Ankara üNİversitesi fen biLİmleri enstiTÜSÜ

12. DEĞERLENDİRME VE ÖNERİLER 
 
 
Bu çalışmada, bir akarsuda kirlenmeyi oluşturan bileşenlerin zaman içinde akarsu 
uzunluğu boyunca değişimini belirleyebilecek, model parametrelerini deneme–yanılma 
olmaksızın optimizasyonla sağlıklı bir şekilde saptayacak bir yazılım geliştirilmiştir. 
Yeşilırmak nehri üzerinde alanda yapılan dinamik ölçümlerle test edilmiş ve dünyaca 
kabul görmüş QUAL2E su kalite modeli sonuçları ile kıyaslanmıştır.  
 
 
Bir önceki bölümde de değinildiği gibi akarsuyun 36.5 km uzunluğu boyunca 
gerçekleştirilen deneysel/benzetim sonuçlarından hesaplanan MOS değerleri 7 km’lik 
akarsu bölümü için hesaplananlardan daha düşük çıkmıştır. Bu durum akarsuyun ne 
kadar fazla bölümü incelenirse daha iyi sonuçlar alındığının ve alınacağının bir 
göstergesidir. Ayrıca, KOİ ihtiyacı ölçümleri BOİ ölçümlerinden çok daha sağlıklı 
olduğu için AKAB yazılımına KOİ/BOİ dönüşümü (KOİ=2.5 BOİ) ilave edilmiş ve bu 
durum kullanıcının seçimine sunulmuştur. Bundan sonra yapılacak çalışmalar için BOİ 
yerine KOİ kullanılması önerilmektedir. 
 
 
Sonuçta, akarsu sistemlerinde eş zamanlı koruma kontrol yönteminin belirlenebilmesi 
için gerekli olan dinamik model parametreleri farklı yaklaşım tarzlarına göre belirlenmiş 
ve dinamik benzetimde parametre belirleme için sistematik bir program geliştirilmiştir.  
 
 
Böylece, muhtemel kirlilik yüklerinin ve bunların su kalitesine muhtemel etkisinin 
zamanında saptanması mümkün olabilecek, ayrıca akarsu havzalarındaki yatırımlar 
hakkında karar alınması kolaylaştırılacak ve planlanan endüstriyel yatırımlardan 
akarsuya gelecek kirlilik yükünün zamanla ve akarsu uzunluğu boyunca değişimi 
önceden belirlenebilecektir. Dolayısıyla, Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) 
kolaylaştırılmış olacaktır.  
 

---

 
146
Bu çalışma hem akademik hem de toplum yaşamı açısından büyük bir boşluğu 
doldurma yolunda önemli bir adım atma amacıyla gerçekleştirilmiştir. 
 
 
Öneri olarak, AKAB yazılımının bir Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) altında 
programlanması ile harita üzerinde herhangi bir noktadan başlayarak olası risk 
benzetiminin gerçekleştirilebilir olması çok faydalı olacaktır. Bunun yanında, nehir 
üzerine yerleştirilecek on–line/in–situ ölçüm cihazları yardımıyla sürekli olarak veriler 
alınması ve bu verilerin bir merkezde toplanması şeklinde yapılacak olan bir çalışma bu 
çalışmayla birleştirilerek nehirlerde kirlilik değişkenlerinin kolayca takibi, akarsu 
havzalarında su planlaması yapılabilmesi ve olası muhtemel yatırımların veya 
kirlenmeye yol açan kazaların çevresel etkilerinin öngörülebilmesi için gerçek zamanlı 
nehir izleme ve kirlilik kontrol sistemi oluşturulması sağlanabilir. Böylece gerçek 
zamanlı nehir kirliliğinin kontrolü açısından çok büyük fayda sağlayacak bir izleme, 
öngörme ve denetleme mekanizmasının temelleri atılmış olacaktır. Akarsular için henüz 
bu tarz bir sistemin tam olarak dünyada olmadığı dikkate alındığında böyle bir 
çalışmanın yapılması ulusal anlamda da çok büyük yarar sağlayacaktır.