Ankara üNİversitesi fen biLİmleri enstiTÜSÜ
Download 1.39 Mb. Pdf ko'rish
|
|
6. BU ÇALIŞMANIN AMACI
Akarsularda kirlenmenin kontrolü ve su kalitesinin iyileştirilmesi için öncelikle kirletici kaynakların ve yüklerin belirlenmesi sonra da bu yüklerin nehir boyunca dağılımının saptanması gerekir. Bu nedenle bir akarsuyun matematik modelinin oluşturulması, parametrelerinin belirlenerek bilgisayar ortamında benzetimi büyük önem taşır. Bölüm 3’te anlatıldığı gibi dünyada en çok kullanılan model olan QUAL2E de dahil olmak üzere, bilinen modellerin çoğunda dinamik benzetim özelliği bulunmamaktadır. Ayrıca, model parametreleri deneme yanılma yoluyla belirlenmektedir. Model parametrelerinin alt ve üst sınırları dikkate alındığında deneme–yanılma yönteminin yetersiz kalacağı açık bir şekilde ortaya çıkmaktadır. Dinamik benzetim ve parametre belirleme özelliklerine sahip kullanımı kolay bir yazılım bulmak neredeyse mümkün gözükmemektedir. Buradan yola çıkarak, bir akarsularda kirlenmeyi oluşturan bileşenlerin zaman içinde akarsu uzunluğu boyunca nasıl değiştiğini belirleyebilecek, model parametrelerini bir optimizasyon algoritmasıyla otomatik olarak saptayacak bir yazılıma duyulan ihtiyaç bu tezin amacını oluşturmuştur. Bu amaç doğrultusunda, kolay kullanıcı etkileşimine olanak sağlayan ve model parametrelerini farklı optimizasyon yöntemleriyle bulabilen AKAB (AKArsu Benzetimi) yazılımı MATLAB 6.5 ortamında geliştirilmiştir. Böylelikle, tez önerisinde belirtilen akarsu sistemlerinde eş zamanlı koruma kontrol yönteminin belirlenebilmesi için gerekli olan dinamik model parametrelerinin tahmini ve dinamik benzetimde parametre belirleme için sistematik bir program geliştirilme amacı gerçekleştirilmiştir. “Bilimsel bir araştırma yeni bir bilimsel araştırmanın basamaklarını oluşturmalıdır” felsefesinden yola çıkarak geleceğe yönelik yeni çalışmalar belirlemek elbette ki bu tezin temel amacıdır. Yapılacak olan yeni araştırmada, akarsulardaki su kalitesinin akarsu boyunca değişiminin izlenmesi için hat üstünde (‘on-line’) sistemlerin 53 bulunduğu ölçüm istasyonlarının kurulması, verilerin gerçek zamanlı olarak işlenmesi için oluşturulacak ana merkezde toplanması, kirlilik etkilerinin AKAB yazılımı kullanılarak benzetimiyle önceden öngörülmesi ve bu sayede su kaynaklarının temiz ve verimli kullanımı için etkin bir kontrol mekanizmasının oluşturulması hedeflenmiştir. Bu sayede, muhtemel kirlilik yüklerinin ve bunların su kalitesine muhtemel etkisinin zamanında saptanması mümkün olacak, ayrıca akarsu havzalarındaki yatırımlar hakkında karar alınması kolaylaştırılacak ve planlanan endüstriyel yatırımlardan akarsuya gelecek kirlilik yükünün zamanla ve akarsu uzunluğu boyunca değişimi önceden belirlenebilecektir. Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) kolaylaştırılmış olacaktır. Dolayısıyla, her nehir için coğrafi, meteorolojik koşullar ve yatağın topoğrafyasının farklılığı nedeniyle çok değişken olan ve sağlıklı tahmin yapmak için çok hassas belirlenmesi gereken model parametreleri kullanıcıdan bağımsız olarak hat üstünde (‘on-line’) ve otomatik olarak belirlenebilecektir. Bu sayede endüstri kuruluşlarından, evsel atık deşarj noktalarından ve diğer kaynaklardan gelecek kirlilik yüklerinin havza boyunca etkisi harita üzerinde, görsel, kullanıcı etkileşimli olarak izlenebilecek; sağlıklı tahmin yapılarak önceden tedbir alınmasına olanak sağlanacaktır. Böylece nehirlerde kirlenmenin kontrolü için tek bir merkezden arazi ortamına gitmeden gerçek zamanlı izleme yapılabilecek, etkin bir kontrol sisteminin bilimsel ve teknolojik altyapısı oluşturulacaktır. Bu sayede havza boyunca endüstriyel yatırımcılara ve tarımsal sulama amaçlı olarak nehirden su kullanan yöre halkına önceden sağlıklı bilgi verilebilecek, balık ölümleri gibi çevre felaketleri önlenebilecektir. |
