Aniq-tabiiy fanlar va jismoniy madaniyat fakulteti tabiiy fanlar kafedrasi

3. Marketing tadqiqotlarining maqsadi va vazifalari
Marketing tadqiqotlarining asosiy maqsadi, uning vujudga kelish, shakllanish va rivojlanishning obyektiv sabablari, zarurati bilan belgilanadi, hamda uning maqsadi nihoyatda keng va murakkab masalalarni hal qilishga qaratilgan. U ishlab chiqarishni xaridor ehtiyojiga moslashtirib, talab va taklifning muvozanatiga erishgan holda, uni tashkil etgan korxona, tashkilotlarga yuqori foyda keltirishdir. Bunga erishish uchun marketing quyidagi muhim vazifalarni hal etishi lozim:
• xaridorlar (iste’molchilar) ehtiyojini o'rganish;
• tovarlarga ichki va tashqi talablarni o'rganish;
• korxona faoliyatini xaridorlar ehtiyojiga moslashtirish;
• talab va taklif to'g'risidagi olingan m a’lumotlar asosida bozomi o'rganish;
• tovarlar reklamasini tashkil etish, xaridorlarning tovarlarni sotib olishga qiziqishini oshirish;
• tovar yaratuvchi yoki uni sotuvchi korxona tadqiqotlarini amalga oshirish uchun m a’lum otlar to'plash va tahlil qilish;
• tovarni bozorga chiqarishdagi barcha xizmatlar to'g'risida m a’lum otlar olish;
• to'ldiruvchi tovarlar va o'm ini bosuvchi tovarlar to'g'risida axborotlar yig'ish;
tovarlarga talabni istiqbollash, ularni amalga oshirishni nazorat qilish.
G.L. Bagiyev va boshqalar marketingga «Zamonaviy marketing tadqiqotlari, tadbirkorlik tizimidagi axborot topish, to'plash, qayta ishlash va joriy ham da strategik qarorlar qabul qilish jarayoni», deb ta’rif berganlar.
Marketing axborotlarini tizimli tahlil qilish, talab va taklifning taxminiy hisobini ishlab chiqishga imkon beradi. Busiz esa sotishning maqbul darajasini belgilash mumkin emas. Bunday darajada odatda, minimum, maksimum oralig'ida hisoblab chiqiladi. Marketing maqsadiga erishishda reklama ham m uhim dir. Reklamaning vazifasi mavjud bozor segmentini mustahkamlash, yangi xaridorlarni jalb etish, yangi bozorlar tashkil qilishdir. Marketing tizimida reklamaning asosiy xususiyati uzluksiz ta ’sir va doimiy yangilanishdir. Shu bilan birga xaridor psixologiyasi tovar va firma markasiga bog'lanib qolish xususiyati (imidj) ga ham egadir..
Marketing tadqiqotlarining eng muhim bosqichlaridan biri tadqiqot rejasini ishlab chiqish hisoblanadi. Bunda tadqiqot uchun zarur m a’lum otlar va axborotlarni to'plash manbalari, uslublari, qurollari, tanlov o'tkazish tartiboti va rejalari tuziladi. Tadqiqot asoslanadigan m a’lumot va manbalardan bir necha marotaba tegishli sohalarda foydalanish, ularni qayta ishlash mumkin. M arketing tadqiqotida kuzatish, eksperiment, so‘rov, guruhli bahslar eng ko‘p qoMlaniladigan uslublar hisoblanadi. Har bir uslub tadqiqotning tegishli bosqichlarida samarali axborot to ‘plash, uni qayta ishlash, texnika vositalaridan samarali foydalanishni nazarda tutadi. Masalan, yuqorida keltirilgan radio telefonli va bort kompyuterli avtomobilga boshlang‘ich talabni baholash tadqiqotini olib ko‘raylik. Kuzatish uslubi vositasida xaridorlarning joriy davrda va avtomobil bozoridagi munosabatlari, ko‘nikmalarini baholash mumkin. So'rov uslubida esa aniq bir xaridorning «yangi jihozlarga» qiziqishlari, ulaiga qo'yadigan talab va istaklami baholash mumkin. Eksperiment uslubida esa sinov tarzida avtom obillarning kichik partiyasini bozorda sotib, xaridorlar holatlarini kuzatish mumkin. Tadqiqot rejasini ishlab chiqishda uslubiy jihatdan o ‘zaro boliqlik, aniqlik, takrorlanmaslik, davriy uzluksizlik ta’minlanishi lozim. Reja quyidagi savollaiga javob berishi lozim.
1. Qanday m a’lum otlar to'planishi kerak?
2. Ma’lum otlami kim to‘playdi?
3. Kim va nima xususida izlanish olib borishi lozim?
4. Ma’lum otlamitplashda qanday uslublar qo'llaniladi?
5. M a’lumotlar qanday shaklda va qanday m uddatlarda taqdim etiladi?
6. M a’lumotlami to'plash qachon va qayerda amalga oshiriladi?
7. M a’lum otlarni to'plash uchun qanday xarajatlar ko'zda tutiladi?
Ushbu savollarga javob topish asosida tadqiqot rejasining izchilligi, m azm unan va mantiqan bog'liqligi ta ’minlanadi. Bu o'z navbatida tadqiqotning keyingi bosqichlarida sodir bo'lishi mumkin bo'lgan kamchilik va xatoliklaming vujudga kelishiga yo'l qo'ymaydi.