Mavzu: bolalarga shafqatsiz munosabatda boʻlish, maishiy zoʻravonlik,xavf omillari. Bolalarga nisbatan zoʻravonlik

MAVZU: BOLALARGA SHAFQATSIZ MUNOSABATDA BOʻLISH , MAISHIY ZOʻRAVONLIK,XAVF OMILLARI .
Bolalarga nisbatan zoʻravonlik yoki shafqatsizlik bu bola yoki bolalar guruhiga ota-ona yoki tarbiyachi tomonidan jismoniy, jinsiy va/yoki ruhiy zoʻravonlik qilinishi yoki, umuman, beparvolikdir. Bolalarga nisbatan zoʻravonlik ota-ona yoki tarbiyachining bolaga haqiqiy yoki potensial zarar yetkazishiga olib keladigan har qanday xatti-harakat yoki harakatsizlikni oʻz ichiga olishi mumkin va bu holat odatda bolaning uyida yoki bola vaqt oʻtkazadigan tashkilotlar, maktablar yoki jamoalar joylarida sodir boʻladi.
Bolalarga nisbatan zoʻravonlik va bolalarga nisbatan shafqatsiz munosabatda boʻlish atamalari koʻpincha bir-birining oʻrnida ishlatiladi. Shunga qaramay, baʼzi tadqiqotchilar bolalarga nisbatan shafqatsiz munosabatda boʻlish atamasini beparvolik, ekspluatatsiya va odam savdosini oʻz ichiga oluvchi soyabon atama sifatida koʻrishadi.
Bolalarga nisbatan zoʻravonlik holatlariga berilgan taʼriflar professionallar, ijtimoiy va madaniy guruhlar oʻrtasida va vaqt oʻtishi bilan farq qiladi^[18][19]. Adabiyotda zoʻravonlik va yomon muomala atamalari koʻpincha bir-birining oʻrnida ishlatiladi^[20]. Bolalarga nisbatan shafqatsiz munosabatda boʻlish, shuningdek, bolalarga nisbatan zoʻravonlik va eʼtiborsizlikning barcha shakllarini qamrab oladigan soyabon atama boʻlishi mumkin^[16]. Bolalarga nisbatan shafqatsiz munosabatni aniqlash ustuvor madaniy qadriyatlarga bogʻliq, chunki ular bolalarga, bolaning rivojlanishiga va ota-onalarga tegishli^[21]. Bolalarga nisbatan shafqatsiz munosabat tushunchasining taʼriflari jamiyatning ushbu muammo bilan shugʻullanuvchi sohalari, masalan, bolalarni himoya qilish agentliklari, yuridik va tibbiy jamoalar, sogʻliqni saqlash xodimlari, tadqiqotchilar, amaliyotchilar va bolalar himoyachilari oʻrtasida^[21] bir-biridan farq qilishi mumkin. Ushbu turli sohalar vakillarining har biri oʻzlarining taʼriflaridan foydalanishga moyil boʻlganligi sababli fanlar boʻylab muloqot cheklangan boʻlishi mumkin, bu bolalarga nisbatan yomon munosabatni aniqlash, baholash, kuzatish, davolash va oldini olish harakatlariga toʻsqinlik qiladi^[20][22].
Umuman olganda, zoʻravonlik (odatda qasddan qilingan) komissiya harakatlariga, beparvolik esa harakatsizlikka tegishli^[16][23]. Bolaga nisbatan shafqatsiz munosabatda boʻlish ota-onalarning yoki tarbiyachilarning bolaga haqiqiy yoki tahdid ostidagi zarar yetkazadigan xatti-harakatlarini ham, harakatsizligini ham oʻz ichiga oladi^[16]. Baʼzi sogʻliqni saqlash sohasi mutaxassislari va mualliflar bolaga nisbatan eʼtiborsizlikni zoʻravonlik taʼrifining bir qismi deb bilishadi, boshqalari esa yoʻq; buning sababi zararning beixtiyor boʻlishi yoki bolani qanday tarbiyalash kerakligi haqidagi madaniy eʼtiqodlar natijasida tarbiyachilar muammoning jiddiyligini tushunmaganligi boʻlishi mumkin^[24][25]. Bolalarga nisbatan zoʻravonlik va beparvolikning kechiktirilgan oqibatlari, ayniqsa, hissiy beparvolik va bolalarga nisbatan zoʻravonlik sifatida baholanadigan xatti-harakatlarning xilma-xilligi ham mavjud omillardir
Jahon sogʻliqni saqlash tashkiloti (JSST) bolalarga nisbatan zoʻravonlik va shafqatsizlikni „mas’uliyat, ishonch yoki kuch munosabatlari kontekstida bolaning sogʻligʻi, omon qolishi, rivojlanishi yoki qadr-qimmatiga haqiqiy yoki potensial zarar yetkazishga olib keladigan jismoniy va/yoki hissiy, jinsiy zoʻravonlik, loqaydlik yoki beparvo munosabat yoki tijorat yoxud boshqa ekspluatatsiyaning barcha shakllari“ deb taʼriflaydi^[26]. JSSTga koʻra, shuningdek, „bolalarga nisbatan zoʻravonlik 18 yoshgacha boʻlgan shaxslarga nisbatan ularning ota-onalari yoki boshqa gʻamxoʻrlik qiluvchilar, tengdoshlar, ishqiy sheriklar yoki notanish shaxslar tomonidan sodir etilgan zoʻravonlikning barcha shakllarini oʻz ichiga oladi“^[27]. Amerika Qoʻshma Shtatlarida Kasalliklarni nazorat qilish va oldini olish markazlari (CDC) bolalarga nisbatan yomon munosabatda boʻlish atamasini har ikkala komissiya (zoʻravonlik) harakatlariga nisbatan qoʻllaydi, ular orasida „bolaga zarar, potensial zarar yoki zarar yetkazish tahdidiga olib keladigan soʻzlar yoki ochiq harakatlar“ va harakatsizlik (beparvolik), yaʼni „bolaning asosiy jismoniy, hissiy yoki taʼlim ehtiyojlarini taʼminlamaslik yoki bolani zarar yoki mumkin boʻlgan zarardan himoya qilmaslik“ kabilar bor^[20]. Amerika Qoʻshma Shtatlarining Bolalarga nisbatan zoʻravonlikning oldini olish va davolash toʻgʻrisidagi federal qonuni bolalarga nisbatan zoʻravonlik va eʼtiborsizlikni kamida „ota-ona yoki vasiyning oʻlimga, jiddiy jismoniy yoki ruhiy shikastlanishga, jinsiy zoʻravonlik yoki ekspluatatsiyaga olib keladigan yaqinda sodir boʻlgan har qanday harakati yoki harakatsizligi“ yoki „jiddiy zarar yetkazish xavfini tugʻdiradigan harakat yoki harakatsizlik“^[28][29] deya taʼriflaydi.