Арипова насиба атхамовна

5-илова


Талаба шахсининг ижтимоий – психологик хусусиятларини текшириш

Ҳозир психологияда талаба шахсини ўрганишнинг қатор усуллари ишлаб чиқилган. Қуйида ана шуларнинг айримларига тўхталамиз.

Психология фанида кенг қўлланиладиган усуллардан биттаси қуйидагичадир.
Ҳурматли талабалар! Сизни илмий – тадқиқот фаолиятида эксперт сифатида иштирок этишингизни сўраймиз, бу ишнинг асосий мақсади талабалар шахсининг объектив ижтимоий – психологик хусусиятларини аниқлашдан иборатдир.
1. Бунинг учун талаба шахсининг беш гуруҳдан иборат қуйидаги фазилат, сифат ва хислатларига ўз аҳамияти бўйича тегишли тартиб номерларини қўйишингизни сўраймиз:
Шахснинг ғоявий – сиёсий сифатлари.
Касбий – ихтисослик фазилатлари.
Ахлоқий – этик хислатлари.
Тарбиявий – педагогик сифатлари.
Ташкилий – ишчанлик фазилатлари.

2. 
   Ҳар бир гуруҳга киритилган сифатларни ўзингиз муҳим бўлмаган деб ҳисобласангиз, у ҳолда уни ўчириб ташланг ва ўрнига ёқтирганингизни қўшиб қўйинг (1 – 5 жадваллар).
   

3. Ҳар бир гуруҳдаги алоҳида фазилатларни аҳамиятлигига қараб, уни беш балли шкала билан баҳоланг:
“5” – талаба шахсининг тизимида мутлақо зарур деб ҳисоблаганда қўйилади;
“4” – талаба шахсининг тизимида бу сифат қатнашиши шарт;
“3” – мазкур сифат иштирок этса кўнгилдагидек иш бўлар эди;
“2” – ушбу сифатнинг мавжудлиги заруриятдан ташқари;
“1” – уни эътиборсиз қолдирса.

1 – жадвал. Шахснинг ғоявий – сиёсий сифатлари

№		Балл
1 2 3 4 5 6 7 8	Принципиаллик Сиёсий саводхонлик Ғоявий эътиқод Жамоат ишларида фаол қатнашиш Ўз ижтимоий бурчини англаш Тарбия муаммоси муҳимлигини тушуниш Ижтимоий – сиёсий фикрлаш кўникмаси Ташкилотчилик қобилияти

2 – жадвал. Касбий – ихтисослик сифатлари

№		Балл
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10	Илмий иш билан шуғулланиш Касбий етуклик Ўқишдаги ижодий фаоллик Мустақиллик Билимдонлик Ақлнинг танқидийлиги Ахборотларни йиғиш ва таҳлил қилиш Ўз фикрини ифодалай олиш Илмий – тадқиқот ўтказиш кўникмаси Сўз – мантиқ луғат бойлиги

3 – жадвал. Ахлоқий – этник хислатлар

№		Балл
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22	Ўзига талабчанлик Ўзгаларни ҳурматлаш Камтарлик Ўзига ишонч Иболилик Ҳалоллик Адолатпарварлик Самимийлик Беғаразлик Ички маданиятлилик Ҳамдардлик Виждонлилик Жамоатчилик меҳнатини ортиқча баҳоламаслик Юмор ҳисси Дилкашлик Ўзини камол топтиришга интилиш Гуманитар билимларга чанқоқлик Замонавийлик Ўзини тутиш Ўзини назорат қилиш Ўз манфаатини ҳамма нарсадан юқори қўймаслик Ахлоқ қоидаларига риоя қилиш

4– жадвал. Ташкилий ишчанлик сифатлари

№		Балл
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12	Ўқишда ва илмий фаолиятда натижаларни қўлга киритиш уқуви Бўш вақтни ташкил қилиш уқувчанлиги Ўқув фаолиятини ташкил қила олиш уқуви Ёндош касб – ҳунар илмига қизиқиш Бош мақсадни ажратиш қобилияти Жамоада ижодий ҳолатни сақлаб туриш қобилияти Ўз ҳамкасбларига ғамхўрлик Мустақил қарор қабул қилиш қобилияти Танқидни қабул қила олиш қобилияти Ўз хатосини тузута билиш уқуви Ёқтирган соҳасига бутунлай берилиб кетиш қобилияти (одати) Вақтга иқтисодий муносабати. Вақтдан тежаб – тергаб фойдаланиш

5 – жадвал. Тарбиявий педагогик сифатлари

№		Балл
1 2 3 4 5 6	Бошқалар билан ўз билим ва тажрибасини ўртоқлашиш Орқада қолганларга (ўзлаштирмовчиларга) кўмаклашиш Ҳақиқатни далиллаш ва уни тан олиш уқуви; ҳақиқат олдида тиз чўкиш одати Ўзгаларни ишонтириш қобилияти Ҳамкурслари (курсдошлари) таклифларидан яхши жиҳатини топиш (танлай билиш уқуви) Руҳини кўтариш ва кайфиятини барқарорлаштириш топқирлиги

Навбатдаги методика талабаларнинг ўз мутахассислигига, қатнашиши мажбурий практикага муносабатини аниқлаш учун хизмат қилади:

Фамилияси, исми, отасининг исми;

Факультети;
Курси.

