovarni 
arzon
 narxda 
qimmat
 narxdagiga 
qaraganda ko‘proq sotib olishga ishtiyoqmand bo‘lishadi, chunki tovar 
narxining pasayishi is te ’molchilarning xarid qobiliya tini oshiradi. 
Masalan, bozorda go‘sht narxi tushsa, odamlar oldin xarid qilayotgan 
oilaning isteʼmol savatidagi narsalarni kamroq pul sarflab sotib olishadi. 
Natijada, qanchadir pul ortib qoladi. Bu pulga qo‘shimcha miqdorda yana 
go‘sht yoki boshqa tovarni sotib olish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. 

---

2. Almashtirish omili. Xaridorlar narxi qimmat bo‘lgan tovarni, uning o‘rnini 
bosadigan boshqa arzon tovarga almashtirishadi. Masalan, yoz kunlarida 
olma narxining pasayishi bois isteʼmolchilar mevaga bo‘lgan ehtiyojlarini 
olma sotib olib isteʼmol qilish bilan qondirishadi. Chunki, bu davrga kelib 
olma narxi apelsin yoki banan narxiga nisbatan ancha arzon bo‘lib qoladi. 
Shuning uchun qimmat apelsin va banan o‘rnini olma egallaydi. 
Taklif va taklif qonuni
[
tahrir
 | 
manbasini tahrirlash
]
Taklif — 
tovar narxi
 va taklif miqdori orasidagi munosabat bo‘lib, 
sotuvchilarning
 
muayyan vaqt davomida, tovarni turli narxlarda qancha miqdorda sotish 
mumkinligi haqidagi xohish va imkoniyatlarini aniqlaydi
[3]
. 
Taklif miqdori — sotuvchilarning 
muayyan vaqt
 davomida ma’lum narxda 
sotishlari mumkin bo‘lgan tovar miqdori
[4]
. 
Maʼlum vaqt oraligʻidagi 
narxlarning
 muayyan darajasida 
ishlab 
chiqaruvchi
 yoki 
sotuvchilar
 tomonidan maʼlum 
turdagi 
tovar
 va 
xizmatlarning
 DAROMAD VA FOYDA olish 
maqsadida 
bozorga
 chiqarilgan miqdoriga taklif deyiladi. 
Narx
 oʻzgarishi bilan 
sotishga chiqariladigan mahsulot miqdori ham oʻzgarishi sababli talab kabi 
taklifning ham bir qator muqobil variantlari mavjud boʻladi. Bozorda tovar narxi 
bilan uning taklifi miqdori oʻrtasqda bevosita bogʻliqlik mavjud: narx qanchalik 
yuqori boʻlsa, boshqa sharoitlar oʻzgarmagan hollarda, sotish uchun shuncha 
koʻproq tovar taklif etiladi, yoki aksincha, narx pasayishi bilan taklif hajmi 
qisqaradi. Masalan, 10 soʻm narxda 3 tovar birligi taklif etiladi, agar narx 15 
soʻmga koʻtarilsa, taklif hajmi 5 birlikka qadar koʻpayadi, agar narx 20 soʻmga 
yetsa, taklif hajmi 6 birlikka yetadi. Shunday qilib, taklif miqdorining oʻzgarishlari 
taklif egri chizigʻida bir nuqtadan ikkinchisiga koʻchishida oʻz ifodasini topadi. 
Egri chiziqning ijobiy ogʻishi tovar narxi bilan uning taklifi miqdori oʻrtasidagi 
bevosita bogʻliqdikni aks ettiradi. 

---

Tovar
 taklifiga, tovarning oʻz narxidan tashqari bir qator omillar: shu tovarni 
ishlab chiqarish uchun zarur boʻlgan 
resurslar
 narxlari; qoʻllaniladigan 
texnologiya; soliqlar va dotatsiyalar; taqchillik yoki narxlar oʻzgarishlarini 
kutish; 
bozordagi
 sotuvchilar soni va boshqa taʼsir koʻrsatadi. Mas., resurelarning 
arzonlashuvi muayyan tovarni ishlab chikarish xarajatlarini kamaytiradi, bu esa 
uning taklifi oʻsishini stimullaydi. Taklifning oʻziga taʼsir koʻrsatadigan omillar 
oʻzgarishlariga, birinchi navbatda, 
narx
 oʻzgarishlariga sezgirligi taklif elastikligi 
deb ataladi.