Анорганик бирикмаларнинг энг мухим синфлари
Download 460 Kb.
|
KIMYO111
- Bu sahifa navigatsiya:
- METODIK QISM
|
O‘zgaruvchan tarkibdagi birikmalar Reja:
I.ASOSIY QISM Oksidlar. Oksidlarning turlari, olinishi va xossalari. Kislotalar. Kislotalarning klassifikatsiyasi, olinishi va xossalari. Asoslar, olinishi va xossalari. II. METODIK QISM Tuzlar, ularning klassifikatsiyasi, olinishi va xossalari. Xrom komplekslarining zaryadi. Xulosa Foydalanilgan adabiyotlar KIRISH Agar siz o'tmishga sayohat qilsangiz va qadimgi ko'cha savdogariga raqamli tortish tarozisini ko'rsatsangiz, u bu bilan nima qilishni bilmas edi. Shunga qaramay, butun tarix davomida tarozilar iqtisod uchun bugungidek muhim ahamiyatga ega bo'lgan, shuning uchun ham odamlar doimo aniqroq o'lchovlarga intilishgan va harakat qilishda davom etmoqdalar. Oksidlar Elementlarning kislorod bilan xosil kilgan birikmasi oksidlar deyiladi. Oksidlarda kislorod bilan birikkan element doimo musbat valentli, kislorod esa manfiy valentli buladi. (FwO dan boshka birikmalarda). Oksidlar kimyoviy xossalariga kura turt gruppaga bulinadi` q) asosli oksidlar` w) kislotali oksidlar` e)amfoter oksidlar (bular tuz xosil kiluvchi oksidlar xam deyiladi)~ r) tuz xosil kilmaydigan oksidlar (masalan, NO va SO tuz xosil kilmaydi). Kupincha bu oksidlar betaraf (indiferent) oksidlar xam deyiladi, lekin bu tugri emas, chunki ular xam kimyoviy reaksiyaga kirishadi va birikma xosil kiladi. Masalan` w NO + CIw = wNOCI CO + eHwe000º CHr + HwO Oksidlarning nomlanishi. Uzgarmas valentli elementlar oksidining nomi shu element nomiga oksid suzini kushish yuli bilan xosil kilinadi. Masalan, KwO kaliy oksid,NawO natriy oksid SaO kalsiy oksid, AIwOw alyuminiy oksid va xokazo. Agar element uzgaruvchan valentlik namoyon kilsa, uning oksidini atashda shu elementning nomiyoniga kavs ichida rim rakami bilan elementning valentligi kursatiladi va oxiriga oksid suzi kushiladi. FeO temir (II) - oksid FewOw temir (SH) - oksid, SO uglerod (P) –oksid, SOw uglerod (IV) –oksid va xokazo. Oksidlarning olinishi. Oksidlarni kuyidagi usullardan foydalanib olish mumkin` Metall yoki metalloidlarning kislorod bilan birikish (bu jarayon yonish yoki oksidlanish deyiladi) S + Ow = SOw rP + tOw = wPwOt wMg +Ow=wMgO rAl+eOw=wAlwOe w. Murakkab moddalarning kislorodda yonishi. SNr+wOw=SOw+wNwO, wSwNw+tOw=rSOw+wNwO. e. Gidrooksidlarning parchalanishi` Si(ON)w tº SiO+NwO wAl(OH)etº AlwOe + eHwO Tuzlarning parchalanishi. SaSOe __t_º___CaO + SOw wPb(NOe )w___tº wPbO + rNOw + Ow va xokazo A s o s l i o k s i d l a r. Kislotalar yoki kislota oksidlari bilan uzaro ta’sirlashib,tuz xosil qiladigan oksidlar asosli oksidlar deyiladi. Ishqoriy va ishqoriy – er metallarining oksidlari ( LiwO, CaO, MgO, BaO va xokazo) suvda yaxshi eriydi. Metall oksidlarining xammasi xam asosli oksidga misol bulavermaydi. Ayrim metallar kislotali, asosli va amfoter oksid xosil kilishi mumkin. Masalan, CrO asosli CrwOw kislotali, MpO asosli MpOw amfoter MpOe va MpwOu