Anjuman: Resurstejamkor qishloq va suv xo‘jalik mashinalarini yaratish va ulardan foydalanish samaradorligini oshirish

Anjuman: Resurstejamkor qishloq va suv xo‘jalik mashinalarini yaratish va ulardan 
foydalanish samaradorligini oshirish
 
 
175 
Hozirgi bosqichda tabiati mohiyatan to'liq tushunilgan n qiymatini tanlash 
oqimdaga qarshilikni aniqlashga teng. Daryo gidravlikasi nuqtai nazaridan, bu 
muhim masalalardan biridir, shuning uchun ko'plab tadqiqotchilar g’adir-budirlik 
koeffitsientini aniqlashning ob'ektiv mezonini topishga intilishlari tabiiydir. 
M.F. Sribny, tog 'daryolari va tuproqli va toshli kanallardagi davriy suv 
oqimlari uchun, to'g'ridan-to'g'ri oqim tezligiga bog'liq bo'lgan (i > 0,005 uchun) 
quyidagi munosabatni oldi: 
𝑛 =
√𝑖
4
6.5
(1) 
bu erda n - g’adir-budirlik koeffitsienti; 
i - suv sathining nishabligi. 
1936 yilda muhandis Xanna Panjob daryosida (Hindiston) olib borilgan 
tadqiqotlarga asoslanib, eroziya yoki cho'kindi cho'kma jarayoni tugallangan deb 
hisoblanishi mumkin bo'lgan yumshoq to'shakdagi kanallar uchun quyidagi 
formulani taklif qildi: 
𝑛 =
𝑖
0,2
8,05
(2) 
1938 yilda V.N. Goncharov [8], 
4 ≤ 𝐻 𝛥
⁄ < 200qiymati bo'yicha laboratoriya 
tadqiqotlariga asoslanib, g’adir-budirlik koeffitsienti n ni quyidagilarga teng qilishni 
taklif qildi: 
𝑛 =
𝛥
1
6
⁄
22,6
(3) 
Bu еrda: 
𝛥 = 0,7𝑑
б
A.M.Muxamedov [9] turli xil tabiiy gidrometrik materiallarni tahlil qilib, 
N.N.Pavlovskiy formulasini y = 1/3 qiymatli qabul qilib, n va ∆max o‘rtasidagi 
munosabatni oldi. 
𝑛 = 0,10 ⋅ 𝛥
𝑦
𝑚𝑎𝑥
(4) 
V.F. Talmaza [10] Qirgʻizistonning togʻ daryolari uchun g’adir-budirlik 
koeffitsientiga bogʻliqlik oldi. 
𝑛 = 0,2 ⋅ 𝑖
0,3
(5) 
M.F. Sribniyning mavjud bog’lanishlarini qabul qilamiz(1). 
Ma'lumki, kanalning g’adir-budirligini belgilovchi asosiy parametr qiyalik 
emas, balki o’zandagi cho'kindilarining yirikligidir. Shuning uchun o’zangadi 
cho'kindilarning ma'lum kattaligi bilan n=f(d) bog'liqligi to'g'riroq hisoblanadi. 

---