1. 
   Мазкур мутахассисликни танлашингизга нима сабаб бўлди (тегишли жавобнинг тартиб рақамини айлана ичига олинг);
   
   1. 
      ҳар қандай фан билан шуғулланиш имконияти;
      
   2. 
      мутухассислик бўйича ўз қобилиятимга ишончим;
      
   3. 
      ўқитувчининг тавсияси;
      
   4. 
      оиламиз анъанаси;
      
   5. 
      ўқитувчи меҳнатининг ижтимоий нуфузи;
      
   6. 
      шу мутахассислик бўйича илмий – тадқиқот ишлари;
      
   7. 
      бундан бошқа иложим йўқ эди;
      
   8. 
      яна нималар сабаб бўлганини ўзингиз ёзинг.
      

2. Агар университетга қайтадан кириш имконияти бўлса, Сиз яна шу мутахассисликни танлайсизми?
1. Ҳа 2. Йўқ 3. Билмайман
3. Мутахассислик бўйича факультетдаги умумий тайёргарлик жараёни Сизни қониқтирадими?
1. Ҳа 2. Йўқ 3. Билмайман

4. Ўқитувчилик касби ва унинг истиқболи Сизга ёқадими?

1. Ҳа 2. Йўқ 3. Билмайман

5. Агар университетга қайтадан кириш имконияти бўлса, Сиз яна шу факультени танлайсизми?

1. Ҳа 2. Йўқ 3. Билмайман

6. Илмий фаолият нимаси билан ўзига тортади:

1. Фанда ўз фикрингни айтиш имконияти.
2. Ижод қилиш.
3. Диссертация ёқлаш имконияти.
4. Моддий таъминланиш.
5. жамоада меҳнат қилиш имконияти.
6. ўзини – ўзи камол топтириш.
7. Олий ўқув юртида ўқитувчи бўлиб ишлаш истаги.

7. Сизни педагогик фаолиятнинг нимаси:
ўзига тортади:	ўзига тортмайди:
1. Педагогик фаолиятнинг ижтимоий нуфузи.	1. Педагогик фаолиятнинг аҳамияти етарлича баҳоланмаслиги.
2. Болалар ва ёш болалар билан ишлаш.	2. Болалар, ёшлар билан ишлаш зарурлиги.
3. Севимли фан билан шуғулланиш имконияти.	3. Ёқадиган фан бўйича баркамолликка имкон йўқлиги.
4. Ижод қилиш имконияти.	4. Ижодга имкон йўқлиги.
5. Яхши иш ҳақи	5. Маошнинг ёмонлиги
6. Қисқа иш куни	6. Иш кунининг узунлиги
7. Ўзини – ўзи такомиллаштириш имконияти.	7. Ўзлигини такомиллаштириш имкони йўқлиги
8. Ишнинг ўз қобилиятимга мослиги	8. Ишнинг қобилиятимга мос эмаслиги
9. Ишнинг характеримга мослиги	9. Ишнинг характеримга мос эмаслиги
10. Педагогик фаолият яна нимаси билан ўзига тортади?	10. педагогик фаолиятнинг яна нимаси ўзига тортмайди?

8. Сиз олдинда турган педагогик практикага қандай муносабатдасиз:

1. 
   уни ўртача қизиқиш билан кутаяпман;
   
2. 
   менингча, практика фойдали бўлади;
   
3. 
   мен ундан чўчимайман;
   
4. 
   у мени ўзим ёқтирган фандан чалғитади;
   
5. 
   педагогик практикадан ҳеч қандай натижа кутаётганим йўқ.
   

9. Агар дарс бериш зарурати туғилса, сиз унга тайёрмисиз?
1. Ҳа 2. Йўқ 3. Билмайман

10. Сиз практикага фан бўйича тайёрман деб ҳисоблайсизми:

1) мутахассислик фани бўйича:
1. Ҳа 2. Йўқ 3. Билмайман
2) ўқитиш методикаси бўйича-чи:
1. Ҳа 2. Йўқ 3. Билмайман
3) психологияга-чи:
1. Ҳа 2. Йўқ 3. Билмайман
4) педагогикага-чи:
1. Ҳа 2. Йўқ 3. Билмайман

11. 
    Мутахассислик фанини қандай ижобий ва салбий жиҳатларини биласиз?
    