kislotali oksid xisoblanadi. Oksid tarkibida ion boglanish kuchsizlanib, kovalent boglanish kuchaygan sari oksidning xarakteri uzgarib, avval amfoter, keyin kislotali xossalarni namoyon kiladi~ boshkacha aytganda, elementning ksidlovchilik xossasi ortishi bilan uning xarakteri amfoter yoki kislotali oksid xossasiga utib boradi Masalan, KwO, SaO, AlwOe, SlOw, NwOt, SOe, ClwOu katorda oksidlarning kislotalik xossasi kuchayadi. K i m yo ya v i y x o s s a l a r i. Asosli oksidlar kislotalar bilan reaksiyaga kirishib, tuz va suv xosil kiladi ( neytrallanish reaksiyasi). Masalan` SaO + wNSl = CaClw + HwO Asosli oksidlar suv bilan reaksiyaga kirishib asos xosil kiladi. Masalan` VaO + NwO = Va(ON)w Asosli oksidlar kislotali oksidlar bilan reaksiyaga kirishib, tuz xosil kiladi` MgO + SOe = MgSOr K i s l o t a l i o k s i d l a r. Asoslar yoki asosli oksidlar bilan uzaro ta’sirlashib, tuz xosil kiladigan oksidlar kislotali oksidlar deyiladi. Kislotali oksidlarni angidridlar deb xam ataladi. Metalloidlar va oksidlovchilik xossasi kuchli bulgan metalmaslarning oksidlari kislotali oksidlarga misol buladi, masalan` SOw, SOe, COw, NwOe, RwOt, NOw, CrOe SiOw, ClwOu va xokzo. Kupchilik kislotali oksidlar suvda erib, ayni elementning kislorodli kislotasini xosil kiladi. Masalan` SOe + HwO ⇄ HwSOr Ba’zi kislotali oksidlar suvda erimaydi ( masalan, SiOw). Kislorodli kislotalardan suv ajralib olinsa, kislotali oksid xosil buladi. Xosil bulgan oksid esa ayni kislotaning angidridi deyiladi. Kislotali oksilar asoslar bilan reaksiyaga kirishib, tuz va suv xosil kiladi. RwOt + yNaON = wNaePOr + eHwO COw + Ba(OH)w = BaCOe + HwO w. Kislotali oksidlar asosli oksidlar bilan uzaro ta’sirlashib, tux xosil kiladi. MgO + SOe MgSOr e. A m f o t e r o k s i d l a r. Kislotalar bilan asosli oksid sifatida, asoslar bilan kislotali oksid sifatida reaksiyaga kirishib, tuz va suv xosil kiladigan oksidlar amfoter oksidalar deyiladi. Amfoter oksidlarga kuyidagilar misol bula oladi` ZnO, SnO, PbO, AswOe,CrwOe, AlwOe, SiwOe, MnOw va xokazo. Barcha amfoter oksidlarning amfoterlik xossalari bir xil emas. ZnO kislota va ishkorlarda oson eriydi. Demak, bu oksidning kislotalik va asoslik xossalari bir xil. SnOw ning kislotali xossasi kuchlirok, asosli xossasi esa kuchsizrokdir. Amfoter oksidlarning amfoterlik xossasini AlwOe misolida tushuntiramiz~ AlwOe + yHCl = wAlClw + eHwO AlwOe + wNaOH = wNaAlOw + HwO AlwOe xlorid kislota bilan asosli oksid sifatida, ishkor bilan kislotali oksid sifatida reaksiyaga kirishib, tuz va suv xosil kiladi. Ba’zi eelementning gidroksidlarida amfoterlik xossasi namoyon buladi~ masalan` Al(OH)e + eHCl = AlCle + eHwO, Al(OH)e + NaOH = wNaAlOw + wHwO.(NaAl(OHy) Bu reaksiyada alyuminiy gidroksid kislota sifatida reaksiyaga kirishadi. Al(OH)e kislotali muxitda asos sifatida, asosli muxitda esa kislota sifatida ionlanadi. N+ ON- Ale++ eOH- ⇄ Al (OH)e ⇄ HAlOw + HwO⇄ H++ HAlOw- + HwO Download 460 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|