Aql uz Aqlingiz uchun ozuqa, kashfiyotlar, olimlar, kitoblar
Download 0.84 Mb. Pdf ko'rish
|
mojiza kitob 1 bolalar uchun unversal (2)
- Bu sahifa navigatsiya:
- ENG QADIMIY MUSIQA ASBOBLARI QAYSILARI
- BARABANNI KIM IXTIRO QILGAN
- AKKORDEONNI KIM IXTIRO QILGAN
- QAYSI MUSIQA ASBOBI BARCHA MUSIQA ASBOBLARINING BOBOKALONI SANALADI
|
IMPROVIZATSIYA NIMA? Musiqaning paydo bo‘lishiga bag’ishlangan talay afsonalar mavjud. Musiqani ham, bilganingizdek, mana, bir necha asrlardan buyon bastalashadi. U barcha qadimgi va hozirgi madaniyat sohiblarida: xitoyliklar, hindlar, misrliklar, fransuzlar, amerikaliklar va ruslarda mavjud. Musiqa o‘zining latifligi va go‘zalligi bilan hammaga xush yoqadi. Biz uni eshitganimiz zahoti har daf'a quvonamiz. U gimndan tortib simfoniyagacha,- turli shakllarda, xalq kuylaridan tortib operagacha,- har xil turlarda mavjud bo‘ladi. Ba'zida musiqani yillar davomida bastalaydilar. Cholgu asbobi yoniga yaqinlashgan bastakor har bir akkordni oldindan obdon o‘ylaydi, ularni yozib boradi, qayta jilo beradi. Ammo shunaqasi ham bo‘lishi mumkin: muganniy for-tepyano yoniga o‘tirganida yoki skripka chalayotganida bir dasta akkordlarni oladi, va biz o‘sha zahoti ular allaqanday yaxlit va inkishof etilgan bir narsaga tizilganini eshita boshlaymiz, va muganniy chala boshlaydi. Shundan so‘ng u ko‘pincha hatto chalganlarini takrorlab bera olmay qoladi. «Men, shunchaki, tayyorgarliksiz chaldim»,- deydi u. Lotincha «improvizatsiya» so‘zi ham nogohoniy, oldin bashorat qilinmagan degan ma'nolarni anglatadi. Improvizatsiyalash - bu, oldindan tayyorgarliksiz chalish, kuyni yo‘l-yo‘lakay to‘qish va o‘sha joyning o‘zida ijro etish degani. Burnogi yillarda improvizatsiya san'ati juda avj bilan rivojlangan edi. Deyarli har bir muganniy tomoshabinlar buyurtmasiga binoan konsertlarda tayyorgarliksiz chalar edi. Keyin esa improvizatsiya san'ati deyarli tamomila unut bo‘layozdi. Tagin tomoshabinlar ko‘z oldida «to‘qishga» qodir muganniylar paydo bo‘layotir. Biroq, buning uddasidan chiqish rosa qiyin, chunki betakror bastakorlik fazilatlariga ega bo‘lish kerak.
Lotincha «variatsiya» so‘zi «uzgartirish» demakdir. U musiqada qadim zamonlardan beri qo‘llanadi. Bizga aynan shu o‘zakka ega bo‘lgan tag’in bir kalima - variant ancha yaxshi tanish. Har ikkala tushuncha o‘xshash bo‘lgan, ammo jinday o‘zgartirilgan nimanidir nazarda tutadi, boshqacha aytganda: ko‘rinish o‘zgaradi - mohiyat saqlanadi. Ma'nosiga ko‘ra yaqinroq «versiya» so‘zi burilish (fikr burilishi nazarda tutiladi)ni anglatadi. Musiqa asarlaridagi variatsiyalar oldidan qisqa va tamomila mustaqil mavzu jaranglaydi. Variatsiyalar, aytish mumkinki, mavzuni ko‘p marta varakayiga qayta-qayta naql qilib beradi (odatda turt marotabadan ortiq). Har bir variatsiya mavzuni alohida tariqada talqin etadi. Biri - mayin, boshqasi - hazilomuz, uchinchisi - jo‘shqin, to‘rtinchisi - tag‘in qay bir tariqada. Hammasi kompozitorning xohish-istagiga va fantaziyasiga bogliqdir. Variatsiya uchun mavzu shaxsiy yoki begonaniki bo‘lishi mumkin. Begonaga tegishli mavzuda variatsiya bastalash - azaliy musiqaviy odat. Glinkaning Alyabyevning «Bulbul» romansi mavzusiga
Musiqaviy shakl sifatida variatsiya XVI asrda paydo bo‘lgan. O‘shanda polifonik-serqatlam variatsiyaning ikki ko‘rinishi - passakalya va chakoni vujudga keladi.
