Aniq-tabiiy fanlar va jismoniy madaniyat fakulteti tabiiy fanlar kafedrasi

Kichik korxonalar faoliyatini iqtisodiy tahlil qilish asoslari

Kichik va xususiy tadbirkorlik korxonalari o ‘z faoliyatini mustaqil rejalashtiradi. O‘z faoliyati uchun moddiy rcsurslar va m atcriallarning mavjudligi hamda ishiab chiqarilayotgan mahsulotga va bajarilayotgan ishga, k o ‘rsatilayotgan xizmatga bo‘Igan talablami hisobga olib, strategik taraqqiyot istiqbollarini bclgilaydi. Tadbirkorlik korxonasi iste’molchilar bilan shartnoma asosida ishlami bajaradi, mahsulotlami sotadi va turli xildagi servis xizmatlarni ko‘rsatadi. Bozor iqtisodiyoti sbaroitida har bir tadbirkor iste'mol bozorida o 'z mijozlarni topish va bozorda mavqeyiga ega boTish chora tadbirlarini ishiab chiqqan holda faoliyatini oldindan to ‘g‘ri rejalashtirishdan iborat. Har bir tadbirkor ish yuritishning dastlabki bosqichida uzoqni k o ‘ra oladigan, maqsadga muvofiq bo'lgan biznes-rejalami ishiab chiqishadi. Bu biznes reja quyidagi 12ta bo'lim lardan tashkil topadi:

1.«Tovarning tavsifi, kimga m o‘Ijallanganligi va tuzilishi» boTimida - tadbirkor ishiab chiqarayotgan mahsulotlar (ishlar, xizm atlar)ini qanday maqsadlarga m o'ljallanganligini, tovar tavsifmi va ko ‘rsatilayotgan xizmatlar qanday ehtiyojlami qondirishini tahlil qiiishi hamda shunga o'xshash tovarlar yoki xizm atlar bilan taqqoslashi, yangi tovaming afzalliklarini batafsil o'rganib chiqishini taqozo etadi. Bu birinchi bo'lim ning tarkibida bir nechta kichik b oiim lardan iborat bo'ladi. «Xom ashy о manbai, xom ashyo bilan ta ’m miash hajmi» kichik bo'lim larida tadirkor xom ashyo, o'g'it, yoqilg i moylash makteriallarim qaerdan olishni va unga bo'lgan iste'm ol darajasini «tovar resurslari va iste’moli» balansida hisob kitob qilib chiqishi lozim. «Xoir. ashyo ta ’mmoti uchun lozim bo‘lgan shart-sharoitlar, xom ashyoni yetkazib berish uchun ketadigan xarajatlar» kichik boTimning vazifasi, m avjud m ablag5iar manbalarining yetarlilik darajasi, xom ashyo resurslarini yetkazib berish yo‘llari, transport vositalarining holati, zamonaviy texnika, kompyuterlar bilan ta’minlanish darajasi va intcllcktual axborot manbalarini kengaytirish chora-tadbirlarini ishlab chiqishdan iborat qator m asalalam i hal qilishdan iborat.
«Zarur ishlab chiqarish mollari va resurslari» kichik bo‘limida - tadbirkor m a’lum muddatlarda m ahsulot ishlab chiqarish hajmi va ishlab chiqarilayotgan m ahsulotlarining assortiment turlarini belgilab oladi. «Tovarlar va mahsulotlami ishlab chiqarishda yangi texnologiyalam ing mavjudligi. qiyosiy baholash» kichik bo ‘limida - tovar yoki m ahsulot ishlab chiqarish bilan bog‘liq barcha m a’lumotlar tahlil qilinadi.
2. «Tovarlar sotiladigan bozorni baholash» bo’limi quyidagi kichik bo'lim lardan iborat. Tovarlar yoki mahsulotlaming potensial iste’molchilari. Miqdoriy baholash, kichik bo‘limida - ishlab chiqarilayotgan m ahsulotlar (tovarlar)ni sotilish darajasi, mamlakat regionlari (viloyatlar, tumanlar)da realizatsiya qilish darajasi kabi m asalalar o ‘rganib chiqiladi. «Ishlab chiqariladigan m ahsulotlam ing yoki tovarlam ing umumiy qiymati.
Qiyosiy baholash kichik bo‘limida - ishlab chiqarilayotgan m ahsulot yoki tovarlam ing hajmini va miqdorini aniqlab olingandan keyin uning umumiy qiymati hisob-kitob qilib chiqiladi. Bu esa m ahsulot yoki tovarlam ing xarid qilish qobiliyatini aniqlashga imkon beradi. Ushbu kichik bo‘limdan «Sotuv hajmlarini belgilash va uning eng mutlaq miqdorini aniqlash» bo'lim chasi kelib chiqadi. M azkur bo ‘limchalarda korxona faoliyatidagi moddiy resurslarni ortiqcha sarflash, turli xildagi isrofgarchiliklar, yo‘qotishlar, shuningdek, ortiqcha ishlab chiqarish holatlari yuz bermaydi, ortiqcha talabga mos kelmaydigan, sifatsiz m ahsulotlami ishlab chiqarish oqibatlarining oldi olinadi.
«Tovar sotiladigan bozordagi raqobat» bo limi quyidagi bo ‘limchalardan iborat: «O‘xshash mahsulot va tovarlar ishlab chiqaruvchilar»da hudud (viloyat, tuman)da m azkur korxonada ishlab chiqarilayolgan mahsulot va tovarlarga o ‘xshash tovar assortimentlarini qaytaruvchi m a'lum otlarga va uning salbiy oqibatlarinmg oldini olish imkoniyatlariga ega b o ‘linadi.