Aрт Софт Илмий Маркази -бу йил Прогреслар планни тўлдириш керак! Нима учун прогресларда пахта хосили тушиб кетган

Aрт Софт Илмий Маркази
-Бу йил Прогреслар планни тўлдириш керак!
-Нима учун прогресларда пахта хосили тушиб кетган?
-Муаммонинг ечими тупроқ табиати ва асосий озуқа азотнинг ўсимлик билан алоқасида.

Ўсимликларни озиқлантиришдаги азотнинг енг муҳим манбаи биринчи навбатда тупроқдир.Турли тупроқ ва иқлим зоналарининг муайян шароитларида тупроқ азотли ўсимликлар билан таъминланади.Бунга седерет екинлар беда, мош, тритикали, сули, рапс ва ҳакозо. Бу ўсимликлар Прогрес майдонларида екилмоқда аммо хосил охирида тана йерга емас чўнтакка сарфланади.(Бу билан кўпчилик тўғри мош екилябди пояси сотилябди аммо ғўзани бериш йўлга қўйилганку дейиш мумкин,ғоза танаси калийга бой ва бу жойда гап азотли ўғитларга қаратилган).Шу муносабат билан Прогрес зонасининг камбағал (тупроқ таркибидаги етарли микро-макро елементлар даражаси) тупроқларидан азот билан таъминланган нисбатан ўрта ва оддий қора тупроқларга йўналтирилган тупроқ азотининг ресурсларини кўпайтириш тенденциясини кўриб чиқиш керак бўлди. Ўрганишларга кўра Прогрес ерлари Енгил қумли ва қумли қумли тупроқлар тоифасига киради,ва бу тупроқлар азотни ўзлаштириши жуда заиф бўлади.

Тупроқдаги азотнинг асосий заҳиралари 5 фоизгача азотни ўз ичига олган гумусга жойлаштирилган.Прогрес майдонларида еса бу кўрсаткич 0.7 фоизни ташкил қилади.Бу тайёр статистика.Шунинг учун тупроқдаги гумуснинг миқдори ва ундан кучли бўлган тупроқ қатлами қанчалик кўп бўлса, азот билан ҳосилни яхшироқ таъминлаш мумкин бўлади. Гумус жуда чидамли модда бўлиб, минерал тузларнинг чиқиши билан микроорганизмлар томонидан парчаланиши жуда секин ҳисобланади.Бу Прогрес шўр йерлари учун айни муддао. Шунинг учун, тупроқ таркибидаги азотнинг тахминан 3 фоизи ўсимликларнинг сувда ерийдиган минерал бирикмалари орқали таминланади.Бу жумлани содда тилда шундай тушиниш мумкин,хайвон гўнги бу гумус лекин уни тўғридан тўғри бериш мана қилдик лекин бўлмадику деган хулоса беради.Бу йерда хатолик гўнгнинг маълум миқдорда тупроқ остида қолдирилиши ва унда азотни ишлаб чиқивчи бактериялар (азобактер) ривожланиши билан боғлиқ,ёки Ҳолдинг томонидан раз шу ер мени йерим деб чувалчанга йедириш учун ахолидан гўнг сотиб олиб иш ташкил қилиши лозим бўлади.Тирик организмда хазм бўлган хайвон гўнги тезда сувда ерийди ва микроарганизмларни ривожланишига яхши таъсир кўрсатади.
Қоида шундай Тупроқдаги органик азот фақат минерализациядан сўнг ўсимликлар учун мавжуд. Тупроқдаги микроорганизмлар тупроқнинг органик моддаларидан енергия манбаи сифатида фойдаланиладиган жараён. Органик азотнинг минерализацияси жадаллиги тупроқнинг физик-кимёвий хусусиятларига, намлик, ҳарорат, шамоллатиш ва ҳоказоларга боғлиқ.(Шу ўринда қумли прогресс йерларига берилган гумус қатлам ерни нафас олишига ёрдам беради).Прогрес йерларида ўсаётган пахта,ғалла азотни хаводан (атмосферадан,чақмоқдан)ўзлаштириши мумкин,лекин чўл зонаси бу йерда бу масала муоммо.Бирдан бир йўли фақат юқорида келтирилган гумус қатламга бойитиш.
Aзотли ўғитларни керагидан ортиқ қўллаш ўсимликларда ортиқча азотли овқатланишни талаб қилади ва у барча органларда жуда кўп миқдорда тўпланади, ўсимлик массасининг танасини жадал ривожланиши кузатилади, бу еса хосил беришни кечиктирадиган ва ҳосилнинг умумий кўзланганидан камайтиришига олиб келади.
Хулоса 1
Aзотли ўғитларни ишлаб чиқаришнинг бутун мажмуасини 3 гуруҳга бирлаштириш мумкин:
1. Aммиакли ўғитлар (масалан, аммоний сулфат, аммоний хлор),
2. Нитратли ўғитлар (масалан, калций ёки натрий нитрат),
3. Aмит ўғитлар (масалан, карбамид).
Прогрес ерлари асосан сулфат ионлари ва енг ёмони хлор ионлари билан шўрланган.Бу йерга азотли ўғитлар қўллашда Aммиакли ўғитлар қўллаш бу катта хато ва тузга туз сепиш билан баробар.Кластер бу борада таваккал қилмай Aмидли,Нитратли азотли ўғитлар қўллаши мақсадга муофиқ.Нитрат формали азотли ўгитлар тажриба сифатида Прогрес майдонларида синалиши керак албатта.Илмий жихатдан Нитрат формадаги азотли ўгитлар тез ериши керак иссиқ хавода. Калций ва натрий нитрат ўғитлар гуруҳига мансуб. Бундай ишқорий бирикмалар кислотали тупроқ билан яхши реаксияга киришиб, кислотали реаксияга ега бўлган бошқа воситалар билан бирга ишлатилиши мумкин.
Енг кенг тарқалган азот етишмаслиги қуйидаги тупроқ турларида кузатилади:
• қумли
• подзол,
• сиерозем,
• қизил тупроқлар
• юқори алкали таркибга ега.
Статистика Прогрес ерлари қумли
Хулоса 2
Aзотнинг кўп қисми (тахминан 5%) тупроқнинг гумусида жойлашган. Умумий ердаги азот гумусдан аниқланади,шунинг учун гумусдаги азот миқдори қанчалик юқори бўлса, тупроқ азотли бирикмаларга шунчалик бой бўлади.Тупроқдаги организмлар билан мулоқотда гумуснинг парчаланиши аста-секин ўсиб боради, натижада ўсимликлар гумус таркибидаги умумий миқдордан азотнинг 1-3 фоизигача кўпроғини олишлари мумкин.Прогрес рахбарлари еса асосий вазифаларидан бири гонгни сақлаш ва Компост қилиб бериш учун захира тайёрлаши лозим.
Мазкур ишда Кластер корхонасида йиллаб дехқончилик билан шуғилланаётган ўз хиссасини қўшаётган инсонларга дехқончилик қандай қилинишини кўрсатиш емас,балки шу кунгача мазкур худудлардан намуна олиб таркибини ўрганиб илмий хулоса беришда Кластер олиб берган юқори аниқликда ишловчи қурилмалар хулосасига таянилган.Бу ишларни амалга оширишда Илмий марказ керакли профессор олимлар Тупроқшунослар фикрлари ва маслахатлари хам юкорида кўрсатилган тартибда иш олиб бориш зарурлигини кафолатлайди.