AQL.uz – Aqlingiz uchun ozuqa, kashfiyotlar, olimlar, kitoblar www.aql.uz
XVII-XVIII asrlarning aksariyat kompozitorlari, shu jumladan buyuk Iogann Sebastyan Bax ham, chakonilar va passa-kalyelar bastalagan edilar. XIX asrda bu shakl o‘zining ravnaqiga erishadi va juda ommaviylashadi. «Qat'iy» deb ataladigan variatsiyalarda mavzu tubdan o‘zgarmaydi. Musiqaviy timsol boyitiladi, lekin tanib oladigan holda qoladi. Aksincha, Shuman va List, keyinchalik esa Raxmaninov, shuningdek bir talay hozirgi bastakorlar ijodida mavzu tanib bo‘lmas darajada o‘zgartiriladi. Bundaylarni erkin variatsiyalar deb atash odat tusiga kirgan. Ularda bir emas, balki o‘nlab turli-tuman, hatto bir-biriga zid bo‘lgan timsollar uchraydi. Variatsiya kalimasi - bu, tagin baletga oid atama hamdir. Uncha katta bo‘lmagan, odatda texnikaviy jihatdan murakkab, jonli, shitob bilan ijro etiladigan yakka raqs shunday ataladi. Bu dongэi ketgan pa-de-de, ya'ni ikki kishilik raqsning bir qismi. Balet pa-de-desining tarkibi quyidagicha: antre deb ataladigan mushtarak chiqish, shundan keyin lirik juftlar qismi - adajio, va ikki variatsiya: birinchisi - raqqosning yakka raqsi, ikkinchisi - raqqosaning yakka raqsi, shuningdek kodo deb ataluvchi birgalikdagi xotima.
Yetuk muganniylarning ijrosini tinglayotganingizda, Siz, albatta, ularning hayratangiz mahoratidan qayta-qayta zavqlangansiz. Va, shu narsani muqarrar payqagansizki: musiqa asarida ohanglar zo‘r shitob bilan taraladigan lavhalar ham bo‘lar ekan. Ular yoki marvarid donalari singari sochilib ketgandek, yoxud bit-ta uzluksiz oqimga qo‘shilayotgandek tuyuladi. Bu narsa esa passajdir. Fransuzcha «passaj» - bu, yo‘lak, o‘tish demak. Darhaqiqat, passajni ijro etayotganida mug‘anniy, birinchidan, go’yo bir registrdan boshqasiga shitob bilan o‘tadi, ikkinchidan esa passajlar ko‘pincha asarning turli mavzularini o‘zaro birlashtiradi. To‘g‘ri, XIX asr musiqasida va biz yashayotgan kunlarda bundaqangi «ko‘prukchalar» kam va tobora kamayib bormoqda. Passaj - bu, tovushlarning shitob bilan takrorlanuvchi va yangilanuvchi galma-galligi. Siz, albatta, Rimskiy-Korsakovning «Shoh Sulton haqida ertak» operasidagi mashhur «Bolarining parvozi»ini bilasiz. Esladingizmi, xo‘sh, u qay tariqa boshlanar edi? Rimskiy-Korsakov shiddatli, «hushtaknamo» passaj bilan kemani quvib ketayotgan arini tasvirlaydi. Ammo ushbu «hushtak»da nafis va esda qolarli kuy darj etilgan. Paganining skripka uchun kaprislari, Shopenning fortepyano uchun asarlarining passajlari nihoyatda jarangdor va mazmundor sanaladi.
Siz, qanday fikrdasiz, deylik, fortepianodan «qizil akkord»ni undirish yoki nayda «sabzarang ohang»ni chalish mumkinmi? Javobi oddiygina emas, garchi dunyoda hali qandaydir bo‘yoqqa bo‘yalmish tovushlar uchratilmagan bo‘lsada. Vaholanki, ingliz kompozitori va dirijyori Artur Bliss o‘z zamonasida «Rangli simfoniya»ni bastalagan, uning sho‘'balarini «Pushtirang», «Qizil», «Zangori» va «Sabzarang» deya atagan edi. Demak, u har holda rangli musiqa yaratgan va uning rangini ko‘rmoq mumkin ekan-da? Biz, tagin to‘gridan-to‘gri javobdan tiyilamiz. «Ko‘rish»ga kelsak,- bu, ehtimol, his etish esa... Ayni muammo Vagner, Rimskiy-Korsakov, Skryabin singari buyuk kompozitorlarning diqqat-e'tiborini band etib keldi. Musiqa ularga ko‘pincha u yoki bu tusga chulg‘angan holatda namoyon bo‘lgan. Masalan, Rimsiy-Korsakov nazdida bir ohangdoshlik - mibemol major dengiz to‘lqinlari rangidek, boshqasi - rebemol - oltin ranglidek bo‘lib tuyulgan. O‘zining so‘nggi asarlaridan biri - «Prometey» simfonik dostonida - daho Skryabin musiqaning ranglar bilan qovushuvi haqidagi orzusini ruyobga chiqarishga urinib ko‘rgan. Ikkinchi bir nomi «Otash dostoni» bu musiqa asari gulxan kabi ulg‘ayib boradi: pastgina olisha boshlashdan tortib gurullab yonishga qadar. O‘z niyatini amalga oshirishda dirijerga yordam bergan Skryabin dostonning birinchi sahifasida «Girashira», oxirgisida esa «Ko‘zni qamashtiruvchi porloqlik bilan» qabilidagi qayd-tavsiyalarni yozib qo‘ygandi. Afsuski, u musiqa bilan rangni birlashtirishning uddasidan chiqa olmadi: o‘sha kezlarda kompozitor orzu qilgani singari zalni goh bir, goho boshqa rang bilan chulg‘ashga imkon beradigan baquvvat apparaturalar hali mavjud emasdi. Rost, oradan ellik yil o‘tib, hozirgi kunda muhandislar va mug‘aynniylar bu niyatni ro‘yobga chiqarishga urinib ko‘rishdi. Hosil bulgan natijani yuz foizli muvaffaqiyat deb atash qiyin. Gap faqat texnikadagina emasdida. Chunki, mabodo Skryabinning o‘ziga u yoki bu sadolar muayyan rangga chulg‘angan holatda namoyon bo‘lgan esada, aynan shu narsa «Prometey»ning shundog‘am latif va ajoyib musiqasini idrok etishda aksariyat tinglovchilarga xalal bergan, ya'ni ularga aql o‘rgatgan bo‘lar edi. Jahonning bir talay mamlakatlarida amalga oshirilayotgan musiqa va rangni birlashtirish yo‘lidagi ko‘p sonli tajribalar nimaga olib kelishini oldindan aytish qiyin. Qaydam, bunday urinishlarga hojat yo‘qdir aslida? Ehtimol, haqiqiy musiqa muxlisiga sehrli skripka chalinishi bilan yoki betakror sadolar jaranglay boshlashi bilan uning qalbida tug‘iladigan rangin hissiyotlarning o‘zi ham kifoya qilar?
QAYSI MUSIQA ASBOBI BIRINCHI YARATILGAN? Bu xususda afsona mavjud, lekin u fantaziyadan o‘zga bir narsa emas. Yunon asotiriyasi-mifologiyasiga ko‘ra, birinchi musiqa asbobi -cho‘pon nayini - iloh Pan yasagan. Kunlardan bir kuni u qirg‘oqda qamish g‘ishshasiga puflaydi va poya bo‘ylab o‘tgan nafasi hazin bir nola chiqarganini eshitadi. U poyalarni kalta-uzun qilib qirqadi, qo‘shib bog‘laydi, shunday qilib, ilohning izmida birinchi musiqa asbobi paydo bo‘ladi! AQL.uz – Aqlingiz uchun ozuqa, kashfiyotlar, olimlar, kitoblar www.aql.uz
Gapning nafsilambrini aytganda, biz ilk musiqa asbobini kim yasagani uyoqda tursin, uning nomi qandayligini-da zikr etolmaymiz, chunki barcha ibtidoiy olamlar, zotan, butun dunyoda u yoki bu musiqani yaratganlar. Bu odatda qanday-dir diniy ahamiyatga molik musiqa bo‘lgan va tomoshabinlar uning ishtirokchilariga aylanganlar. Odamlar raqsga tushishar, chapak chalishar va unga jo‘r bo‘lgancha qo‘shiqlar kuylashar edilar. Bu amallar shunchaki huzur-halovat uchungina bajarilmagan. Ibtidoiy musiqa odamlar turmushining salmoqli qismini tashkil etardi. Iloh Pan va qamish haqidagi afsona odamzot qay yo‘sinda shu qadar rangbarang musiqa asboblarini yasashga qodirlik darajasiga yetishganini taxmin qilishimizga imkon beradi. U o‘z musiqasini yaratish uchun tabiatdagi tovushlarga taqlid qilgan yoxud uning o‘zini qurshagan tabiat ne'matlaridan foydalangan bo‘lishi mumkin. Dastlabki musiqa asboblari urma musiqa asboblari bo‘lgan (baraban xilida). Keyinchalik odamzot hayvonlarning mo‘guzidan yasaladigan puflama musiqa asboblarini ixtiro qildi. Ushbu ibtidoiy puflama musiqa asboblaridan hozirgi mis puflama musiqa asboblari o‘sib chiqqan. Odamzot o‘zining musiqani his va idrok etishini rivojlantirib borishga qarab qamishdan foydalana boshlaydi va shu tarzda birmuncha tabiiy va nozik sadolar hosil qiladi.
Nihoyat, inson lira va arfani ixtiro qiladi-da, kamonchali asboblarning dunyoga kelishiga yo‘l ochib beradi, O‘rta asrlarda salbbardorlar-salb yurishlari ishtirokchilari yurishlaridan Mashriqzaminning bir talay g’aroyib musiqa asboblarini olib qaytadilar. O‘sha zamonlardayoq Yevropada mavjud bo’lgan xalq musiqa asboblariga sing-dirilganidan so‘ng ular hozirgi kunda musiqa hosil qilish uchun foydalanilayotgan ko‘plab musiqa asboblari darajasiga takomillashdilar.
Qadim-qadim zamonlardayoq odamlar musiqa sadolari bilan ko‘ngillarini xushnud etishgan. Oltin kafaraning maftunkor sadolari oltinsoya Apollonning tashrifidan darak berar edi. Ushbu hayratangiz musiqa asbobini chalish bobida birov u bilan bellasha olmas, frigiyalik satir Mars uning bilan musiqa jabhasida tor-tishishga botinib, tayinlangan musobaqaga qo‘lida qamish nayi bilan kirib kelganida u o‘zining bunday jur'ati uchun qattiq jazolanadi. Qadimgi Yunoniston asotirlarida ilohlar va avom musiqani nechog’li sevganlari va turfa musiqa asboblarini durust chala bilganlari haqida talay naqllar bor. Naylar, kavslar va nag‘oralarning quvnoq sadosi xushro‘y Dionis va ayonlarining serg’alva odimlariga jo‘r bo‘lar edi.
