Andijon mashinasozlik instituti «elektrotexnika, elektromexanika va elektrotexnologiyalar»

1 - L A B O R A T O R I YA I SH I (2 soat)


SANOAT KORXONALARINING ELEKTR YUKLAMALARI GRAFIKLARINI TADQIQ QILISH


I. I SH N I N G MAQSADI

Vaqt davomida elektr iste’mol qilish tartibi o‘zgarishi japayonini taxlil qilish va yuklama grafiklapini asosiy xapaktepistikalarini aniqlashdan iborat.

II. N A Z A R I Y Q I S M

Elektr yuklamasi va uning elementlarini vaqt davomida o‘zgarib turishi elektr ta’minoti sistemasida xarakterli xususiyatlaridan biridir. Bu o‘zgaruvchanlik tasodifiy xarakterga ega bo‘lganligi uchun yuklamani vaqt davomida o‘zgarishini matematik usul bilan o‘rganish tasodifiy xodisalarni tushunishda ancha qulaydir [A1].

Turli masalalarni echishda elektr yuklama o‘zgarish jarayoni xususiyatlarini u yoki bu aniqlikda bera oladigan ko‘p xil extimollik modellaridan foydalaniladi. Misol uchun, elektr yuklamasini xisoblash metodikasi ishlab chiqilayotganda yuklama grafiklarining o‘zgarmas modeli qo‘llanilgan [ A 2 ]. Bu model eng ko‘p iste’molchiga ega bo‘lgan smenadagi yuklamani o‘zgarish jarayoni faol elektr iste’molchilarning turg‘unlashgan rejimini to‘lik yoritib beradi. Agap yuklama grafigi o‘zgarishi keng intervallarda ko‘rib chiqiladigan bo‘lsa, u xolda ko‘pincha amalda bunday o‘zgarmas model yuklamani barcha o‘zgarish xususiyatlarini aks ettirib bera olmaydi va bundan unumli foydalanish mumkin emas.
Extimollik modelini tuzilishiga batafsil to‘xtamasdan turib va uni u yoki bu masalani echishda qo‘llamasdan turib, elektr yuklamani vaqt davomida o‘zgarishini xisobga oluvchi uchta masalani e’tiborga olish kifoya :
1.Elektr ta’minoti sistemasida (tarmoq, transformatop va shinaprovodlarda) vaqtning berilgan oraliq s i k l i d a (oy, yil) elektrenergiyasini yo‘qotilishini (sarfini) aniqlash. Masalan, aytaylik qandaydir elementning aktiv qarshiligi bo‘lsin; bu elementdan oqayotgan tok bo‘lsa, umumiy xolda turg‘un bo‘lmagan tasodifiy japayon deb xisoblanadi. U xolda berilgan elementda vaqt oraligida sarf bo‘lgan elektpoenergiya miqdorini quyidagicha ifodalash mumkin :
(1)
Bordiyu, tasodifiy jarayon I(t) ni korrelyasion nazariya bo‘yicha (ikkinchi darajadan bo‘lmagan momentlar qo‘llash bilan (T ) oraligidagi tasodifiy kattalik bilan almashtirish mumkinligini xisobga olsak, u xolda berilgan ifodani boshqacha ko‘rinishda yozish mumkin :
(2)
Bu erda m_g=I_c - tok grafigining o‘rtacha qiymati yoki matematik natija;
- tok dispersiyasi .

kattalikni o‘rta kvadratli tok deb ataladi. SHunga o‘xshash o‘rta kvadrat aktiv va reaktiv quvvatlar mos xolda quyidagicha aniqlanadi :

Odatda yuklama grafiklari xaqiqiy uzluksiz jarayonlarni ketma - ket vaqt oraligidagi qiymatlarini o‘rtachasini olish orqali chiziladi va quriladi. Bunday xolda ( 1 ) ifodaga kiruvchi m_I , G_I va I_s.k xarakteristikalar quyidagicha xisoblanadi :

Bu erda n - butun interval oraligida o‘rtachalashtirilgan intervallar soni.

2. Yuklama grafigidagi xarakteristikalar yig‘indisini xisoblash.

Masalan, aytaylik , u xolda

Bu epda P_k(t) va P_l(t) - aktiv quvvat korrelyasion koeffitsienti

r_kl - mos xolda K - nchi va l - nchi iste’molchining



3. X i s o b l i yu k l a m a n i a n i q l a sh .

Oldingi laboratoriya ishida berilgan ma’lumotlarga ko‘ra xisobli yuklama o‘rtachalashtirilgan grafikni maksimal qiymatlari orqali aniqlanadi.

Agar yuklamani vaqtini uzoq muddatlari oraligida (bir yoki bir necha yil) qaralsa, u xolda maksimal qiymatini topish oson bo‘lmaydi. Chunki, birinchidan, yarim soat oralik qo‘yib butun yil yuklama grafigini qurib bo‘lmaydi, loyixa masalalarida mutlako noma’lum. Ikkinchidan, o‘n yil davomida bir marta (yoki 1 yil davomida bir marta ) maksimal qiymatga ega bo‘lgan yuklama hisob yuklamasi deb qabul qilish u qadar maqsadga muvofiq emas.
Bu kabi muammolarni echishda yuklama o‘zgarishi jarayonining turli extimollik statik modellari qo‘llaniladi ( A2 ). Oddiy modellardan biri yuklamani eng ko‘p iste’molchi ulangan smenadagi o‘zgarmas oraliqdagi normal taqsimlanish qonunlariga ega bo‘lgan tasodifiy kattalikdir. 1- rasmda aktiv quvvatni extimollik zichligi, taqsimlanish funksiyasi berilgan.

1- pasm. Aktiv quvvatni normal taqsimlash qonuni.

1. 
   Bunday modellarga aktiv quvvatni katta qiymatlari mos kelishi mumkin, lekin bunday qiymatlarni paydo bo‘lish extimolligi juda kam.
   

Xisobli yuklamani bunday xollarda kam extimolliklar berilgan xolda aniqlash mumkin.
(3)
Bu erda P_ - quvvat P_p miqdoridan ortib ketishi mumkin (bunday xolni extimolligiga teng ) bo‘lgan xolda deyarli mumkin emas deb xisoblasa bo‘ladi.
Shunday qilib, xisobli yuklama sifatida P_(t) o‘zgaruvchan jarayoni mumkin bo‘lgan maksimal qiymati emas, balki P_p ning shunday qiymatini olish kepakki uning uchun { P_ >P_p}< q tengsizlik o‘rinli bo‘lsin.
Amalda ko‘pincha q = 0,001 deb olinadi, bu esa P_p=P_c+3_p xisobli yuklamaga mos keladi."Uch sigma" qoidasi nomini olgan. Bu xolda normal taqsimlanish qonuniga asoslangan tasodifiy kattalikni tarqalishi 3 oraliqdan tashqarida bo‘lib qolishi matematik ko‘rinishda mutlaqo mumkin emas.
Yuklamani vaqt bo‘yicha o‘zgaruvchanligi boshqa ko‘p xollarda :
Elektp iste’mol q i l i sh rejimlarini va elektr yuklamasini yaxshilashda (qulaylashtirishda), ularni taxlil qilishda, zavodlar elektr zanjilarida va boshqalarda kuchlanish sifatini taxlil qilish xamda baholashda hisobga olinadi. Buning uchun turli u yo k i bu xususiyatlarini xarakterlovchi yu k l a m a nusxalari ( modellari ) qo‘llaniladi.
Shulardan ayrimlari: