Aniq-tabiiy va jismoniy madaniyat fakulteti

Ishlatilishi. Platina oilasi elementlari va ularning birikmalari ammiakni oksidlashda, parafin va olefin uglevodorodlarini gidroizomerlashda, gazlami CO va N2 dan tozalashda, yuqori temperaturalarni o‘lchaydigan termoparalarni tayyorlashda, kimyoviy idishlar olishda, tibbiyot asboblarini tayyorlashda, kondensator va rezistor materiallarini yasashda, metallar sirtini qoplashda ishlatiladi.^[2]
I.2. Platina guruppachasi elementlarining labaratoriya va sanoatda olinishi
Yengil kumushrang soya, yaltiroq va havo ta'sirida xira bo'lmaydi. Bundan tashqari, platina juda o'tga chidamli, bardoshli va ayni paytda egiluvchan metalldir, ammo bu ko'pchilik uchun odatiy holder platinoidlar. Platina juda kam uchraydigan va qimmatbaho metal bo'lib, yer qobig'ida, masalan, oltin yoki kumushga qaraganda kamroq uchraydi. Aytgancha, u ikkinchisi tufayli o'z nomini oldi. Ispan tilida "plata" kumush, "platina" esa kumushga o'xshaydi. Platinaning kashf etilgan sanasi aniq ma'lum emas, chunki u Janubiy Amerikadagi Inclar tomonidan kashf etilgan. Evropada platina haqida birinchi eslatma (eritish mumkin bo'lmagan noma'lum metall sifatida - uning erish nuqtasi deyarli 1770 daraja Selsiy) 16-asrda ispan konkistadorlarining zabt etishlari tufayli paydo bo'ldi. Biroq, Janubiy Amerikadan G'arbiy Evropaga platina muntazam etkazib berish faqat 17-18-asrlarda yaxshilandi. Rasmiy ravishda, yevropalik olimlar orasida u faqat 1789 yilda frantsuz kimyogari Luvayzer tomonidan o'zining oddiy moddalar ro'yxatini nashr etganidan keyin yangi metall deb hisoblana boshladi. Sof, begona aralashmalarsiz platina 1803 - yilda ingliz olimi Uilyam Vollaston tomonidan platina rudasidan olingan. Shu bilan birga, u bir vaqtning o'zida bir xil rudadan yana ikkita platinoidni (platina guruhi metallari) - palladiy va rodiyni topdi. Qizig'i shundaki, shu bilan birga, Vollaston dastlab platinadan tibbiy asbob-uskunalar va asboblar ishlab chiqarishga qiziqqan shifokor edi - bakteritsid xususiyatlari va oksidlovchi moddalarga ajoyib va juda ham chidamliligi tufayli ta’sir etgan.
Qimmatbaho metallarni qazib olish bo'yicha chempionat Rossiya, Janubiy Afrika, Kanada, AQSh, Kolumbiyaga tegishli. Yillik ishlab chiqarish 36 tonna metallni tashkil etadi. Platinani birinchi bo'lib amerikaliklar qazib olishdi. Rossiya platinani ancha keyinroq, 1819- yilda Uralda kashf etdi. Keyinchalik qimmatbaho metallarning yana bir qancha konlari topildi. 1828 yilda Rossiyada ishlab chiqarish 1,5 tonnani tashkil etdi Bu Janubiy Amerika natijalaridan sezilarli darajada oshib ketdi. 19-asrning oxirida Rossiya so'zsiz etakchiga aylandi va boshqa barcha mamlakatlarga qaraganda 40 baravar ko'proq qimmatbaho metall oldi.^[3]

2 – rasm . VIII B guruhi triadasi .Osmiy , Iridiy,
Platina