Arxeologlar-qadimshunoslar ham musiqa asboblari qadimiy davrlarda paydo bo‘lganligiga guvohlik beradilar. Yer kurrasining barcha hududlarida ular amalga oshirgan deyarli hamma qazish ishlarida ro‘zg‘or buyumlari, kiyim-kechaklar qoldiqlari, zebu ziynatlar va hokazolar qavatida qadimiy musiqa asboblari ham topilgan. Darvoqe, bunday topilmalar sayyoramizning ibtidoiy odamlar manzillarining barcha hududlaridan ham topilgan. Yuqori paleolit (bu esa miloddan avvalgi 25-22 mingyilliklar) davrigayoq mansub bo‘lgan eng qadimiy musiqa asboblari - nay va hushtak - Vengriya va Moldova hududlaridan topilgan. Qadim-qadim zamonlarda nafaqat musiqa asboblari yasay va kuy to‘qiy olar edilar, qolaversa hatto uni nota belgilari bilan sopol jadvalchalarga - mixxatlarga yozib ham qo‘yar edilar.
Qandaydir bitta yoki bir necha nafar ixtirochilar tomonidan ishlab chiqilgan boshqa musiqa asboblaridan farqli o‘laroq baraban ibtidoiy zamonlardan beri mavjuddir.
Eng qadimiy xalqlar, ulardan ko‘pchiligi allaqachonlar yer yuzidan butkul yo‘q bo‘lib ketishgan, butun jahonda turli-tuman barabanlardan foydalanishgan.
Aftidan, ilk barabanlardan qandaydir qabilaning vakillarini bir joyga yig’ish maqsadida foydalana boshlashgan. Bu, harbiy signalga o‘xshash bir narsa edi. Allaqancha zamonlardan keyin baraban ibtidoiy odamlar «yovuz ruhlar» bilan kurashishda foydalangan musiqaning tarkibiy qismiga aylanadi. Baraban sadosi bu odamlar nazdida diniy ahamiyatga ega bo‘lgan. Aksariyat marosimlar raqslarsiz kechmagan, baraban esa a'lo darajadagi jo‘rlikni ta'minlar edi.
Ibtidoiy odamlar turli-tuman materiallardan yasalgan barabanlardan foydalanishgan. Bunday cholg’u asboblaridan ba'zilari ustiga hayvon terisi tortib qoplangan kovak daraxt poyasidan iborat bo‘lgan. Bambuk barabanlar qir-qilgan bambuk kovak poyasining uzun bo‘laklaridan tayyorlangan edi va unga tayoqcha bilan qoqishardi. Ayrim odamlar esa barabanni eslatadigan tovushni izlab topish maqsadida yerga yotvolib o‘z tanalariga, deylik, qorin yoki ko‘kraklariga zarba qoqishgan!
Qadimgi misrliklar barabanlardan keng foydalanishgandi. Misrning odatdagi barabani unchalik katta bo‘lmagan, uni qo‘lda bemalol ko‘tarib yurishgan. Qadimgi yahudiylarning childirmaning aylamasiga o‘xshash barabani bo‘lib, o‘nga qo‘l yoki tayoqcha yordamida qoqishgan. Xitoylikliklar va yaponiyaliklar ham barabandan qadim-qadim zamonlardan beri foydalanib kelishadi.
Amerikalik hindular barabanlardan nainki signallar yetkazish, raqslarga musiqa jo‘rligi maqsadlarida, balki dohiyona bir yo‘sinda obhavoni oldindan aytib berish uchun ham foydalanishgan! Yomg’irli kunlar yaqinlashgan kezlarda barabanga qoplangan charm kulmoqchi bo‘layotgan kampirning kulguchiday taranglashib boravergan.
AQL.uz – Aqlingiz uchun ozuqa, kashfiyotlar, olimlar, kitoblar www.aql.uz
Bu, jahonning aksariyat mamlakatlarida keng tarqalgan - surnay. U puflama musiqa asboblari sirasiga kiradi. Uning farqlovchi unsuri-detali - dam, ya'ni charmdan yoki ichakdan tayyorlangan zarfi. Damga bir necha quvurchalar o‘rnatilgan. Ulardan biri - istalgan yog’och puflama cholg’u asboblarida bo‘lgani singari teshikchalikdir. Unda kuylarni ijro etishadi. Boshqa bir taginam kichik quvurcha havoni damlash uchun xizmat qiladi: ijrochi unga puflaydi. Qolgan barcha quvurchalar - ular bittadan tortib bir nechtagacha bo‘lishi mumkin - kuyga uzluksiz jaranglash bilan jo‘rovoz bo‘ladi:
Surnayni odatda ochiq joylarda chalishadi, chunki undan taraladigan tovush judayam shiddatli va balanddir. Shotlandiyada, masalan, maxsus surnaychilar dastasi bor bo‘lib, muganniylar unda surnayni o‘z milliy liboslarida - kalta katakli yubka kiyvolib chalishadi.
AKKORDEONNI KIM IXTIRO QILGAN?
Akkordeon - temirchilik damlari tamoyiliga asosan yasalgan cholg’u asbobi. Tovush unda metall taxtachalar orqali o‘tadigan havoni qizdirish-damlash hisobiga hosil qilinadi. Mazkur cholgu asbobining rivojlanishi ko‘p yillar, asrlar davom etgan.
Cholg’u asbobining bir qismi bo‘lmish metall taxtachalar ilk daf'a qadimiy xitoyliklar tomonidan «chang» deb yuritiladigan musiqa asbobida qo‘llangan edi. XVI asrda yog’och ramkalarni damda foydalanish g’oyasi paydo bo‘ladi.
Damlar cho‘zilganda va qisilganda taxtachalarni tebrantiruvchi havo oqimi yuzaga keladi. Taxtachalarning tegishli tugmachalari bosiladi. Bu taxtachalarning tebranishi esa akkordeon ovozini hosil qiladi. Tugmachalar nafaqat akkordeonlarda, qolaversa XII asrda ixtiro qilingan pianinolarda ham ishlatiladi.
Hozirgi akkordeonlarning bobokaloni deb hisoblash mumkin bo‘lgan dastlabki cholg‘u asbobi Damian degan bir avstriyalik tomonidan 1829 yilda yasalgan edi.
1910 yilga qadar konsertbop deb atalgan akkordeon faqat Yevropa mamlakatlaridagina ma'lum edi. Shundan so‘ng u Amerika estradasida paydo bo‘ldi. O‘sha pallalardan beri u ancha-muncha takomillashdi va 1937 yilda ilk marotaba undan simfonik orkestrda foydalanishdi.
Konsertbop akkordeonning bir yonida 120 dona bas tugmachalari va boshqa bir yonida 41 dona baland parda tugmachalari bor.
MUSIQA ASBOBLARI ICHIDA ENG KATTASI QAYSI BIRI?
Musiqa asboblari ichida eng kattasi, albatta, organdir. Uni chalish fortepyanoni chalishga juda o‘xshash, ovoz xuddi undagidek tugmachalarni bosish tariqasida hosil qilinadi. Biroq, fortepyanodan farqli o‘laroq organ torli emas, balki puflama cholg‘u asbobidir va tugmali cholg‘u asboblariga emas, basharti oddiygina jajji nayga - Misrda 6 000 yildan ortiqroq muqaddam paydo bo‘lgan qadimiy puflama cholg‘u asbobiga qarindosh bo‘ladi. Hali murakkab musiqa asboblari mavjud bo‘lmagan qadim-qadim zamonlarda turli kattalikdagi bir necha qamish hushtaklarni bir joyga birlashtira boshladilar. Bu cholg‘u asbobi yunon asotirlarida Pan nayi sifatida zikr etiladi.