ИЖОБИЙ:	САЛБИЙ:
1. Илмийлик, муаммолилик, билимнинг чуқурлиги	1. Илмийлик, муаммолилик, чуқурлик етишмайди.
2. Ҳозирги замон масалалари билан алоқаси борлиги.	2. Ҳозирги замон масалаларига алоқаси йўқлиги.
3. Илмий тадқиқот усуллари мавжудлиги.	3. Илмий тадқиқот усуллари йўқлиги.
4. Маърузалар жонли, қизиқарли ўтиши.	4. Маърузаларнинг зерикарли ва сустлиги.
5. Таълимда кўрсатмалилик ва техник воситалар қўлланилиши.	5. Таълимда кўрсатмалилик ва техник воситалар қўлланмаслик.

12. Психология ўқитишнинг қандай ижобий ва салбий жиҳатларини биласиз?

ИЖОБИЙ:	САЛБИЙ:
1. Ахборотларнинг янгилиги.	1. Ахборотда янгиликнинг камлиги.
2. Баён қилишнинг жозибалилиги.	2. Баён қилишнинг қовушмаслиги.
3. Баён қилишнинг ҳиссиётга бойлиги.	3. Баён қилишнинг сустлиги, қуруқлиги.
4. Ҳозирги замон муаммоларидан фойдаланиш.	4. Замонавий билимлар камлиги.
5. Таълимда кўрсатмалик ва техник воситаларни қўллаш.	5. Баён қилишда кўрсатмалиликива техник воситалардан фойдаланмаслик.
6. Муаммоли баён қилиш.	6. Юзаки баён қилиш фикрлашга мажбур этмайди.
7. Масала ечиш тафаккурини ўстириши.	7. Масала ечилмаса, тафаккур ривожланмайди.
8. бошқа қандай жиҳатлари борлигини кўрсатинг.

13. Педагогика ўқитишнинг қандай салбий ва ижобий жиҳатларини биласиз?

ИЖОБИЙ:	САЛБИЙ:
1. Маърузалардан таълим ва тарбия тўғрисида билим оламан.	1. Маърузалардан ҳеч қандай билим олмайман..
2. Худди шу фан қизиқтиради.	2. Бу фан ҳеч қизиқтирмайди.
3. Маърузалардан бир талай янгиликларни эшитаман.	3. Унда янгиликлар кам бўлади.
4. Маъруза жонли, қизиқарли, жўшқин ўқилади.	4. маъруза қуруқ, бир қолипда ўтказилади.
5. Лекциялар ҳаёт ва турли муаммолар билан боғланади.	5. Ҳаёт билан алоқаси жуда кам.
6. Семиналар мени қизиқтиради.	6. Семинар ўтказиш мени қониқтирмайди.
7. Яна нималар дейишингиз мумкин?	7. Яна нималар дейишингиз мумкин?

14. 
    Машғулотлардан ташқари вақтларда ижодий фаолиятнинг қайси турлари билан шуғулланасиз:
    

1. 
   мусиқа ансамблида қатнашаман
   
2. 
   театр жамоасида иштирок этаман
   
3. 
   бадиий сўз устаси студиясида шуғулланаман
   
4. 
   рақс тўгарагида
   
5. 
   қўғирчоқ театрида
   
6. 
   талабалар илмий жамиятида
   
7. 
   спорт секциясида
   
8. 
   фаолиятнинг бошқа (қандай) турлари билан шуғулланаман.
   

15. Ўқитувчиликда ижодий фаолиятда қатнашишингиз ёрдам берадими?
1. Ҳа 2. Йўқ 3. Билмайман

16. 
    Мактабда қандай жамоат ишларини бажаргансиз:
    

1. 
   синф бошлиғи
   
2. 
   таҳрир ҳайъати аъзоси
   
3. 
   етакчи
   
4. 
   ўзлаштирмайдиган ўқувчиларга ёрдамчи
   
5. 
   спорт секциясининг бошлиғи
   
6. 
   ўқув кенгашининг аъзоси
   
7. 
   яна қандай ишларни бажаргансиз?
   

16. 
    Университетда қандай жамоат ишларини бажаряпсиз:
    
    1. 
       ёшлар уюшмаси кенгашининг аъзоси
       
    2. 
       талабалар касб уюшмасининг бюро аъзоси
       
    3. 
       гуруҳ бошлиғи
       
    4. 
       таҳрир ҳайъатининг аъзоси
       
    5. 
       мактабда етакчилик
       
    6. 
       талабалар уюшмасининг аъзоси
       
    7. 
       тўгарак қатнашчиси
       
    8. 
       жамоатчи тренер
       
    9. 
       яна қандай жамоат ишларини бажаришингизни қўшиб қўйинг.
       

Юқоридаги топшириқни бажаришнинг сифати, маъноси ва тўлиқлигини экспериментчи баҳолайди. Барча саволларга тўлиқ, маъноли жавоб берган талабаларга юқори балл берилади.

Психология фанида шахснинг характерини, темпераментини, бошқаларга муносабатини, улар билан мулоқот кўламини ва жамоадаги ролини ўргатишнинг кўплаб усуллари мавжуд бўлиб, улар тўғрисида кейинроқ тўла маълумот берамиз. Бизнингча, уларни амалиётга татбиқ қилиш ҳам олий мактабдаги таълим ва тарбияни янада такомиллаштиришга хизмат қилади