Angliya va Fransiyada klassik maktabning shakillanishi reja
Download 43.21 Kb.
|
Angliya va Fransiyada klassik maktabning shakillanishi reja
- Bu sahifa navigatsiya:
- Pul to’G’’risida bir necha oG’’iz so’z
Siyosiy arifmetika» (1683y.) va boshqa shu kabi asarlarni yozdi.
V.Petti XVII asrdag’i eng’ taniqli shaxslar qatoridan o’rin oladi (Mak-Kulloxning’ 1845 yilda berg’an baҳosi). U iqtisodiyotni o’rg’anishda yang’i usulni qo’lladi, ko’rinib turg’an voqealarni sharxlashdan ularning’ moҳiyatini taҳlil etishg’a o’tdi. V.Petti tadqiqot predmeti sifatida ishlab chiqarish soҳasini oldi. Uning’ fikricha, boylik paydo bo’lishi va ko’payishi faqat moddiy ne’matlar yaratish soҳasida ro’y beradi, bu jarayon savdo va savdo kapitalining’ ҳech qanday ishtirokisiz bo’ladi. Olimning’ tadqiqot usulida empirizm elementlari (unsurlari) bo’lishig’a qaramasdan (bu masalan, er baҳosini talqin etishda ko’rinadi), davlatning’ iqtisodiy faoliyatg’a aralashuvini qisman qo’llaydi (mamlakatdag’i savdog’arlar sonini qisqartirishni talab etadi), u asosan erkin iqtisodiyot (laisser faire) prinstiplarini qo’llaydi va merkantilistlardan farqli ravishda pul muomalasi va savdoni erkinlashtirish tarafdori bo’lg’an. U o’z tadqiqotlarida bir qancha metodik (shartli) soddalashtirishlardan foydalaniladi: muomala soҳasining’ ishlab chiqarishg’a teskari ta’siri inkor etiladi; pul va tovar bozorlarining’ o’zaro boG’’liqlig’i ko’zda tutilmaydi; tovarlar va xizmatlar qiymati (qimmati) paydo bo’lish tabiatida ҳarajatlar ҳarakteristikasi (sabab-oqibat prinstipi) qo’llaniladi; ish ҳaqini ishchi meҳnati baҳosi sifatida talqin etish, oqibatda erkin raqobat sharoitida ish ҳaqining’ minimal bo’lishi va boshqalar. U iqtisodiy jarayonlarg’a xos ichki qonuniy aloqalar va ularning’ sababiy munosabatlarini ko’rsatishg’a intildi. Uni «faqat tabiatda ko’rinarli asosg’a eg’a bo’lg’an sabablarg’ina» qiziqtirar edi. Petti iqtisodiyotg’a tabiatshunoslikda qo’llaniladig’an usulni kiritib, shu bilan birg’a iqtisodiy taҳlilning’ statistik usulidan ҳam keng’ foydalandi. V.Pettining’ dastlabki asarlarida merkantilistlarning’ ta’siri ancha kuchli bo’lg’an, ammo keying’i «Pul to’G’’risida bir necha oG’’iz so’z» (1682y.) kitobida u merkantilizmdan butunlay voz kechdi. Boshida u faol (aktiv) savdo siyosatini, davlatning’ iqtisodiyotg’a aralashuvini qo’lladi, ammo bu ishlab chiqarishni rivojlantirishg’a yordam berishi kerak, deg’an fikrda bo’lg’an. U boylik va qashshoqlikka baҳo berib, bu ҳayotning’ abadiy va o’zg’armas, shafqatsiz qonunidir, deg’an xulosag’a keldi. «Ba’zi odamlarning’ boshqasidan ko’proq qashshoqlig’i doim bo’lg’an va doim bo’ladi» deg’an edi u. Ammo Petti ortiqcha zeb-ziynatg’a berilishdan tiyilish zarur deb bilg’an. Merkantilizm nuqtai nazaridan amaliy, aniq masalalarni echish borasida u o’z asarlarida bo’layotg’an voqealarni ta’riflashg’a ko’proq o’rin berg’an. Ammo iqtisodiy jarayonlarni tadqiq qilish davomida ҳodisalarning’ ichki moҳiyatig’a kirib bordi, ularni izoҳlashg’a o’rindi, iqtisodiyotda tabiiy fan metodlarini qo’lladi, ayniqsa matematikani keng’ tadbiq etdi. 1682 yilda yozilg’an « Download 43.21 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling