Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ
E. Sultan Süleyman’ın Şah Tahmasb’ı Savaşa Çekmek için Mektubu
Download 6.7 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- F.Sultan Süleyman’ın Bağdat’ı Ele Geçirmesi
|
E. Sultan Süleyman’ın Şah Tahmasb’ı Savaşa Çekmek için Mektubu Sultan Süleyman gittiği her yerde boĢ ve yanmıĢ mekânlarla karĢılaĢmıĢtı. Kendi kendine; babası Yavuz Sultan Selim Han, ġah Ġsmail‟i yazmıĢ olduğu kıĢkırtıcı mektupla savaĢa sürüklediğini zihninden geçiyordu. Sultan Süleyman babası Yavuz Sultan Selim gibi Tahmasb‟a kıĢkırtıcı bir mektup yazıp savaĢ için karĢısına çıkarmak istiyordu. 1514
ġah Ġsmail savaĢa çıkmadığı zaman Selim birkaç mektup yazdıktan sonra savaĢ alanına çıkmıĢtı. Sultan Süleyman da bunu düĢünüp ġah Tahmasb için aynısını yapmak istiyordu. Kanuni Sultan Süleyman esir olan bir KızılbaĢ‟a değerli eĢyalar vererek kendisinin yazdığı mektubu ġah Tahmasb‟a götürmesini söyledi. ġah Tahmasb esir olan adamın adını Tezkiresinde söylememesine rağmen; o emirlerinden olan Sadrettin Bey‟in uĢaklarındanmıĢ diye yazmıĢtır. 1515
Bazı tarihçiler bu tutuklanan esiri ġah Tahmasb‟ın KorucubaĢı olduğunu söylemektedirler. 1516 Sultan Süleyman mektupta Tahmasb‟a: “benim babam Sultan Selim senin baban Şah İsmail‟le savaştı. Eğer senin de cesaretin varsa gel savaşalım; eğer savaşmayacaksan cesaret iddiasında bulunma” 1517
yazmıĢtır. ġah Tahmasb Tezkiresinde Sultan Süleyman‟ın cevabında: “Allah Kelam‟ı Şerif‟te: (Kur‟an) Kâfirlerle gaza ve cihat yapmak isterseniz kendinizi tehlikeye atmayın” 1518 demiĢtir. “Ben nasıl iki Müslüman ordu arasındaki farkı göz ardı edip de, biri diğerinin on kat olduğu zaman savaş fetvası verip Müslümanların canını tehlikeye
1514 Seferi, a.g.e, s. 28-29. 1515 Tahmasb Safevi, Şah Tahmasb Tezkeresi, s. 29; Saferi, a.g.e, s. 28. 1516 Ahmet Gumi, Hulasetul-Tevarih, s. 232. 1517 Hammer Porgsthal, a.g.e, s. 981. 1518 Bakara Süresi, 195. Ayet. 513
emirler ve bütün askerleri sarhoştular, akşamdan sabaha kadar içki içip savaşa girmişlerdi, bunun da kötü sonucu olmuştu. O tarihten beri her zaman babamı kandıran ve savaşa çeken Durmuş Han‟ı beddua ederim.(Osmanlı ordusu yerleşmeden savaş açmayalım Durmuş Han‟ın önerisini Şah İsmail‟e yapmıştır) Sonra Tahmasb Sultan Süleyman‟a, yararlı olmayan savaş delilik ve sarhoşluk, kendini boşuna gururla telefe atmaktır” 1519 diyerek mektubunu sonlandırıyor. Buna dikkat etmeliyiz ki ne kadar da ġah Tahmasb Sultan Süleyman‟ın mektubuna çok sinirlenmiĢse de kendine uygun olan davranıĢı gösterip ve sabırca davranıyor. Demek ki o babasının yanlıĢlarından bir ders gibi almıĢtı. Sultan Süleyman ġah Tahmasb‟dan aldığı cevaptan Tahmasb‟ın babası Ġsmail‟e hiçte benzemediğini düĢündü. Sultan Süleyman‟ın bu gönderdiği mektupla ġah Tahmasb savaĢ alanına çekemedi. Sultan Süleyman ilerlemeye devam ediyordu. Bunu Süleyman Ģöyle açıklıyordu; “belki KızılbaĢ komutanlar arasında bir anlaĢmazlık çıksın ve Osmanlı ile birleĢsinler” Ġranlı Sünni mezhebinde olanlar Ġran ġia Devleti tarafından rahatsızlık görmüĢlerdi. 1520
Orada bir anlaĢmazlık çıkarıp Sünni halkın desteğini alarak böylece Tahmasb‟ı tahtından düĢürmeyi düĢünüyordu. Miladi 1534 yılı Ekim ayı (Hicri 941 yılı Rebiyülevvel ayının V. günü) Kanuni Sultan Süleyman Sultaniye „ye eriĢti. ġah Tahmasb bir fersah yol ile Sultan Süleyman‟ı gözetleyip
1519
Tahmasb Safevi, Tezkereye Şah Tahmasb, AbdulĢukur çalıĢması, s. 29 ve 30. 1520
Navayi, Tarih-i Tahavvulat Siyasi İctimai, İktisadi ve Farhangiye İran Dar Devreye Safeviye, s. 117; Abdul-Latif Kazvini, Safevi Tarih-i, çev. Hamidreza Muhammednejad, BirleĢik Yayınları, Ankara 2011, s. 10-15. 514
vurup kaçma taktiği yapıyordu. 1521 Sonbaharın baĢlangıcı olmasına rağmen çok kar yağdı ve Osmanlı ordusunun birçok askerleri ve malları telef oldu. 1522
Bu çok zor durumu Hafız Çerken Tebriz‟i Ģiirinde anlatıyor: ٍلکٔنٕگ یت ِقهي ناىْ ٔق وكیق ًٍچ ّكهٚ ٌا ّیَاطهٌ یٌٕ ىركن ٍي ّک دٌاـ هت َّایي وا هؽٌ قات ان یَ اًصػ ًّْ ٍیا دّکت ّک ىرلگ “Gittim Sultaniye „ye o güzel çimli mekâna Gördüm Ġki bin (sayısızca) kefen ve mezarsız ölü Dedim bu kadar Osmanlı askerini kim öldürmüĢ Gambaz Seher Yeli kalktı dedi ben” 1523
hazırlamaları da zor olmuĢtu. Feridun Bey NiĢancı Seydi Bey yemek hazırlama zorluklarından dolayı hastalandı ve öldü. 1524 Tahmasb Tezkiresinde çok Ģiddetli ve ağır bir kar yağdığını zikredip Sultan Süleyman‟ın yüz bin askerle zahmetle bir hafta sonra kendilerini bu kardan kurtarıp Darcazin‟e gittiklerini söylemiĢtir. Ama ġah Tahmasb bu olayın tarihini yanlıĢ olarak Sefer ayının 13. günü ki Ağustos ayının son günleri ile denk geldiğini yazıyor. Hâlbuki Sultan Süleyman‟ın Sultaniye „ye varıĢ
1521
Navayi, Tarih-i Tahavvulat Siyasi İctimai, İktisadi ve Farhangiye İran Dar Devreye Safeviye, s. 123. 1522
Parsadost, Şah Tahmasb-ı Evval, s. 122. 1523
Browne Edward, Tarih-i Edebiyat İran, IV. cilt, s. 88; Kazvini Budak, s. 311; Hasan Rumlu, s. 250; Ġskenser Bek, Şah Tahmasb-ı Evval s. 68. 1524 Feridun Bey, a.g.e, s. 589. 515
tarihi Miladi 1534 yılı Ekim ayının 14. günü, (Hicri 941 yılının)… idi. Diğer açıdan Tahmasb‟ın söylediği tarihi bu mevsim de kar yağması da mümkün değildi. 1525
Sultan Süleyman 2300 km yoldan sonra Sultaniye „ye vardığında Tahmasb‟ın karĢısına çıkmadığını gördü. Çoğu Azerbaycan ġehirlerini ele geçirmesine rağmen 1526
Ġran‟da ilerlemenin bir yarar sağlamayacağını düĢünüyordu. Artık Ġran toprakları üzerinde daha da ilerlemedi. Sultan Süleyman Anadolu‟yla iletiĢim bağlarını koparmıĢtı ve Ġran üzerinde ilerlemesini durdurup geri çekildi. ġah Tahmasb tüm Azerbaycan‟ı yakıp yıkmıĢtı. Bu nedenle Sultan Süleyman Azerbaycan‟ı tasarruf etmekten vazgeçti. Sultan Süleyman Hamedan yolundan Bağdat‟a
1527 doğru gitti ve bu Ģehir de kıĢladı. 1528
askerlerinden bir grubu esir etti ve Osmanlı‟nın durumunu öğrendi. Esir olan askerler Sultan Süleyman‟ın Ġran‟ı bırakıp Bağdat‟a yöneldiğini anladı. ġah Tahmasb hemen adamlarından Recep Abdal ve Hamza Bey Oğlunu Bağdat Hâkimi Muhammed Han ġerafettin Oğlu Tekellü‟nün yanına gönderdi. 1529 ġah Tahmasb ona o bölgenin tüm 1525
Tahmasb Safevi, Tezkereye Şah Tahmasb, AbdulĢukur çalıĢması, s. 32. 1526
Navayi, Tarih-i Tahavvulat Siyasi İctimai, İktisadi ve Farhangiye İran Dar Devreye Safeviye, s. 122. 1527
Purgsthal Hammer, s. 1073-1074. 1528
Rumlu, Ahsenu‟t-Tevarih, c. II, s. 324; Navayi, Revabet Siyasi-İktisatı İran Dar Devreye Safevi, s. 14; Tekmeletu‟l-Ahbar, s. 76-82. 1529
Navayi, a.g.e,
s. 122. 516
yiyecek ve içeceklerini yakıp ġah Tahmasb ordusuna katılmasını emretti. 1530 Ahmet
Kumi KızılbaĢların reislerinin adlarını zikretmeden ġah Tahmasb iki kiĢiyi bütün yiyecekleri yok etmek için Muhammed Han‟ın yanına gönderdiğini yazmaktadır. Onlar iĢlerini yaptıktan sonra Hüveyze yolundan ġahlık ordusuna geri döndüler. 1531
Sultan Süleyman bu kadar tahribatı ve kıĢın çok erken gelmesini beklemiyordu. Kendisi de KızılbaĢlar‟ın az sayıdaki ordusunu yeneceğini düĢünüyordu ama onlar onunla karĢılaĢmamıĢlardı. Kanuni de babası Sultan Selim gibi Tebriz‟de kalmadı. Eğer kalsaydı hem Sünnilerle hem de ġiilerle iyi iliĢkiler kursaydı, KızılbaĢ komutanların arasına ayrımcılık düĢecekti veya düĢürseydi ve onları kendi tarafına çekseydi, kıĢı Tebriz‟de geçirip ilkbaharda Ġran‟da ilerleseydi, büyük bir ihtimalle Tahmasb zor duruma düĢecek idi. Sultan Süleyman Hemedan‟a yetiĢtiğinde hava daha da soğumaya baĢlamıĢtı. Bir köy vardı ki sabahtan akĢama kadar oraya kar yağıyordu. Sayısız at, at ve top arabaları yolda kalmıĢtı. Sayısızca deve ve eĢek elden gitmiĢti. 1532
Askerler tüm geceyi at sırtında geçirmiĢlerdi; hava o kadar soğuktu ki anlatmaya kelimeler yetmiyordu. 1533 Öğlenden sonra bir sis çıktı ki göz gözü göremiyordu ve bu yüzden çok sayıda mal helak oldu. 1534
Osmanlı ordusu Miladi 1534 yılı Ekim ayının 30. günü, (Hicri 941 yılı Rebiyülsani ayının 20. Günü) Hemedan‟a yetiĢti. Aynı yılın Kasım ayının on biri ve Cemaziyülevvel ayının
1530 Tahmasb Safevi, Tezkereye Şah Tahmasb, AbdulĢukur çalıĢması, s. 34; Ahmet Gumi, a.g.e, s. 235. 1531
Ahmet Gumi, Hulaseyul-Tevarih, s. 235. 1532
Navayi, a.g.e, s. 122. 1533
Hammer Purgsthal, Osmanı Tarihi, s. 1074. 1534
Feridun Bey, a.g.e, s. 589. 517
dördüncü günü Arif ġems Alemdar Türbesi‟nin yanında çadır kurdular. Osmanlı ordusunun zayiatı o kadar çoğalmıĢtı ki yüz tane topu yaktılar ve 100 tane top mermisini toprak altına gömdüler. 1535 Ġsmail Hakkı UzunçarĢılı bu söyledikleri kabul ettikten sonra Osmanlı ordusu çektiği zorluklardan dolayı programsız hareket ettiklerini söylemiĢtir. 1536 Birçok yolda kalan askeri toprağa defnetmiĢlerdi. Çok sayıda asker ĢimĢek ve sel gibi afetlerden dolayı ölmüĢtü. Bu gün Osmanlı ordusu için sert iklimden dolayı kıyamet günü gibi olmuĢtu. 1537 ġah Tahmasb Osmanlı ordusunun tüm hareketlerini ve yaptıklarını casuslar aracılığıyla gözlemliyordu. Hemedan‟ın Dargüzin‟e yetiĢtiği zaman Kohkilüye hâkimi olan Elvend Han AfĢar bin kiĢi ve iki grup atla Tahmasb‟ın ordusuna katıldı. Dargüzin‟de Osmanlıyla savaĢmak için savaĢ Ģurası yapıldı. KızılbaĢlar‟ın reisleri her biri farklı Ģeyler önerdi ve sonunda ġah Tahmasb Ģöyle dedi: „‟Ben babamın (ġah Ġsmail‟in) yaptığını yapmam
1538 çünkü bu hasim çok güçlüdür, yüz yüze onlarla çarpıĢmam tıpkı Uzun Hasanla Ebu Said Han arasında geçen savaĢ gibi yapacağım dedi. Uzun Hasan, Ebu Seid‟in ordusunun etrafını sarmıĢ, Ebu Said‟in ordusundan kimsenin ayrılmasına müsaade etmemiĢ ve aynı zaman da kimsenin onun ordusuna katılmasına da izin vermemiĢtir. ġah Tahmasb da aynısını yapacağını söylüyordu. 1539
1535 Feridun Bey, a.g.e. 1536 UzunçarĢılı, a.g.e, s. 403. 1537 Feridun Bey, a.g.e, s. 589. 1538 Peçevi, a.g.e, c. I, s. 315. 1539 Budak MunĢi Kazvini, Cevahirul-Ahbar, s. 310. 518
Sultan Süleyman Bağdat tarafına gitmeden önceUlame‟ya Azerbaycan Hâkimi yaptı ve onu Tebriz‟e gönderdi. 1540
Tahmasb Sultan Süleyman‟ın ilerlemesini engelleyemiyordu. Bazı KızılbaĢlar Osmanlı ordusuna gece ansızın saldırmayı önerdiler ama ġah Tahmasb bu öneriyi kabul etmedi. Bağdat Hâkimi olan ġerafettin Oğlu ‟ya: ,Bağdat‟ı bırak ve gittim fitneler ondan çıkan adamdan yaniUlame‟den intikam al, 1541
diye emir vermiĢti. Ötesinden Gazi Han Tekellü, Tahmasb tarafından Horasan‟ın Beylerbeyi olarak görevlendirilmiĢti ve oda Özbekler‟in Herat‟ı kuĢatmaları karĢısında iyi kuĢatma yapmıĢtı. Önceden de belirttiğimiz gibi Tahmasb Tekellüleri katletmiĢti ve oda Tahmasb‟a yüz çevirmiĢti. Diğer taraftan ortaya çıkan olaylardan dolayı,Ulame Sultan‟ının Tekellü‟nün canını tehlikede gören Gazi Han Tekellü de Osmanlı‟ya sığındı. 1542 Gazi Han Tekellü kendi süvarilileriyle birlikte Tahmasb‟tan bir gün önce Tebriz‟e eriĢti veUlame‟ya Tahmasb‟ın geldiği haberini verdi. 1543 Ulama Tahmasb‟a karĢı direnemediği için Gazi Han Tekellüyle birlikte Van kalesine sığındılar. Gazi Han Tekellü altı yıl sonra Sultan Süleyman‟dan yüz çevirdi ve ġah Tahmasb‟ın yanına geldi ve Tahmasb ġirvan bölgesinin Saliyan ve Mahmudabad‟ı tımar olarak ona verdi, ama üç yıl sonra Tahmasb onun Ģüphelendi ve Miladi 1543, (Hicri 950) yılının sonlarında Tahmasb‟ın emriyle kardeĢi Elkas Mirza, Gazi Han Tekellü ve kardeĢi Mustafa Bey iĢbirlikçileri ile birlikte ġirvan‟ın Mahmudabad Ģehrinde öldürüldü. 1544 ġah Tahmasb savaĢsız 1540
Navayi, a.g.e, s. 122. 1541
Tahmasb Safevi, Tezkereye Şah Tahmasb, AbdulĢukur çalıĢması,
s. 33. 1542 Ahmet Gaffari, Tarih-i Cihanara, s. 289. 1543 Parsadost, a.g.e s. 164. 1544 Ahmet Gaffari, a.g.e, s.294-295. 519
Tebriz‟e girdi 20 gün Tebriz „de kaldı. Tebriz halkının üçte ikisi ġah Ġsmail‟e kadar Sünni mezhebindendi ve Tebriz Sünni hâkimlerin kontrolündeydi. KızılbaĢlar‟ın aĢırı davranıĢlarından dolayı Tebriz‟in halkı rahatsız olmuĢtu ve özellikle “Teberrailer‟in” 1545
kötü davranıĢlarından dolayı bir fırsat bekliyorlardı. KızılbaĢlar‟ın Tebriz‟de olmadığı bir vakit de isyan ettiler ve Hoca Ahi Bey Veziri birçok adamlarıyla birlikte öldürdüler. ġah Tahmasb onları yaptığı iĢlerden dolayı cezalandırdı. 1546 . Bu dönemde kardeĢi Sam Mirza Herat‟ta isyan bayrağı açmıĢ ve Sultan Süleyman onu kendi evladı kabul etmiĢ, onunla birlikte Tahmasb‟ı ortadan kaldırmak için temasa geçmiĢtir. DurmuĢ Han ġamlu, Sam Mirza‟nın arkadaĢı ve onunla iĢ birliği ithamdan dolayı Tahmasb onu suçlu biliyordu. 1547 Miladi 1534 yılı Hicri 941 yılında Tahmasb Hüseyin Han ġamlu‟yu öldürdü ve sonra Van‟a doğru hareket etti.
1548 Van kalesinin kuĢattı. Ama Van kalesinin muhasara süresi uzadı ve Tahmasb kıĢ boyunca orada kaldı. 1549
1545
Navayi, a.g.e, s. 164. 1546
Abdi Bek, Tekmeletul-Ahbar, s. 611. 1547
Ġskender Bek
Türkmen, Alemaraye Abbasi, s. 68. 1548 Navayi, a.g.e, s. 123. 1549 Ġskender Bek Türkmen, a.g.e, s. 68. 520
Sultan Süleyman Tebriz‟den çıktı. Kasrı ġirin‟den geçtiğinden sonra Musul‟a vardığında kıĢı orada geçirmeyi planladı. Dicle Nehri‟nin batı sahilinde yer alan Nenava‟nın (Kerbela) karĢı tarafında olan Musul‟un sıcak bir havası vardır ve Sultan Süleyman bu nedenle burayı seçmiĢtir. 1550
Sultan Süleyman‟ın amacı Bahar‟da Bağdat‟ın fethi için Musul‟dan hareket etmekti. Bu esnada Ġbrahim PaĢa birkaç elçiyi Bağdat hâkiminin yanına gönderdi ve ondan Bağdat‟ı teslim etmesini istedi. 1551
Bağdat Hâkimi Muhammed Han ġerafettin‟in oğlu kabul etmedi ve Tekellüler‟in reislerinin düĢüncesini almak için bir toplantı yaptı ama onların hepsi ġah Tahmasb‟ın sert davranıĢından rahatsızlardı. 1552 Ayrıca Tekellüler‟in meĢhur reisleriUlame ve Gazi Han Sultan Süleyman‟la birleĢmiĢlerdi. Muhammed Han‟a Bağdat‟ın Osmanlı‟ya teslim edilmesini istediler. Muhammed Han kabul etmedi ve onlar Muhammed Han‟a karĢı çıktı. Tekellüler‟in çoğu Sultan Süleyman‟ın ordusuyla birleĢtiler. Cevahirül-ahbar tarih eserinin yazarı Budak MunĢi Kazvin‟i Muhammed Han emriyle Ģehrin kapısında oturmuĢ gidenlerin adını yazıyordu 700 ailenin Sultan Süleyman‟ın yanına gittiğini tespit etmiĢti. 1553 Tekellüler elçilerini 1550
ViĢard Dr. joun, Yırmı Yıl İran‟da (Dr. Joun ViĢard Seyahatnamesi) Çev. Ali Pirniya, Nuvin Yayınları, Tahran 1983, s. 37. 1551 Budag MunĢi Kazvini diyorUlame bu düĢünceyle ki Muhammed Han ġeref Oğlu daUlame gibi Tekellülerden ve onun taifesindendir Muhammed Han‟a Osmanlı sarayına birleĢsin mesaj göndermek için Ġbrahim PaĢa ile Musul‟a geldi. Ama Muhammed Han kabul etmedi, Budag Kazvini, a.g.e, s. 312. 1552
Ġskender Bey Türkmen, s. 66, Hasan Rumlu, Ahsenut-Tevarih, s. 237. 1553
Ġskender Bey Türkmen, a.g.e, s. 312. 521
Musul‟a gönderdiler. Miladi 1535 yılında (Hicri 941 yılı Cemaziyül-evvel ayının 10. Günü)bu tarihe kadar Sultan Süleyman‟ın ordusu ve hayvanları açlıktan çok zayıflamalarına rağmen Sultan Selim Bağdat‟a yönelmelerine emir verdi. 1554
karĢı gördüğü için Bağdat‟ı terk etmek zorunda kaldı ve zor Ģartlarla Basra‟ya doğru gitti.
1555 Basra Valisi olan ġeyh RaĢit onun yakalanmasını istiyordu. Muhammed Han‟la birlikte birkaç adamı ve Budak MunĢi onun yanındaydılar. Basra‟dan Cezire‟ye gittiler oranın valisi olan Hasan Galyan onları iyi karĢıladı. Muhammed Han Cezire‟den iki ay sonra Dizfül‟e gitti. Bu müddeti çok zorlukla geçirdiler ölü hayvan etlerini yiyerek Dizfül‟e ulaĢtılar. 1556 Dizfül‟den Ġsfahan‟a gittiler oradan da ġah Tahmasb‟ın ordusu olan Sultaniye‟ye gittiler. Sekiz ay boyunca yoldaydı ġah Tahmasb ve kendi kardeĢleri ve birçok KızılbaĢ komutanlarıyla onları karĢıladı. Diğer taraftan Sultan Süleyman Bağdat elçilerine hediye verdi. Sultan Süleyman Miladi 1534 yılı Aralık ayının 1. günü Hicri 941 yılı Cemaziyülevvel ayının 24. günü Bağdat‟a vardı. 1557
Sultan Süleyman savaĢmadan Bağdat‟ı fethetti. Tekellüler, Bağdat'ın anahtarını Sultan Süleyman‟a teslim ettiler. 1558 Ordu yüz dokuz yedi günde 1554
Feridun Bey, a.g.e,
s. 590 1555 Hasan Rumlu, a.g.e, s. 350. 1556 Budag Munsi Kazvini, a.g.e, s. 313. 1557 P.M Howlth, Tarih-i İslam, çev. Ahmet Aram, Cambridj Yüniversitesi, Emirkebir Yayınları, Tahran 1998, s. 440. 1558
Feridun Bey, Munşeatus-Selâtin, s. 590. Feridun Bey Sultan Süleyman Ġstabul‟dan Bağdat‟a 23 menzil de geldiğini diyor. 522
Bağdat‟a vardı. Bağdat‟a geldiğinde Ġmam-ı Azam Ebu Henefi‟nin Mezarını ziyaret etti; “Bağdad‟ı Fethetmeden ser-mezhebimizin ziyaretten utanırım” 1559 Miladi 1508 yılı (Hicri 914 yılı) ġah Ġsmail Bağdat‟ı fetih ettiği zaman Hanefi mezhebinin kurucusu olan Ebu Hanefi 1560 ve Abdul-Kadir Geylani‟nin Mezarlarını tahrip etmiĢtir. 1561
Osmanlılar 2000 yeniçerisini Bağdat‟a koydular. Ama isyanla karĢılaĢtığı zaman bu bölgeyi iyice kontrol etmek için Beylerbeylik Komutanlıklarının emri altına aldılar. 1562
Osmanlı sarayında Avusturya elçisi olan Hammer Pourgsthal diyor: ,ġah Ġsmail Ebu Henefi‟nin Mezarını yıktıktan sonra onun cesedini yakmıĢtır. Pourgstal‟ın yazdığına göre mezarlığın hizmetçilerinden birisi Ebu Henefinin rüyasına geliyor ve
Aynı sayfa, UzunçarĢılı, s. 404. UzunçarĢılı diyor Sultan Süleyman Tebriz‟den Bağdat‟a 23 günde geldi. Aynı sayfa, Sultan Süleyman Menglı Gray Han‟a yazdığı mektupta varıĢını Cemadiyülevvel ayının 21. gününü zikrediyor, Navayi, s. 163; Ferid Bek diyor Sultan Süleyman Hicri 941 yılı Cemadiyülahır Ayının 24. Günü Bağdat‟a vardı, Ahsenuttevarih, s. 87. 1559 UzunçarĢılı, c. III, Osmanlı Tarihi, TTK. s. 202; Emir ġeref de diyor Sultan Süleyman Bağdat‟a geldiği ilk gününde Ebu Hanife‟nin ve sonra ġii Ġmamların mezarını ziyaret etti, Emir ġeref, c. II, s.185; UzunçarĢılı, a.g.e, s. 379; Purgsthal, a.g.e, s. 1078. 1560
Parsadost, Şah İsmail-ı Evval, s. 301-302. 1561
Navayi, a.g.e,
s. 121-122. 1562 P.M Howlth, Tarih-i İslam, çev. Ahmet Aram, Cambridj Yüniversitesi, Emirkebir Yayınları, Tahran 1998, s. 440-441.
523
ona diyor: ,o cesedi mezardan çıkar ve eĢkıya insanların elinden kurtar,. 1563 O da
cesedi baĢka bir yere çıkarıp koyuyor ve baĢka bir cesedi onun yerine koyuyor. Böylelikle Ġsmail‟in elinden gerçekte Ebu Hanefi‟nin cesedini kurtarmıĢ oluyordu. 1564
Sultan Süleyman‟ın mezhebi akidesinden dolayı mezarın içine girdi ve onun emriyle Ebu Hanefi için görkemli bir mezar yaptılar ve Ebu Hanefi‟nin adına bir mescit de mezarlığın yanında inĢa ettiler. Sultan Süleyman hem Bağdat ġiiler‟ini kendi tarafına çekmek için (Bağdat‟ın çoğunluğu ġii‟dir) hem de kendisi ġii Ġmamlara duyduğu saygıdan ġia Ġmamları‟nın mezarlarını ziyaret edip böylece Bağdat ġia halkını razı etti ve kendine çekti. Sultan Süleyman Ġmam-ı Hüseyin ve Hz. Ebulfazl, Ġmam-ı Ali Mezarlarının dıĢında Zulkif Nebi, Kal‟i Enhare, Hille, Beriz, Kalla-i Berrani, Berriye-i Necef, Bahr-i Necef, Küfe merkezleri ziyaret etmiĢti. 1565
Sultan Süleyman dört ay Bağdat‟ta kaldı ve iĢleri yoluna soktu. Sadrazam Ġbrahim PaĢa Sadrazam, malı iĢlerin baĢkanı Ġskender Çelebiyle muhalefet ettiği için Sultan Süleyman Ġskender Çelebi‟yi Miladi 1535 yılı Mart ayının 13. Günü (Hicri941 yılı Ramazan ayının 8. günü) Bağdat‟ta idam etti. 1566 Ġbrahim PaĢa‟nın önce Bağdat‟ı sonra Tebriz‟i fetih etmek amacı vardı. Osmanlı ordusu Azerbaycan da soğukta çok zarar görmüĢtü. Sultan Süleyman bu soğukta ordumuzu tehlikeye atma nedeni nedir ondan sormuĢtu. Ġbrahim PaĢa da bu iĢ Ġskender Çelebi‟nin önerisiyle yapıldı diye cevap vermiĢti. 1567 Bu süre de halka iyi davrandı. Bağdat‟a 1563
Purgesthal, a.g.e, s. 1078. 1564
Harold Lamb, Fatih Süleyman, s. 173; PurgaĢtal, a.g.e, s. 1078. 1565
Nasuh Matarakçı, Beyan-i Menazil-i Sefer-i Irakeyn, NĢr. H.G. Yurdaydın, s. 44. 1566
UzunçarĢılı, Osmanlı Tarihi, s. 406; PurgaĢtal, s. 1079. 1567
Ahmet Gumi, Hulasetu‟ı-Tevarih, s. 10217. 524
girdiği zaman askerlerine Ģehri yağmalamama ve halkı rahatsız etmemelerine emir verdi. 1568
Hatta halka enam ve para ödedi. 1569
Sultan Süleyman Bağdat‟tayken Macaristan ve Venedik krallarına fetihnameler gönderdi. Fransa kralı olan I. Fransua Bağdat‟ın fethini tebrik etmek için bir elçiyi Sultan Süleyman‟ın yanına gönderdi. Sultan Süleyman Bağdat‟a girdiğinde Türkçe bir fetihname de Manglı Giray Han‟a (Kırım Han‟ı) yazdı. 1570
I. Fransua‟nın elçisi Bağdat‟a geldiğinde ġah Tahmasb Ustaclu Han‟ını elçi olarak barıĢ için Bağdat‟a Sultan Süleyman‟ın yanına göndermiĢti. Sultan Süleyman I. Fransua‟nın elçisini Ġran elçisine göre daha sıcak karĢıladı. 1571
1568 Harold Lamb, Fatih Süleyman, s. 173. 1569 Feridun Bey, a.g.e,
s. 590. 1570 Feridun Bey, a.g.e, c. II, s. 2-6. 1571 Purgesthal, a.g.e, s. 1080. |