Pan - o‘rmonlar va chakalakzorlar ilohi. Rivoyatlarda naql qilinishicha, kunlardan bir kun daryo yoqasida o‘tirgan Pan qamishga puflaydi va u orqali o‘tayotgan nafasi ohangdor sado chiqarayotganini payqab qoladi. Shunda iloh Pan har xil uzunlikdagi bir necha qamishlarni sindirib oladi, ularni birga bog‘laydi va shunday qilib ajoyib musiqa hosil bo‘ladi.
Bitta nayni chalish oson edi, chunki havo kam talab qilinardi. Birvarakayiga bir nechtasida kuy chalish esa qiyin - nafas yetishmasdi. Shu bois ajdodlarimiz inson nafasi urnini bosa oladigan mexanizmni izlay boshladi. Havoni qizdiradigan damlar ana shunda yarab qoldi. Shu tarzda, organ vujudga keldi. Asrlar kechaverdi - u ham takomillashib boraverdi. Ijro pulti yoki stol, bir-birining ustiga joylashgan bir necha tugma uyalar-klaviaturalar, ulkan tugmalar - oyoqlar uchun pedallar paydo buldi. Klaviaturalar ustida knopkalar yasadilar. Har bir klaviaturaga bir necha o‘nlab va hatto yuzlab bir xil balandlikdagi, lekin har xil tembrda ovoz chiqaradigan quvurlar mos keladigan bo‘ldi. Ularni registr qalamchasi bilan qo‘shish va ajratish mumkindir, shunda kompozitor va ijrochining xohishiga ko‘ra organ ovoz gohi naynikiga, gohida surnaynikiga yoxud boshqa cholg‘u asboblarinikiga o‘xshab chiqa boshlaydi; u hattoki qushlarning sayrog‘iga taqlid qila olishi mumkin.
Organ, Rossiyada dunyoviy musiqa asbobi edi, chunki pravoslav kalisolarida katoliklarnikidan farqli o‘laroq uni hech qachon urnatishmagan. Hozirda organ musiqasini konservatoriyada tinglash mumkin. Ba'zida organ simfoniya yoki oratoriyaga kiritiladi.
ASBOBLARINING BOBOKALONI SANALADI?
Eng qadimiy musiqa asboblaridan biri - arfa. Uning tarixi bir necha asrlarning boshini oqartirdi. Arfa hali bashariyat sivilizasiyasining tongidayoq paydo bo‘ldi va birinchi torli musiqa asbobiga aylandi. Yoy shakliga ega bo‘lgan ushbu musiqa asbobini Qadimgi Misr va Yunonistonda yaxshi ko‘rishardi.
AQL.uz – Aqlingiz uchun ozuqa, kashfiyotlar, olimlar, kitoblar www.aql.uz
Irlandiyaning milliy gerbiga kiritilgan. Bora-bora u kibor musiqa asbobiga aylana boshladi. Arfai oltin, nodir toshlar bilan to‘ldirib bezatardilar. Uning latif sohirona ovozi shoirlarni asir etgan. XIX asrda «botartib jamiyat»dan bo‘lmish har bir yaxshi tarbiya ko‘rgan qiz bola arfa chalishni bilmog‘i shart edi.
Endilikda arfa, albatta, obdon o‘zgargan va o‘zining o‘rta asrlardagi ajdodlaridan ancha-muncha farq qiladi. Arfada nafis ko‘rinishdagi o‘ymalar bilan ziynatlangan uchburchak metall asosga tarang tortilgan 45-47 ta tor mavjud. Uning yetti xarragipedali yordamida jaranglashi maftunkor musiqa hosil qilish mumkin.
Download 0.84 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|