Aromatik alisiklik uglevodorodlar

+HCl

R. Fittig usuli. Xlorbenzol va metilxlorid aralashmasiga natriy ta`sir ettirib olinadi.

CH₃

+2Na + CH₃Cl +2NaCI
3.Aromatik karbon kislotalarining tuzlariga oyuvchi natriy ta`sir ettirib olinadi.


C₆H₅COONa + NaOH t⁰ C₆H₆ + Na₂CO₃

KIMYOVIY XOSSALARI

Biz asosan elektrofil o’rin olish reaksiyalariga misollar keltiramiz.

1.Benzolga nitrat va sulfat kislotalar aralashmasini ta`sir ettirib nitrobenzol olinadi.
NO₂
+ HONO₂ H₂SO₄ + H₂O

Benzol gomologlari yoki xosilalari o’rin olish reaksiyasiga kirishib xar xil izomerlar xosil qilishiga sabab, benzol xalqasidagi o’rinbosarlarni yo’naltiruvchi xususiyatidir.

O’rinbosarlarni yo’naltiruvchanligiga qarab ikki turga bo’linadi: birinchi tur o’rinbosarlariga – ON NH₂R- OR H_aL lar o’zidan keyin benzol xalqasiga kelayotgan atom yoki atomlar gruppasini xalqaning orta va para - xolatlarida yo’naltiradi. Shuning uchun xam ular orta - para oriyentatlar deb ataladi.
Cl Cl Cl
HNO₃ NO₂
-H₂O
NO₂
I-tur
Ikkinchi tur o’rinbosarlarga —NO₂ ,– SO₃H – SH, CHO , - COOH lar kirib kelayotgan atom yoki atomlar gruppasini xalqaning meta xoliga yo’naltiradi shuning uchun ular meta oriyentatlar deyiladi.
NO₂ NO₂
SI₂